Ekologik muammolar

O’zbekiston Respublikasi Mustaqillikka erishganidan so’ng barcha sohalar qatori ta’lim sohasiga ham yuqori darajada davlat e’tibori qaratildi ekologik halokatlarning kelib chiqishi, mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy hayotiga ta’sirini o’rgatish bilan birga ularda ekologik madaniyat, ekologik tarbiya va ekologik ong tushunchalarini chuqur singdirishni maqsad qilib qo’ygan. Ma’lumki, Toshkent va Navoiy mamlakatimizdagi yirik sanoatlashgan shaharlar hisoblaniladi. Navoiydagi tog’-kon, mineral o’g’itlar va sement mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalari O’zbekistonda yetakchi o’rinni egallaydi. ekologik muammolar va ularni hal etish bo’yicha olib borilgan ekologik tadbirlar aynan shu korxonalar asosida, aniq dadillar bilan yoritilgan.

Inson tabiat bilan o’zaro aloqada bo’lib, uning hayotini tabiatdan alohida tasavvur qilish mumkin emas. Shu ma’noda birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning “Ona zaminimiz – boyligimizning, mustaqilligimizning va go’zal kelajakka ishonchimizning asosiy manbaidir” – degan so’zlarida juda katta ilmiy-falsafiy mazmun bor. Insoniyat yashayotgan zaminning o’z qonuniyati mavjud. Zaminda bitmaydigan, tugamaydigan ne’matning o’zi yo’q. Biz esa bundan ogoh bo’lishimiz zarur. Inson va jamiyat tabiatning ajralmas qismi.

Tabiiy resurslar, ya’ni yoqilg’i, ma’danlar, metallar, nafas olinadigan havo, ichiladigan suv, is’temol qilinadigan go’sht, sut, don sarxil mevalar, daryo va ko’llardagi baliqlar, har xil shifobaxsh giyohlar, turli-tuman xom ashyolar bo’lmasa bir daqiqa ham yashay olmasligimizni juda yaxshi bilamiz. Tabiiy boyliklar Ollohning odamzotga in’om etgan buyuk ne’matlaridir. Olloh taoloning barcha nozu-ne’matlari, tabiiy boyliklardan bahramand bo’lishning o’zi bir necha ming yillik tarixga ega. Bu tarix Yer yuzida insoniyat paydo bo’la boshlagan kezlardanoq boshlangan. Insoniyatning tabiat bilan bo’lgan aloqasi vaqtincha emas, balki doimiy va zaruriydir. Odamzot Koinotning gultoji sifatida ilk paydo bo’lgan davrdan, to hozirga qadar tabiatga ta’sir qilib, unga ta’sirni o’tkazib, bu ta’sirni bora-bora kuchaytirib, oqibatda tabiatni batamom o’zgartirib yubordi. Keyingi ming yilliklar davomida insonning tabiatga faol aralashishi natijasida Yer shari yuzasi iqlimi, o’simligi, hayvonot dunyosining tanib bo’lmas darajada o’zgarib ketganligi bunga yaqqol misol bo’ladi. “Dunyo tarixida ilk daf ’a inson faoliyati hayotning eng zarur sarchashmalarining buzilishi va yemirilishiga sabab bo’lmoqda.

O’zbekiston Respublikasi Davlat sanitariya epidimologiya nazorati bergan ma’lumotga ko’ra hozirda Respublikamiz sanoati va qishloq xo’jaligi tarmoqlarida 3 milliondan ortiq kishi band bo’lib, shuning qariyb 1 millionga yaqini zararli sharoitlarda(chang, shovqin, titrash, ultra- va infratovushlar ta’sirida) mehnat qilmoqda. Zararli mehnat sharoitlari hisobiga kasb-patologiya kasalliklar ko’payishi kuzatilmoqda. Jumladan Respublikada so’nggi besh yil davomida bu kasallik (har 10000 ishchiga nisbatan) 1,2 dan to 1,76 gacha ko’paygan, Navoiy tog’-metallurgiya kombinatida bu ko’rsatgich 1,62 dan to 3,2 gacha oshgan. “ Kimyoviy ekologiya” insoniyat tomonidan yo’l qo’yilgan xatoliklar oqibatida vujudga kelgan ekologik fojealarni o’rganadi va tahlil qiladi, oldini olish uchun chora-tadbirlar izlaydi. Tabiiy va tarixiy merosimizni saqlab qolish Ekologik muammo deganda, butun insoniyatga xavf soladigan, ilmiy asoslangan muammolarni tushunish maqsadga muvofiq.