logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. HAYOTNING HUJAYRASIZ SHAKLLARI

HAYOTNING HUJAYRASIZ SHAKLLARI

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5235.6494140625 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: HAYOTNING HUJAYRASIZ SHAKLLARI Reja • 1.Viruslarning kashf etilishi • 2. Viruslarning hujayra bilan o‘zaro ta’siri. • 3. Viruslarning kelib chiqishi Viruslar • 1892- yilda rus olimi D.I. Ivanovskiy tamaki o‘simligida uchraydigan tamaki mozaikasi deb ataluvchi kasallik qo‘zg‘atuvchisining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqladi. Ushbu kasallik qo‘zg‘atuvchi viruslar bakteriali filtr dan o‘ta olish xususiyatiga ega. D.I. Ivanovskiy • Natijada sog‘lom tamaki o‘simligini filtr dan o‘tgan suyuqlik bilan zararlash mumkin. oradan bir necha yil o‘tgach F.Leffler va P.Froshlar uy hayvonlarida uchraydigan oqsil kasalligini qo‘zg‘atuvchilar ham bakteriali filtrdan o‘tib ketar ekan, degan xulosaga keldilar. F.Leffler P.Frosh • Nihoyat, 1917- yil kanadalik bakteriolog F. de Errel bakteriyalarni zararlovchi bakteriofag-virusni kashf etdi. Shunday qilib, o‘simlik, hayvon va mikroorganizmlarda viruslar kashf etildi. Ushbu kashfiyotlar hayotning hujayrasiz shakllari ya’ni, yangi fan sohasi — virusologiyani (viruslarni o‘rganuvchi) ochib berdi. F. de Errel • Viruslar inson hayotiga katta xavf soladi .Ular bir necha yuqumli kasalliklar (gripp, quturish, sariq kasalligi, ensefalit, qizilcha va boshqalar)ningqo‘zg‘atuvchilari hisoblanadi. Viruslar faqat hujayralarda yashaydi. Ular hujayra ichi parazitlaridir. Viruslar hujayradan tashqarida erkin va faol holatda uchramaydi, ko‘payish xususiyatiga ham ega emas • Hujayraviy tuzilishdagi organizmlarda DNK va RNK kabi nuklein kislotalar bo‘lib, viruslarda ularning faqat biri uchrashi mumkin. Shunga ko‘ra viruslar DNK yoki RNK saqlovchi guruhlarga ajratiladi. • Viruslarning hujayra bilan o‘zaro ta’siri. Hujayra oralig‘i muhitidagi suyuqlikdan hosil bo‘lgan pinotsitoz vakuolalar orqali tasodifan hujayra ichiga virus kirishi mumkin. Ammo odatda hujayraga virusning kirishidan avval hujayra sirtidagi maxsus oqsil-retseptor bilan bog‘lanish sodir bo‘ladi. Ushbu bog‘lanish virus yuzasida maxsus oqsillar orqali amalga oshiriladi. Ular hujayra sirtidagi sezgir ma’lum retseptorni «tanib olish» xususiyatiga ega. Virus bilan bog‘langan hujayraning qismi sitoplazmaga birlashib, vakuolaga aylanadi. Sitoplazmatik membranadan tashkil topgan vakuola qobig‘i boshqa vakuola yoki yadro bilan qo‘shiladi. Ana shunday yo‘l bilan virus hujayraning barcha qismiga tarqalishi mumkin. • Virusning hujayraga kirib borishi yuqumlilik xususiyatini keltirib chiqaradi. Sariq kasalligini qo‘zg‘atuvchi A va B viruslar faqat jigar hujayralariga kirishi mumkin va ularda ko‘paya oladi. • Virus zarrachalarining to‘planishi ularning hujayradan chiqib ket ishiga olib keladi. Ushbu jarayon ba’zi bir viruslarda «portlash» tarzida ro‘y beradi. Natijada hujayra nobud bo‘ladi. Boshqa turdagi viruslar kurtaklanishga o‘xshash yo‘lbilan ajraladi. Bunda organizmning hujayralari hayotchanligini uzoq vaqtgacha saqlab qoladi. Bakteriya virusi — bakteriofaglarning hujayraga kirishi biroz boshqacharoq. Bakteriyalarning qalin hujayra qobig‘i hayvon hujayralaridek oqsil-retseptorli va unga birikkan virus bilan birgalikda sitoplazmaga kirib borishiga imkon bermaydi. Shuning uchun bakteriofag hujayrasiga ichi kovak tayoqcha yordamida uning boshchasida joylashgan DNK (yoki RNK) itarib kiritiladi. Bakteriofagning genomi sitoplazmaga tushadi, kapsid esa tashqa rida qoladi. Bakteriya hujayrasi sitoplazmasida bakteriofagning genomi reduplikatsiyasi boshlanadi hamda oqsil sintezlanib uning kapsidi shaklla nadi. oradan ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng bakteriya hujayrasi nobud bo‘ladi. Yetilgan fag zarrachalari esa tashqariga chiqadi. • Viruslarning kelib chiqishi .Viruslar avtonom genetik tuzilmalar bo‘lib, hujayradan tashqarida rivojlana olmaydi . Taxminlarga ko‘ra viruslar va bakteriofaglar hayotning hujayraviy shakllari bilan birgalikda rivojlangan hujayraning maxsus irsiy elementlari hisoblanadi. Xulosa O’simliklar virusli kasalliklarining rivojlanishi va tarqalishi ko’p jihatdan tashqi sharoitga bog’liq. Ko’pincha biror temperatura virusli kasalliklarning mavsumiy va geografik tarqalishini belgilaydi. Temperatura infektsiya tarqalishiga, kasallik belgilari (simptomlari) namoyon bo’lishi harakteri ga ta’sir ko’rsatadi. Temperatura sharoiti virus tashuvchilar soniga ta’sir etishi mumkin, bu esa o’z navbatida, o’simliklarning zararlanishida o’z ifodasini topadi, kasallik belgilari harakteriga va o’simliklarning zararlanishi darajasiga ta’ sir etadi. Foydalanilgan adabiyotlar . Burxonova X.K., Murodov M.M. Mikrobiologiya. Toshkent, «O’qituvchi», 1975. 2. Vahobov A., Inog’omova M. Mikrobiologiya. UzMU. Toshkent, 2000. 3. Bakulina N.A. i dr. Mikrobiologiya. Toshkent. Meditsina, 1979. 4. Mustakimov G.D. O’simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. «O’qituvchi». T. 1995.

MAVZU: HAYOTNING HUJAYRASIZ SHAKLLARI

Reja • 1.Viruslarning kashf etilishi • 2. Viruslarning hujayra bilan o‘zaro ta’siri. • 3. Viruslarning kelib chiqishi

Viruslar

• 1892- yilda rus olimi D.I. Ivanovskiy tamaki o‘simligida uchraydigan tamaki mozaikasi deb ataluvchi kasallik qo‘zg‘atuvchisining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqladi. Ushbu kasallik qo‘zg‘atuvchi viruslar bakteriali filtr dan o‘ta olish xususiyatiga ega. D.I. Ivanovskiy

• Natijada sog‘lom tamaki o‘simligini filtr dan o‘tgan suyuqlik bilan zararlash mumkin. oradan bir necha yil o‘tgach F.Leffler va P.Froshlar uy hayvonlarida uchraydigan oqsil kasalligini qo‘zg‘atuvchilar ham bakteriali filtrdan o‘tib ketar ekan, degan xulosaga keldilar. F.Leffler P.Frosh

O'xshashlar

Hayotning hujayraviy shakllari
Hujayra nazariyasininng shakllari
NUTQ OMILLARINING SHAKLLARI
Otlarda subyektiv baho shakllari
Iqtisodiy geografiyaning tarixiy shakllari