Dunyo okeani

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1916.9501953125 KB

Ko'chirib olish

ta’limiy maqsad: o’quvchilarning gidrosfera haqida bilim va
tasavvurlarini shakllantirishda davom etish, ularga tanish bo`lgan
va dars mavzusiga aloqador bilim va tushunchalarni takrorlash,
Dunyo okeani va uning qismlariga ta’rif berish, o`quvchilarda
geografik xaritalar bilan ishlash hamda obyektlarga tavsif bera
olish ko`nikmalarini hosil qilish, mavzuga oid yangi atama va
tushunchalar bilan tanishish;Darsning maqsadi:
tarbiyaviy maqsad : o ’ quvchilarni darsdan tashqari qo ’ shimcha
manbalardan foydalanishga o ’ rqatish , ularda Ona - Tabiat
boyliklari va hayot manbayi bo ’ lgan suvni avaylab asrash va
muhofaza qilish xislatlarini tarbiyalash ;
rivojlantiruvchi maqsad : o ’ quvchilarning
mustaqil fikrlash , hozirjavoblik , topqirlik ,
ziyraklik xususiyatlarini rivojlantirish ,
ularni o ’ z - o ’ zini boshqarishga yo ’ naltirish .

Dars turi: Yangi bilimlar
beruvchi.
Dars uslubi: Noan’anaviy.
Dars jihozi: Dunyoning tabiiy
xaritasi, globus, 5-sinf geografik
atlasi, yozuvsiz xarita, tarqatma
materiallar, kompyuter, monitor,
ko’rgazmali qurollar.
Darsning shiori:
Hamjihatlik
Faollik
Ahillik
O’ng qo’l qoidasi

D A R S R E J A S I:
1. Tashkiliy qism 5 daqiqa
2. Uy vazifasini so’rash 7 daqiqa
3. Yangi mavzu bayoni (dars taqdimoti) 12 daqiqa
4. Amaliy ish bajarish 3 daqiqa
5. Mavzuni mustahkamlash
- -”Raqamlar tilga kirganda”
-”To’g’ri joylashtir” o’yini
-yozuvsiz xarita bilan ishlash va “Sardorlar bellashuvi”
-amaliy ish bajarish 3 daqiqa
3 daqiqa
3 daqiqa
3 daqiqa
6. Darsni yakunlash, baholash 3 daqiqa
7. Uyga vazifa berish 3 daqiqa

Tashkiliy qism: - davomatni aniqlash,
o`quvchilarni darsga jalb etish;
-“Dunyo yangiliklari” bilan tanishish;
-sinf meteorologi tomonidan ob-havo
ma`lumotlari bilan tanishish;
-sinf o’quvchilarini guruhlarga bo’lish,
guruhlarni nomlash va sardorlarni saylash.
Guruhlarni nomlash uchun ularga geografik
topishmoqlar beriladi va guruhlar nomi
topishmoqlar javobiga asosan nomlanadi. Darsning borishi:

Guruhlarga ajratish
1.U rasmga qarindosh, xaritaga yaqinroq,
Yerning shakl-modeli, chozinchoqmas, yumaloq.
2.Kurramizni tasvirlab, kattaligin ham o’lchab,
Darslikni nomlagan, xaritalarni jamlagan?
3.To’rt tomoning aniqlab berar, darajada joylar aks etar.
Osmondami, suvda, o’rmonda, sayohatda ko’p
asqotar?
1-guruh “Globus”
2-guruh “Eratosfen”
3-guruh “Kompas”
Baholash mezoni
Besh qirrali yulduz - 5 ball
Globus tasvirlangan to’ptburchak - 4 ball
Yashil rangli uchburchak - 3 ball

Uy vazifasini so`rash:
1-topshiriq. “Tezkor savollar”. Bu topshiriqda guruhlarga 5
tadan tezkor savollar beriladi. Har bir to’g’ri javob bir
balldan baholanadi.
“ Globus” guruhiga savollar:
1. Gidrosfera qanday qobiq?
2. Geografiya fanining asoschisi kim?
3. Yer osti boyliklari necha xil bo’ladi?
4. Gidrosferadagi suvning 96,4 foizi qayerda to’plangan?
5. Uch tomoni suv, bir tomoni quruqlikka tutashib turadigan
quruqliklar nimalar deyiladi?
“ Eratosfen” guruhiga savollar:
1.Atmosfera qanday qobiq?
2.Tabiatda suv necha holatda uchraydi?
3.Neft, gaz, komir Yerning qanday boyliklari
hisoblanadi?
4.Yerdagi suvning 1,8 foizini qanday suvlar tashkil etadi?
5.Yer yuzidagi barcha notekisliklar nima deyiladi?

“ Kompas” guruhiga savollar:
1. Litosfera qanday qobiq”
2. Tabiatda suv qanday holatlarda uchraydi?
3. Rudali boyliklarga misol keltiring.
4. Gidrosferadagi suvning 1,7 foizini qanday suvlar tashkil etadi?
5. Yer yuzining necha foizini suv egallagan?“ Eratosfen” guruhiga savollar:
1.Atmosfera qanday qobiq?
2.Tabiatda suv necha holatda uchraydi?
3.Neft, gaz, komir Yerning qanday boyliklari
hisoblanadi?
4.Yerdagi suvning 1,8 foizini qanday suvlar tashkil
etadi?
5.Yer yuzidagi barcha notekisliklar nima deyiladi?

2-topshiriq: “O’ylab, tasvirla” o’yini.
Guruhlar 3 daqiqa ichida “ Suvning Dunyoda
aylanib yurishi” ni rasmda tasvirlab berishlari
kerak. Birinchi bo’lib to’g’ri va aniq bajargan guruh
5 ball bilan baholanadi.

YANGI MAVZU BAYONI:
Dunyoda okeanlar 4 ta: Tinch,
Atlantika, Hind va Shimoliy Muz
okeanlari.
Ularning hammasi birgalikda
Dunyo okeani deb ataladi.

TINCH okeani
Eng katta va eng chuqur okean.
Maydoni butun quruqlik maydonidan
katta –
180 mln kv. km.
Eng chuqur joyi Mariana botig’i –
chuqurligi – 11022 metr.
ATLANTIKA okeani
Kattaligi jihatdan ikkinchi o’rinda.
Maydoni – 91 mln kv.km.
Eng chuqur joyi Puerto-Riko botig’i,
chuqurligi – 8742 metr.

HIND okeani
Maydoniga ko’ra uchinchi o’rinda turadi.
Uning maydoni 76 mln kv.km.
Eng chuqur joyi Zond botig’i,
chuqurligi – 7729 metr.
SHIMOLIY MUZ okeani
Eng kichik okean
Maydoni – 14 mln kv.km.
Eng chuqur joyi Grenlandiya botig’i – 5527 metr.
Bu okean Shimoliy qutb atrofida joylashgani tufayli
eng sovuq hisoblanadi.
Okeanning ko’p qismi doimiy muz bilan qoplanib
yotadi.

Dengizlar
Dengizlar okeanlarning kichik qismlari
bo’lib, ulardan yarimorollar, orollar va suv
octi qirlari bilan ajralib turadi.
Quruqliklarning chekkasiga tutashgan
dengizlar chekka dengizlar deyiladi.
Quruqliklar ichkarisida joylashgan,
okeanlar bilan tor suv yo’llari orqali
tutashgan dengizlar ichki dengizlar
deyiladi.

Qoltiqlar.
Okean, dengiz va ko’llarda qo’ltiqlar ham
bo’ladi.
Qo’ltiq deb okean, dengiz va ko’llarning
quruqlik ichkarisiga kirib borgan kichik va sayoz
qismlariga aytiladi.
Masalan, Fin qo’ltig’i, Fors qo’ltig’i, Bengaliya
qo’ltig’i va boshqalar…
Bo’gizlar.
Okean, dengiz, ko’l va daryolarning ikkita katta
qismini tutashtirib turadigan suvli tor yo’lakka
bo’g’iz deyiladi.
Masalan, Gibraltar bo’g’izi Atlantika okeanini
O’rta dengiz bilan tutashtirgan.

Okean tagi relyefi.
Okeanlar tagi ham xuddi quruqlikdagi kabi notekis.
Quruqlikning suv tagidagi davomi materik sayozligi,
yoki shelf deyiladi.
Uning chuqurligi 200 metrdan oshmaydi.
Materik sayozliklari foydali qazilmalarga, ayniqsa,
neft va gazga boy.
200 metrdan 2500 metr chuqurlikkacha
bo’lgan joylar materik yonbag’ri deyiladi.
Okean tagida keng tekisliklar, tog’lar, juda
chuqur botiqlar mavjud.
Suv osti tog’ tog’ tizmalari minglab kilometrga
cho’zilgan.

Dengizlar va okeanlar xaritalarda
havorang bilan ko’rsatiladi.
Ular qanchalik chuqur bo’lsa,
havorang shunchalik to’q qilib
beriladi va chuqurlik shkalasida
necha metr ekanligi ko’rsatib
qoyiladi. Dengiz va okeanlarning
chuqurligi exolot deb
ataladigan asbob bilan
o’lchanadi .

Yechish:
1500 x 6 = 9000 m.
Signal yo’lni ikki marta bosib o’tganligi uchun
hosil bo’lgan ko’paytmani 2 ga bo’lamiz:
9000 : 2 = 4500 m.
Javob: Dengizning chuqurligi 4500 metr ekan. Exolot asbobi yordamida kemadan
dengiz tubiga yuborilgan signal 6
soniyada kemaga qaytib keldi.
Dengizning chuqurligini toping.
Tovushning suvdagi tezligi 1500 m/s
ekanligini unutmang.

Yangi mavzuni mustahkamlash:
“Raqamlar tilga kirganda”
(o’quvchilarga tarqatmalar beriladi,ular raqamlarni yozadilar)
T/r Okean nomi Maydoni Eng chuqur joyi Chuqurligi

1. Tinch Mariana
2. Atlantika Puerto-Riko
3. Hind Zond
4. Shimoliy Muz Grenlandiya

“ RAQAMLAR TILGA KIRGANDA” javobi
T/r Okean nomi Maydoni Eng chuqur joyi Chuqurligi

1. Tinch 180 mln kv.km. Marianna 11022 m.
2. Atlantika 91 mln kv.km. Puerto-Riko 8742 m.
3. Hind 76 mln kv.km. Zond 7729 m.
4. Shimoliy Muz 14 mln kv.km Grenlandiya 5527 m.

2.“To’g’ri joylashtir” (Guruhlarga mavzuda uchragan
atamalar va ularning ma’nosi yozilgan tarqatmalar beriladi.Javoblarni
to’g’ri joylashtirishlari kerak.
Dengizlar. Qo’ltiqlar. Bo’g’izlar.
Shelf. Materik yonbag’ri.
Exolot.
3.Yozuvsiz xarita bilan
ishlash.
Guruhlarga yozuvsiz
xaritalar tarqatiladi.
Berilgan vaqt ichida ular
okeanlarni xaritaga
tushirib berishlari kerak.

4.“Sardorlar bellashuvi”. ( g uruh a`zolari yozuvsiz xarita bilan ishlagunlariga
qadar sardorlarga “Geografiya” boshqotirmasi beriladi. Sardorlar
boshqotirmani to’ldiradilar va har bir to’g’ri javob uchun 1 ballga ega
bo’ladilar)
•
Boshqotirma savollari.
•
1.Yer sharining kichraytirilgan modeli.
•
2.Yerning “belbog’i”.
•
3.Atrofi suv bilan o’ralgan kichikroq quruqliklar.
•
4.Yer ostidan chiquvchi issiq buloqlar.
•
5.Yer yuzidagi barcha notekisliklar.
•
6.Yerning havo qobig’i.
•
7.Quruqlikdagi eng yirik hayvon.
•
8.Yerning ……. kuchlari.
•
9.Yerning markazida nima joylashgan?

Amaliy ish javobi.
Yechish:
1500 x 4 = 6000 m.
Signal yo’lni ikki marta bosib o’tganligi uchun
hosil
bo’lgan ko’paytmani 2 ga bo’lamiz:
6000 : 2 = 3000 m.
Javob: Dengizning chuqurligi 3000 metr ekan. 5.Amaliy ish bajarish.
“ Dengiz chuqurligini topish.
Exolot asbobi yordamida kemadan dengiz tubiga
yuborilgan signal 4 soniyada kemaga qaytib
keldi. Dengizning chuqurligini toping. Tovushning
suvdagi tezligi 1500 m/s ekanligini unutmang.

Darsni yakunlash:
-o’quvchilar to’plagan ballar hisoblanadi;
-darsda o’quvchilar tomonidan yo’l qo’yilgan xato va
kamchiliklar tuzatiladi;
-g’olib guruh e`lon qilinadi.
O’quvchilar bilimini baholash: Guruhlar “Eng faol
guruh”, “Eng ahil guruh”, “Eng bilimdon guruh”
nominatsiyalari bo’yicha baholanadilar.
Darsda faol qatnashgan o’quvchilar baholanadilar va
baholar kundaliklarga qoyiladi.
Uyga vazifa:
Mavzu oxirida berilgan tayanch so’z va
tushunchalarni daftarga ko’chirib olish va
ularning ma`nosini, nazorat uchun berilgan
savollarning javoblarini yozib, yozuvsiz
xaritaga okeanlar va ular atrofida joylashgan
materiklar nomini tushirib kelish.

Mavzu: Dunyo okeani

ta’limiy maqsad: o’quvchilarning gidrosfera haqida bilim va tasavvurlarini shakllantirishda davom etish, ularga tanish bo`lgan va dars mavzusiga aloqador bilim va tushunchalarni takrorlash, Dunyo okeani va uning qismlariga ta’rif berish, o`quvchilarda geografik xaritalar bilan ishlash hamda obyektlarga tavsif bera olish ko`nikmalarini hosil qilish, mavzuga oid yangi atama va tushunchalar bilan tanishish;Darsning maqsadi: tarbiyaviy maqsad : o ’ quvchilarni darsdan tashqari qo ’ shimcha manbalardan foydalanishga o ’ rqatish , ularda Ona - Tabiat boyliklari va hayot manbayi bo ’ lgan suvni avaylab asrash va muhofaza qilish xislatlarini tarbiyalash ; rivojlantiruvchi maqsad : o ’ quvchilarning mustaqil fikrlash , hozirjavoblik , topqirlik , ziyraklik xususiyatlarini rivojlantirish , ularni o ’ z - o ’ zini boshqarishga yo ’ naltirish .

Dars turi: Yangi bilimlar beruvchi. Dars uslubi: Noan’anaviy. Dars jihozi: Dunyoning tabiiy xaritasi, globus, 5-sinf geografik atlasi, yozuvsiz xarita, tarqatma materiallar, kompyuter, monitor, ko’rgazmali qurollar. Darsning shiori: Hamjihatlik Faollik Ahillik O’ng qo’l qoidasi

D A R S R E J A S I: 1. Tashkiliy qism 5 daqiqa 2. Uy vazifasini so’rash 7 daqiqa 3. Yangi mavzu bayoni (dars taqdimoti) 12 daqiqa 4. Amaliy ish bajarish 3 daqiqa 5. Mavzuni mustahkamlash - -”Raqamlar tilga kirganda” -”To’g’ri joylashtir” o’yini -yozuvsiz xarita bilan ishlash va “Sardorlar bellashuvi” -amaliy ish bajarish 3 daqiqa 3 daqiqa 3 daqiqa 3 daqiqa 6. Darsni yakunlash, baholash 3 daqiqa 7. Uyga vazifa berish 3 daqiqa

Tashkiliy qism: - davomatni aniqlash, o`quvchilarni darsga jalb etish; -“Dunyo yangiliklari” bilan tanishish; -sinf meteorologi tomonidan ob-havo ma`lumotlari bilan tanishish; -sinf o’quvchilarini guruhlarga bo’lish, guruhlarni nomlash va sardorlarni saylash. Guruhlarni nomlash uchun ularga geografik topishmoqlar beriladi va guruhlar nomi topishmoqlar javobiga asosan nomlanadi. Darsning borishi:

O'xshashlar

Gidrosferaning tarkibi. Dunyo okeani

Dunyo okeani va uning qismlari

Dunyo okeani tubining geologik tuzilishi va relyefi

Yevropa va dunyo okeani hududida sivilizatsiyalarning paydo bo’lishi

DUNYO OKEANI BIOLOGIK HILMA-HILLIGI VA UNI MUHOFAZA QILISH