logo

Axborot va raqamli texnologiyalar

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

14586.309570312 KB
Axborot va raqamli 
texnologiyalar Inson va insoniyat xotirasi
Xotira   –  axborotni saqlovchi eng birinchi qurilma.
Alohida  inson  va  insoniyat  xotiralari degan tushunchalar mavjud.
Insoniyat xotirasi – butun evolyutsion tarixiy jarayonda to‘plangan 
bilim va tajribalar jamlanmasi. Insoniyat jamiyat paydo bo‘lgandan boshlab muloqot jarayonida 
axborot almashish va  uni saqlashga urinishgan .  Inson va insoniyat xotirasi
Axborotni saqlash   -  inson sivilizatsiyasi qanchalik 
darajada qadimiy bo‘lsa, o‘sha darajada qadimiy va tarixiy 
jarayon.   Axborot saqlashning birinchi 
texnik  kashfiyotlariFo	to	su	ra	tla	r 	
o	‘tga	n	 d	a	vr 	
siym	o	la	rin	i ko	‘rish	 	im	ko	n	in	i 	
ya	ra	tu	vch	i 	
vo	sita	la	rd	a	n	 b	iri 
Dunyodagi birinchi fotosurat , 
« Oynadan ko‘rinish », 1826  y .Jozef Nisefor N’eps  – 
dunyodagi birinchi fotograf
Ne’psning obskur- 
kamerasi Axborotni saqlash va uzatish vositalari
Edison fonografi
(XIX asrning oxiri)1877 yilda birinchi marta, ovozni 
yozib olish va saqlash qurilmasi 
“Fonograf” Tomas Edison 
tomonidan ixtiro qilingan. 
Patefon  
( XX asrning 30-yillari )  Lentali o‘ramli magnitafon
(XX asrning 70-yillari)Kassetali magnitafon
(XX   asrning oxiri)  Birinchi kinofilmlar uzatish va  saqlash
1895 -yil Parijda “Poezdning kelishi” deb nomlangan dunyodagi 
birinchi kinofilm namoyish etilgan. 
Kinomatografiya ixtirochilari 
aka-uka Lum’erlar
(XIX asrning oxiri)  1895 -y .  “La S’ota vokzaliga 
poezdning kirib kelishi” nomli 
birinchi qisqa metrajli film Axborotni saqlash va  
uzatishning zamonaviy usullari
Zamonaviy kompyuter xotirasi : 
●
Matn
●
Raqamli va jadval
●
Rasm
●
Ovoz
●
Video bichimlaridagi 
axborotlarni saqlay oladi.  Inson  xotirasini  tezkor  xotira 
tariqasida  misol  qilish  mumkin. 
Unda  bor  ma’lumotni  tezkorlik 
bilan  eslash  va  qaytarish 
imkoniyati mavjud . Tezkor va uzoq muddat l i  xot i r a
Qayd  daftari,  so‘rovnoma, 
ensiklopediya  va  shu  kabi 
axborotlarni  tashqi  saqlash 
vositalarini  uzoq  muddatli 
saqlash  xotirasiga  misol  qilish 
mumkin. Axborot tashuvchi vositalar    – 
axborot saqlashga mo‘ljallangan 
istalgan moddiy ob’ekt. Axbor ot  t ashuvchi  vosi t al ar Bi r o‘ yl ab ko‘ r i ng
Topshiriq :  Kompyuter va insonning ichki xotirasiga 
ta’alluqli qurilmalardan tashqarisini o‘chiring.  Bi r o‘ yl ab ko‘ r i ng
Topshiriq :  Kompyuterning tashqi va insonning 
xotirasiga ta’alluqli qurilmalardan tashqarisini 
o‘chiring.  Bi r o‘ yl ab ko‘ r i ng
Topshiriq :  Axborot tashuvchi bo‘lmagan 
ob’yektlarni qayd eting .    Axborotni qabul qilish tartibi
Insonlar  bir-biri  bilan  muloqotda 
bo`lishadi,  iltimoslar  qilishadi,  buyruqlar 
beriladi,  hisobot  almashinadi,  kitob, 
maqolalar  va  reklama  nashr  qilishadi. 
Axborot  qabul  qilish  kitobni  o‘qishda, 
teleko‘rsatuvlarni ko‘rishda yuz beradi.  Axborotni uzatish va qabul qilish tartibi
Bu axborot 
uzatuvchi tomon Bu axborotni 
qabul qiluvchi 
tomonAxborot 
manbasi
•
Hissiy organlar  
•
telefon
•
televideniye
•
Kompyuter va h.k. Axborot 
qabul 
qiluvchi
Axborot kanaliAxborot  uzatishni  sodda 
ko‘rinishda ifodalash mumkin Keling o‘ylab ko‘ramiz
Quyida keltirilgan manbalardan axborot uzatuvchi va qabul 
qiluvchilarni ajrating:Topshiriq :  
Manba Qabul qiluvchi
Qabul qiluvchi
Manba-
Qabul 
qiluvchi Qabul 
qiluvchi-
ManbaManba Qabul qiluvchilar
Manbalar Axborot kanallari
Axborot kanallari  biologik  va  texnik  bo‘lishi mumkin. 
Inson  hissiy  organlari  biologik 
kanal  vazifasini bajaradi.
Signallar  axborotni  hissiy  organlar 
orqali miyaga yetkazadi. 
Texnik axborot kanallari:
- telefon;
-radio; 
Televideniye;
Kompyuter tarmoqlari .  Axborotni uzatish tartibi
1-vaziyat :  siz svetoforli boshqariladigan chorrahadan o‘tyapsiz.
Bir tomonlama axborot uzatish 2-vaziyat :   kompyuterda o‘yin o‘ynasangiz kompyuter bilan 
uzluksiz  axborot  almashasiz :  o‘yin  qoidasini  o‘rganasiz, 
yuzaga  kelgan  holatni  ko‘rasiz,  tahlil  qilasiz  va 
kompyuterga vaziyatni o‘zgartirish uchun buyruq berasiz. 
O‘zaro axborot almashinuviAxborotni uzatish tartibi 3-vaziyat :   butun oila a’zolari bilan teleko‘rsatuv tomosha 
qilish .
Mazkur  holatda  nechta  axborot  manbasi  va  nechta  qabul 
qiluvchi ishtirok etmoqda?Axborotni uzatish tartibi 4-vaziyat :   siz tarix fanidan referat tayyorlayapsiz.
Axborot uzatuvchi va qabul qiluvchini aniqlang ? Axborotni uzatish tartibi Tabiatda axborot almashinuvi
Tabiatda muntazam axborot almashinuvi yuz beradi :
Quyoshdan taralayotgan nur orqali o‘simliklar yorug‘lik va issiqlikni 
qabul qiladi va shularni ta’sirida bahorda uyg‘onadi, kuzda esa 
barglarini to‘kadi. 
Baohorda dala va tog‘ gullari ochilganda hid taraladi, asalarilar 
o‘sha hidlar orqali gullarda yig‘ilgan changlardan bol yig‘ishadi. 
Gullarni, mevali daraxt va o‘simlik dunyosini changlaydi.
Asalarilar  oilasida  axborot  uzatishning  o‘ziga  xos 
uslubi  mavjud.  Asal  yig‘ish  imkoniyati  bor  joy 
topilganda,  o‘sha  joyni  topgan  asalari  oilasi 
joylashgan  uya  oldiga  kelib  o‘ziga  xos  raqsga 
tushadi va shu tariqa axborot uzatadi.  Axborot 
manbasi Qabul 
qiluvchiAxborot 
kanaliUzilishlarAxborot uzatishda yuzaga kelishi 
mumkin bo‘lgan muammolar
  Yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolar : 
•
Telefonda ovozning uzilib eshitilishi ;
•
Radio ishiga xalaqit qiluvchi shovqin ;
•
Televizorda suratlarning qotib qolishi yoki yaxshi ko‘rinmasligi ;
•
Internetdagi uzilishlar .
Qayd etilgan muammolar natijasida uzatiladigan axborot uzilib 
qolishi yoki to‘liq yetkazilmasligi mumkin.    Elektron pochta
Asrlar davomida bir-biridan ma’lum bir masofada 
istiqomat qiluvchi insonlar xat yozish orqali axborot 
almashishgan.
Xat  –  bir insonning 
ikkinchisiga jo‘natgan 
yozma murojaati.  Elektron pochta:
Elektron pochta  –  kompyuter tarmoqlari orqali 
xabar almashinuvga mo‘ljallangan tizim. 
!
Internet yordamida istalgan foydalanuvchi o‘zi uchun, tekin, elektron 
pochta manzili ochishi mumkin. 
Elektron pochta manzili:
m a n z i l e g a s i @ s e r v e r
Manzil sohibining shartli ismi Manzil ro ‘ yxatdan o ‘ tkazilgan 
server yoki xizmat nomiat
ingliz tilida-
kuchukcha o ‘ zbek 
tilida @ Elektron pochta
!
Elektron shakldagi xat   matn, musiqa, video va 
rasmlardan iborat bo ‘ lishi mumkin.  
Inson muntazam axborot uzatish va qabul qilish 
jarayonida ishtirok etadi.

Axborot uzatishni shartli ravishda quyidagicha izoh etish 
mumkin:

          

Telefon, radio, televideniye, telegraf, internet – 
zamonaviy axborot kanallari.

Elektron pochta  –  kompyuter tarmoqlari orqali 

xabar almashinuvga mo`ljallangan tizim.  Eng asosiysi
!
Axborot 
kanali Qabul 
qiluvchiAxborot 
manbasi QIZIQARLI FAKT
  “ @ ”   belgisining har xil davlatlarda nomlanishi :
“ at”  “ kuchuk”  “ daraxtdagi 
maymun” 
“ chig ‘ anoq” 
“ fil xartumi”“ cho ‘ chqa 
dumi” 
“ sichqoncha “ mushuk”

Axborot va raqamli texnologiyalar

Inson va insoniyat xotirasi Xotira – axborotni saqlovchi eng birinchi qurilma. Alohida inson va insoniyat xotiralari degan tushunchalar mavjud. Insoniyat xotirasi – butun evolyutsion tarixiy jarayonda to‘plangan bilim va tajribalar jamlanmasi. Insoniyat jamiyat paydo bo‘lgandan boshlab muloqot jarayonida axborot almashish va uni saqlashga urinishgan .

Inson va insoniyat xotirasi Axborotni saqlash - inson sivilizatsiyasi qanchalik darajada qadimiy bo‘lsa, o‘sha darajada qadimiy va tarixiy jarayon.

Axborot saqlashning birinchi texnik kashfiyotlariFo to su ra tla r o ‘tga n d a vr siym o la rin i ko ‘rish im ko n in i ya ra tu vch i vo sita la rd a n b iri Dunyodagi birinchi fotosurat , « Oynadan ko‘rinish », 1826 y .Jozef Nisefor N’eps – dunyodagi birinchi fotograf Ne’psning obskur- kamerasi

Axborotni saqlash va uzatish vositalari Edison fonografi (XIX asrning oxiri)1877 yilda birinchi marta, ovozni yozib olish va saqlash qurilmasi “Fonograf” Tomas Edison tomonidan ixtiro qilingan. Patefon ( XX asrning 30-yillari ) Lentali o‘ramli magnitafon (XX asrning 70-yillari)Kassetali magnitafon (XX asrning oxiri)