Boburnomadagi Alisher Navoiy hayoti va ijodi
Reja: • 1.Boburning Navoiyni mohirlik bilan tavsiflashi. • 2. Boburnoma • 3.Navoiy asarlarining ilmiy salohiyati.
• Bobur A.Navoiy asarlarini sanab o‘tib, ularga ekspromtlik bilan qisqacha sharhlar beradi. Xususan, u shunday yozadi: • Beshlikga javoban Shayx Nizomiy va yana biri “Qushlar tili”ga javoban, “Qushlar tili” deb ham ataladi”. Bunda biz o‘rta asr Sharqining mashhur va mashhur shoiri Nizomiy Ganjaviyning (1141-1209) “ Pyateritsa ”sini nazarda tutamiz. “Qushlar tili” ham uning asari bo‘lib , Navoiy uchun ilhom manbai bo‘lgan. • Boburning yozishicha, A.Navoiy ham «Bolalik qiziqlari», «Yoshlikning nodir holatlari», «O‘rta asrlar mo‘jizalari» va «Keksalikning foydali o‘gitlari» nomlari ostida g‘azallardan to‘rt devon tuzgan» [ O'sha yerda]. Bunda, bizningcha, Bobur, ehtimol, A.Navoiyning “ Xazoyinul-maoniy ” (“Ilmlar xazinasi”) umumiy nomi ostidagi asarini nazarda tutgan bo‘lsa kerak, bu asar ba’zan “Chor-divon” (“To ‘rtta”) deb ham ataladi. to'plamlar").
• Davlat arbobi, olim, sarkarda va shoir Zohiriddin Muhammad Bobur (1483-1530) A.Navoiyni (1441-1501) eng avvalo, shaxs, buyuk shaxs sifatida har tomonlama tavsiflaydi. U A.Navoiyning “beqiyos inson”, ya’ni. kam uchraydigan, ko'pchilik kabi emas. • Buning tasdig i sifatida u: “Matnlar turkiy tilda ʻ tuzilgan bo lgani uchun ularni boshqa hech kim ʻ bunchalik ko p va bunchalik zo r tuzmagan” [2, b. ʻ ʻ 179]. Bu satrlar ham Boburning A.Navoiy ijodiga o‘ta hurmat bilan qaraganidan, o‘z dahosi oldida ta’zim qilganidan dalolat beradi. Darhaqiqat, Alisher Navoiyning ma’naviy merosi ulkandir. Uning rus tiliga tarjima qilingan to'plami o'n jilddan iborat. • Bobur A.Navoiy «Hirotda ulg‘ayib, voyaga yetgan bo‘lsa-da», o‘z she’rlari va boshqa asarlarini turkiy tilda yaratganligini alohida ta’kidlaydi [O‘sha yerda, 1-bet. o'ttiz]. Uning aytganlariga A.Navoiyning ham forsiyda ijod qilganligini qo‘shamiz. Darvoqe, Boburning o‘zi ham shu ikki tilda, gohida urdu tilida ijod qilgan.
Bobur ruboiylarga ijobiy baho beradi, ya’ni. A.Navoiyning to‘rtliklarini «yaxshi» deb hisoblagan holda. Lekin shu bilan birga u A.Navoiyning ba’zi asarlari o‘z sifatlari jihatidan yuqorida aytib o‘tilganlardan past ekanligini ta’kidlaydi. Bobur shular jumlasidan, xususan, A.Navoiy tuzgan “ Mavlono namunasidagi “Maktablar to‘plami”ni o‘z ichiga oladi. Sharqda nafaqat atoqli shoir, balki musiqashunos, musiqa nazariyotchisi, mashhur “Sharq Arastusi” Abu Nasrning asosiy g‘oyalarini o‘zlashtirgan va rivojlantirgan olim sifatida ham mashhur bo‘lgan Abdurrahmon Jomiy” [O‘sha yerda] . al-Farobiy (miloddan avvalgi 870-950). ) musiqa sohasida. tahallus - Foniy ishlatgan . U yerdagi misralarning ba’zilari yomon emas, lekin ko‘pchiligi zaif va pastroqdir”, deb ta’kidlab o‘tgan Bobur o‘ziga yoqmagan misralarning sifatini tanqidiy baholagan [O‘sha yerda]. Bobur A.Navoiyning “She’riy o‘lchovlar tarozilari” nomli versifikasiya kitobiga ham tanqidiy baho beradi. U shunday mulohazalarni aytadi: «Yigirma to‘rt ruboiy hajmi»ni belgilashda A.Navoiy «to‘rt o‘lchamda xato qilgan». U, Boburning so'zlariga ko'ra, "boshqa metrlarda" ham xato qilgan. Bu kamchiliklar, Boburning ishonchi komil, «verifikatsiyaga e'tiborli» odamlarga yaqqol ko'rinib turadi [o'sha yerda].