DEHQONCHILIK

DEHQONCHILIK

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7436.787109375 KB

Ko'chirib olish

DEHQONCHILIK

Qishloq xo‘jaligi yalpi mahsulotining yarmidan ortiq-
rog‘i dehqonchilikdan, qolgani esa chorvachilikdan
olinadi.

Dehqonchilikda tuproq-iqlim sharoiti qat’iy hisobga
olinadi.

Dehqonchilik dalachilik, bog‘dorchilik va uzum-
chilikdan iborat.

Ekin turlari bo‘yicha don ekinlari, texnika ekinlari,
yem-xashak, sabzavot, kartoshka va poliz ekinlari
xo‘jaliklarga bo‘linadi.

Ekinlar hosiliga o‘simlikning vegetatsiya davri, yorug‘-
lik, issiqlik va namlikning yalpi miqdori ta’sir ko‘r-
satadi. Vegetatsiya davri – sutkalik o‘rtacha harorat +5
darajadan kam bo‘lmagan kunlar.

O‘zbekistonda sug‘orib dehqonchilik qilish keng tarqal-
gan. Sug‘oriladigan yerlar mamlakat yer boyliklarining
9,2 foizini tashkil etsa-da, qishloq xo‘jaligida yetish-
tiriladigan yalpi mahsulotning 98,5 foizi shu yerlar da
yetishtiriladi.

Dehqonchilikda paxtachilik katta o‘rin egallaydi (56-
rasm).

O‘zbekistonda asosiy texnik ekin bo‘lgan paxta qishloq
xo‘jaligining deyarli barcha sohalari va sanoatning ko‘pgina
tarmoqlari yuksalishi ning bosh omilidir (57-rasm).

Paxta barcha texnik ekin maydonlarining katta qismini
egallaydi.

Paxtachilik yuksala borgan sari iqtisodiyotning turli
tarmoqlari bilan uning ishlab chiqarish aloqasi
kengayib, paxtachilik majmuasi vujudga keldi

Paxta, beda, makkajo‘xori va sholi bilan almashlab ekil-
sa, tuproq tarkibi yaxshilanadi, uning sho‘ri kamayadi,
paxta kasallikka chalinmaydi. Beda, makkajo‘xori
ekilishi tufayli chorva mollari uchun ozuqa ham olinadi.

Ayni vaqtda donli ekinlar ekishni rivojlantirishga ham
katta e’tibor berilmoqda. Mustaqillikka qadar jami ekin
maydonining 20 foiziga yaqin qismida donli ekinlar
ekilgan bo‘lsa,

endilikda donli ekinlar maydonlari hissasi 50 foizdan
oshdi. Natijada mamlakatimiz don mustaqilligini ham
qo‘lga kiritdi.

Donning asosiy qismini bug‘doy, arpa, sholi, makka-
jo‘xori va oq jo‘xori tashkil qiladi. Bug‘doy va arpa
ko‘proq bahorikor yerlarga ekiladi.

Qishning yumshoq va nam kelishi hamda bahorgi yo-
g‘ingarchilik kuzgi g‘alla uchun qulay sharoit yaratadi.
Bug‘doyning kuzgisi lalmi bug‘doyga qaraganda ser-
hosil bo‘ladi (58-rasm).

Donli ekinlar yetishtirishda sholikorlik ham kattagina
o‘rin tutadi. Sholi vegetatsiya davri uzoq, serquyosh,
suvga mo‘l yerlarda yaxshi o‘sadi.

U hosildorlik jihatidan faqat makkajo‘xoridan keyin
turadi.

Sholi Xorazm, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va
Toshkent viloyatida, Zarafshon va Farg‘ona vodiylarida
ko‘p ekiladi.
12
4 53

Amudaryo quyi oqimi sohillaridagi unumdor qo‘riq
yerlarni ishga solish va ularni sug‘orish uchun suv boy-
ligidan foydalanish ko‘plab sholi yetishtirish imkonini
bermoqda. Endilikda yetishtirilgan guruchni chetga
eksport qilish imkoniyati tug‘ildi.

O‘zbekistonda ko‘p yillik taran (teri oshlashda
ishlatiladigan xomashyo), kanop, zig‘ir, kunjut, maxsar,
tamaki ham o‘stirilmoqda.
taran
kanop zig‘ir
kunjut maxsar

Sabzavotchilik, kartoshkachilik va polizchilik deyarli
barcha viloyatlarda rivojlangan.

U Toshkent, Samarqand, Andijon kabi yirik shaharlar
atrofida katta maydonlarni egallaydi.
1
3
2

O‘zbekiston qovunlari xush bo‘y va shirinligi bilan
qadimdan mashhur.

Ular Xorazm, Buxoro, Jizzax va Sirdaryo viloyatlari
hamda Qoraqalpog‘istonda ko‘plab yetishtiriladi.
2 4
315

Bog‘dorchilik va uzumchilik tabiiy sharoit, xalqning
asrlar bo‘yi to‘plagan boy tajribasiga muvofiq har bir
viloyatda alohida tarmoq sifatida ixtisoslashgan.

Quva (Farg‘ona viloyati) va Dashnobod (Surxondaryo
viloyati) anorlari, Andijon uzumi, Samarqand mayizi
azaldan mashhurdir.

Oltiariqda uzumchilik va bodring yetishtirish, Farg‘ona
viloyati adirlarida (O‘qchi, Rishton, Chimyon, Mindon)
o‘rik, shaftoli yetishtirish, Oqqo‘rg‘onda (Buvayda)
anjir yetishtirish rivojlangan.
Farg‘ona adirlari

Xorazm, Buxoro viloyatlari hamda Qoraqalpog‘istonda
bog‘ va tokzor maydonlar birmuncha kamroq.
3
1
2

Sabzavot-poliz ekinlari, meva va uzumlar mamlaka-
timizdan shimolda joylashgan yurtlardagiga nisbatan
60–70 kun erta yetiladi. Demak, bu sohada ham O‘zbe-
kiston talay eksport imkoniyatlariga ega.

O‘zbekistonda bog‘dorchilik va uzumchilikka ixtisos-
lashgan ko‘plab xo‘jaliklar bor. Ularning aksariyati o‘zi
yetishtirgan mahsulotni shu yerda qayta ishlab, sharbat
va konserva tayyorlaydi.

Ana shunday sanoat korxonalari bo‘lgan xo‘jaliklar
negizida agrosanoat birlashmalari vujudga kelmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P. Musayev, J. Musayev – Geogragfiya (O‘zbekiston
ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi) – umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 8-sinfi uchun darslik – “Sharq”
nashriyoti – Toshkent – 2014,2019 /
www.eduportal.uz

DEHQONCHILIK

Qishloq xo‘jaligi yalpi mahsulotining yarmidan ortiq- rog‘i dehqonchilikdan, qolgani esa chorvachilikdan olinadi.

Dehqonchilikda tuproq-iqlim sharoiti qat’iy hisobga olinadi.

Dehqonchilik dalachilik, bog‘dorchilik va uzum- chilikdan iborat.

Ekin turlari bo‘yicha don ekinlari, texnika ekinlari, yem-xashak, sabzavot, kartoshka va poliz ekinlari xo‘jaliklarga bo‘linadi.

O'xshashlar

GEOGRAFIK BAHOLASH

XI-XV ASRLARDA AMERIKA XALQLARI

O'zbekistonda dastlabki davlatlar paydo bo'lishi va rivojlanish bosqichlari

QUYI AMUDARYO IQTISODIY TAYONI

Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni