Dasturlash tillari va ularning klassifikatsiyasi
![Mavzu: Dasturlash
tillari va ularning
klassifikatsiyasi](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_1.png)
![Reja:
1. Dasturlash tillari turlari.
2. Borland C++ Builder tilining dastur
yaratish muhiti.
3. Borland C++ Builder tilining boshqa
dasturlash tillaridan farqi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_2.png)
![
Informatsion texnologiyalarining jadal suratlar bilan
rivojlanishi, Internetning paydo bo‘lishi, yangidan yangi va
ma’lum maqsadlarga mo‘ljallangan programmalash tillari va
muhitlari yaratildi va yaratilmoqda. Ularga misol sifatida
dBase, KARAT, LISP, FoxPro, Simula, Delphi, Visual Basic ,
Visual C++ HTML, Java, Java Script kabi tillar va
programmalash muhitlarini keltirish mumkin. Hozirgi kunga
kelib obyektga yo‘naltirilgan va vizual programmalash
texnologiyalari keng tarqalmoqda. Har bir algoritmik tilning
o‘z alfabiti maxsus belgisi va birikmalari , operatorlari,
konstruksiyalari bo‘ladi va ular ma’lum bir sintaktik va
semantik qonun qoidalarga buysinadi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_3.png)
![
C++ Builder dasturlash tili. Xozirgi vaqtga kelib komp`yuter olamida
ko’plab dasturlash tillari mavjud. Paskal, C++, Delphi va boshqa
dasturlash tillaridir. C++ dasturlash tili universal tildir. U UNIX sist
emasi bilan bog`langan bo`lib, bu sistemada ishlatiladigan bir qancha
dasturlar C++ tilida yozilgan. C++ Denis Ritchi tomonidan 1972 yili
UNIX tipidagi op erasion sist emalarini yaratish uchun
loyihalashtirilgan. Borland C++ dasturlash tili Windows uchun
mo’ljallangan bo’lib, uning birinchi versiyasi Windows operatsion
sistema qobig’ida ishlagan. Borland C++ dasturlash tili – bu
dasturlarni qayta ishlash muxiti bo’lib, Windows operatsion
sistemasida ishlaydi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_4.png)
![
Borland C++ dassturlash tili turli xolat protseduralarini
qayta ishlash va dasturlarni qayta ishlashda vaqtdan yutish
va boshqalarni o’z ichiga oladi. Dastur yaratish
muhiti Dastur yaratish umumlashgan muhiti Redaktor form
– Shakllar muharriri , Inspektor ob’ektov – Ob’ektlar
inspektori, Palitra komponentov – Komponentlar palitrasi,
Administrator proekta – Proekt administratori va to’la
umumlashgan Redaktor koda – Kodlar muharriri hamda
kodlar va resurslar ustidan to’liq nazoratni ta’minlaydigan ,
dastur ilovalarini tezkor yaratadigan Otladchik -
instrumentov - Sozlashinstrumentlari kabilarni birlashtiradi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_5.png)
![
Paskal programmalash tili N. Virt (Shveytsariya Informatika
instituti professori) tomonidan 1968 yilda yaratilgan. 1992
yilda Borland firmasi Paskal tilining SHEHMdagi MS-DOSda
amal g‘iluvchi Turbo-Pascal programmalash paketlarini
chiqardi. TP juda keng tarqaldi va programmalash tarixida
foydalanuvchilar sonining oshish sur’ati bo‘yicha bu tilga
teng keladigani yo‘q. Buni Paskal tilida algoritmlarning
fundamental va eng muhim konsepsiyalarining oydin va
tushunishga oson shaklda berilganligi bilan tushintirish
mumkin. Programma tuzish paytida programma tuzuvchi
uning ixtiyoriga programmalash tili tomonidan beriladigan
kategoriyalar bilan fikr yuritadi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_6.png)
![
Paskal tilini yaratishda ikki maqsad nazarda tutilgan: tushinarli va
tabiiy ravishda ifodalangan bir qator fundamental tushunchalarga
asoslangan programmalashni o‘rgatishga qulay bo‘lgan tizimli
predmet sifatida yaratish; mavjud bo‘lgan hisoblash mashinalarida
tilni ishlatishning ishonchliligi va samaradorligi. Paskal programmalash
tili eng muhim ikkita tamoyilga asoslangan: - strukturali
programmalash tamoyili (unga klassik strukturali programmalashning
asosiy boshqaruvchi strukturalarini amalga oshirish vositalari kiradi);
- ma’lumotlarni tashkil qilishning strukturali tamoyili (u K. Xoar
tomonidan taklif etilgan strukturali turlarning to‘liq to‘plamini oddiy
o‘zgaruvchilar, massivlar , ketma-ket fayllar, yozuvlar, variantli
yozuvlar, ko‘rsatkichlar va undan berilganlarning yangi turlarini
yaratishning taraqqiy topgan vositalarini o‘z ichiga oladi);](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_7.png)
![
Paskal programmalash tili , zamonaviy programmalashda muhim
ahamiyatga ega bo‘lgan, programmalarning to‘g‘riligini isbotlovchi
analitik usullarning taraqqiy topishida katta rol o‘ynadi. U hozirgi
kungacha programmalashning to‘g‘riligini isbotlashga imkon
beradigan programmalash sistemalariga ega bo‘lgan yagona tildir.
Paskal programmalash tili, programmaning qismlari yoki butun
programma to‘g‘risida turli xil mulohazalarni isbotlashni
ta’minlaydigan, yaxshi matematik apparatga asoslangan. K. Xoarning
aksiomatik sistemalari yordamida ifodalanadi. Programmalarni
ishlashini "sozlash"ning eski usullari o‘rniga, hozirgi paytda paydo
bo‘layotgan programmalarning to‘g‘riligini tekshiradigan avtomatik
sistemalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_8.png)
![
1982 yil A. Eddiman rahbarligidagi ishchi guruh tomonidan Paskal
programmalash tilining Britaniya standarti yaratildi, u bugungi kunda
xalqaro standartga ham aylandi. Programmalash tillari sun’iy tillar
hisoblanadi, ularda sintaksis va semantik qoidalar qat’iy aniqlangan
bo‘ladi. Shu sababli Programmalash tillari tabiiy tillardan farqli
ravishda jumlalarni ko‘pmazmunli va erkin talqin etishga yo‘l
qo‘ymaydi. Buning asosiy sababi tildagi har bir ko‘rsatma mashina
tilidagi aniq bir buyruqqa o‘tadi. Sintaksis-bu qoidalar to‘plami
bo‘lib, Programmalash tilida ruxsat etilgan belgilarning ketma-ketligi
va asosiy ichki tuzilishni aniqlaydi. Semantika-til birliklariga (so‘z,
so‘z birikmalari, jumlalariga) beriladigan qiymatlardir. EHMlar endi
yuzaga kelgan paytda programma tuzishda, faqat mashina tillarida,
ya’ni sonlar yordamida EHM bajarishi kerak bo‘lgan amallarning
kodlarida kiritilgan. Bu holda mashina uchun tushinarli sanoq,
sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq sistemalari bo‘lgan.
Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida kiritilgan](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_9.png)
![
Obyektga yo‘naltirilgan tillarning yaqqol namunasi - bu Delphi vizual
programmalash muhitidir. Bu muhit Turbo Paskal tili asosida
yaratilgan bo‘lib, unda programma yaratish muhitidagi mavjud
komponentalarni loyihalash asosida bo‘ladi. Shuning uchun ham bosh
programma Rgoject deyiladi. Delphining yana bir muhim xususiyati
vizual programmalashdir , ya’ni programma yaratilayotgan paytda
tuzuvchi hosil bo‘ladigan programma shaklini ko‘rib turadi va grafik
interfeys yordamida komponentalar shaklini o‘zi ma’qul topgan
joyiga qo‘yishi mumkin. Visual Basic tili ham obyektga moslashgan til
hisobalanadi va Windowsning ofis programmalarida makroslar yozish
uchun til sifatida ishlatiladi.](/data/documents/6d0eea23-234e-40b9-859a-42c51cc14bd3/page_10.png)
Mavzu: Dasturlash tillari va ularning klassifikatsiyasi
Reja: 1. Dasturlash tillari turlari. 2. Borland C++ Builder tilining dastur yaratish muhiti. 3. Borland C++ Builder tilining boshqa dasturlash tillaridan farqi.
Informatsion texnologiyalarining jadal suratlar bilan rivojlanishi, Internetning paydo bo‘lishi, yangidan yangi va ma’lum maqsadlarga mo‘ljallangan programmalash tillari va muhitlari yaratildi va yaratilmoqda. Ularga misol sifatida dBase, KARAT, LISP, FoxPro, Simula, Delphi, Visual Basic , Visual C++ HTML, Java, Java Script kabi tillar va programmalash muhitlarini keltirish mumkin. Hozirgi kunga kelib obyektga yo‘naltirilgan va vizual programmalash texnologiyalari keng tarqalmoqda. Har bir algoritmik tilning o‘z alfabiti maxsus belgisi va birikmalari , operatorlari, konstruksiyalari bo‘ladi va ular ma’lum bir sintaktik va semantik qonun qoidalarga buysinadi.
C++ Builder dasturlash tili. Xozirgi vaqtga kelib komp`yuter olamida ko’plab dasturlash tillari mavjud. Paskal, C++, Delphi va boshqa dasturlash tillaridir. C++ dasturlash tili universal tildir. U UNIX sist emasi bilan bog`langan bo`lib, bu sistemada ishlatiladigan bir qancha dasturlar C++ tilida yozilgan. C++ Denis Ritchi tomonidan 1972 yili UNIX tipidagi op erasion sist emalarini yaratish uchun loyihalashtirilgan. Borland C++ dasturlash tili Windows uchun mo’ljallangan bo’lib, uning birinchi versiyasi Windows operatsion sistema qobig’ida ishlagan. Borland C++ dasturlash tili – bu dasturlarni qayta ishlash muxiti bo’lib, Windows operatsion sistemasida ishlaydi.
Borland C++ dassturlash tili turli xolat protseduralarini qayta ishlash va dasturlarni qayta ishlashda vaqtdan yutish va boshqalarni o’z ichiga oladi. Dastur yaratish muhiti Dastur yaratish umumlashgan muhiti Redaktor form – Shakllar muharriri , Inspektor ob’ektov – Ob’ektlar inspektori, Palitra komponentov – Komponentlar palitrasi, Administrator proekta – Proekt administratori va to’la umumlashgan Redaktor koda – Kodlar muharriri hamda kodlar va resurslar ustidan to’liq nazoratni ta’minlaydigan , dastur ilovalarini tezkor yaratadigan Otladchik - instrumentov - Sozlashinstrumentlari kabilarni birlashtiradi.