logo

Individ, shaxs va individuallik.

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2568.50390625 KB
MAVZU: Individ, shaxs va 
individuallik.              
  REJA:
1. SHaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi 

2. Individ sifatida odam haqida umumiy tushuncha. 

3. SHaxs sifatida odam haqidagi umumiy tasavvurlar 

4. SHaxs va  individuallik                             Shaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi.
Ijtimoiy taraqqiyot	 jarayonining tarixiga	 nazar	 tashlasak,	 shu	 narsa	 ayon	 
bo‘ldiki,	
 antik	 davrning	 oxirlarida	 individuallikni	 shaxs	 deb	 ataganlar,	 u	 faqat	 tabiiy	 
organizm	
 emas,	 balki	 insoniy,	 ijtimoiy	 mavjudot	 sifatida	 qabul	 qilingan.	 SHundan	 
e’tiboran	
 shaxs	 atamasi	 va	 unga	 taalluqli	 narsalar	 shaxsiylik	 ma’nosida	 ishlatilishi	 
odat	
 tusiga	 kira	 boshlagan.
Hozirgi	
 zamon	 falsafa	 va	 ijtimoiy-gumanitar	 fanlarda	 shaxs	 tushunchasiga	 bir	 
necha	
 talqin	 berilgan.	 Ya’ni,  shaxs  deb	 muayyan	 ijtimoiy-iqtisodiy	 tuzum	 
sharoitlariga	
 bog‘liq	 bo‘lgan,	 o‘z	 taqdirining	 egasi	 bo‘la	 olgan,	 individual	 holatda	 
intelektual,	
 emotsional	 va	 irodaviy	 sifatlarga	 ega	 bo‘lgan	 odamga	 aytiladi.
Tarixan	
 turli	 diniy-falsafiy	 tizimlar	 shaxsga	 o‘zlaricha	 yondoshganlar.	 Agar	 
antik	
 davr	 falsafasida	 shaxsga	 nisbatan	 asosan	 munosabatlar	 deb	 qaralgan	 bo‘lsa,	 
xristianlik	
 ta’limotida	 shaxs	 maxsus	 mohiyat,	 “Individual	 substansiya”,	 aqliy	 
xususiyat,	
 nomoddiy	 ruhning	 sinonimi	 deb	 tushunilgan.              Inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo’lib, u kishining 
individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida 
sekin–asta tarkib topadi .                   Individ, shaxs va individuallik, ularning uzviy bog‘liqligi va o‘ziga   
        xosligi.	
 
Insonning	
 mohiyatini	 tushunishga	 harakat	 qilish	 jarayonida	 u	 nafaqat	 
tashqi,	
 balki	 ichki,	 pinhona	 xususiyatlarga	 ham	 ega	 ekanligini,	 ular	 jamuljam	 
holda	
 insonning	 individ,	 individuallik,	 shaxs	 kabi	 tushunchalarda	 aks	 etadigan	 
muayyan	
 obrazini	 shakllantirishini	 ham	 hisobga	 olish	 lozim.	 Boshqacha	 
aytganda,	
 insonning	 mohiyatini	 uning	 ichki	 va	 tashqi	 borlig‘i	 birligida,	 uning	 
dunyoga	
 faol	 munosabatida	 izlash	 kerak.
SHaxs	
 tushunchasini	 “individ”	 tushunchasidan	 farqlash	 lozim.	 
Individuallik	
 haqida	 turli	 darajada	 gapirish	 mumkin.	 Masalan,	 bioximik,	 
neyrofiziologik,	
 psixologik	 va	 hokazo.	 Lekin	 bu	 indivi-duallik	 shaxs	 
tushunchasini	
 to‘liq	 aks	 ettirmaydi.	 SHaxs	 esa	 ong	 va	 o‘z-o‘zini	 anglash	 paydo	 
bo‘lishi	
 bilan	 yuzaga	 keladi.                            SHaxs sifatida	 odam	 haqidagi	 umumiy	 tasavvurlar	 
“ SHaxs ”	
 alohida	 kishi,	 ijtimoiy-axloqiy	 mohiyatni	 o‘zida	 
mujassamlashtirgan	
 individ	 ma’nosini	 anglatadigan	 tushunchadir.	 Bu	 tushuncha	 
barcha	
 ijtimoiy-gumanitar	 fanlarni	 o‘z	 predmeti	 nuktai	 nazaridan	 ishlatiladi.	 SHaxs	 
hakida	
 xilma-xil	 talqinlar	 bor.	  SHaxs  	- biofiziologik,	 ijtimoiy,	 ma’naviy,	 axloqiy	 va	 
estetik	
 fazilat	 va	 xislatlarniig	 yaxlit	 bir	 butunlikka	 aylanishi	 hamda	 munosabatlar	 
tizimi	
 bilan	 qamrab	 olinishidir.
Yuqorida	
 zikr	 qilingan	 faylasuf	 olimlarning	 shaxs	 haqidagi	 ta’riflaridan	 kelib	 
chiqib	
 unga	 shunday	 ta’rif	 berish	 mumkin.	 Ya’ni,	 shaxsning	 shakllanishi	 o‘z-o‘zini	 
anglash	
 va	 aqliy	 fikrlashdan	 tashqari	 avvalo	 muayyan	 tuzumda	 faol	 qatnashishi	 
bilan	
 ijtimoiy	 hayotning	 qaror	 topishiga	 o‘z	 hissasini	 qo‘shish,	 buning	 uchun	 o‘z	 
intelektual,	
 emotsional	 va	 irodaviy	 sifatlarini	 to‘liq	 namoyon	 qilish	 va	 nihoyat	 shaxs	 
bilan	
 jamiyat	 o‘rtasidagi	 ijtimoiy	 munosabatlarining	 o‘zaro	 ta’siri	 natijasida	 vujudga	 
keladi.                                       Shaxs va 
individuallik
Individ  va	  shaxs  	tushunchalari	 bir-biriga	 yaqin.	 SHaxs	 
betakror	
 (individual)	 sifatlari	 bilan	 albatta	 individ,	 ammo	 u	 faol	 xususiyatlari	 
tufayli	
 shaxsdir.	 Individni	 o‘ziga	 xoslik,	 betakrorlik	 sifatlasa,	 shaxsni	 shu	 
bilan	
 birga,	 erkin,	 ijodiy	 fikrlash	 va	 muayyan	 vaziyatda	 ma’suliyatni	 o‘z	 
zimmasiga	
 olib,	 mustaqil	 harakat	 yo‘nalish	 olish	 qobiliyati	 kabi	 sifatlar	 
belgilaydi.
 	
SHaxs	 har	 bir	 davrda	 mavjud	 bo‘lgan	 muayyan	 ijtimoiy	 extiyojlar	 va	 
manfaatlarni	
 ilg‘ab	 olib,	 o‘zi	 mansub	 bo‘lgan	 odamlar	 guruhi	 manfaatlarini	 
to‘laroq	
 gavdalantiradigan	 va	 u	 sotsial	 guruhga	 xos	 fazilat	 va	 qusurlarni	 
yorqinroq	
 namoyon	 etadi.	 Bunday	 shaxslar	 o‘zi	 mansub	 bo‘lgan	 ijtimoiy	 
guruh	
 manfaatlarini	 faol	 ximoya	 qila	 oladi	 va	 buning	 uchun	 masuliyatni	 o‘z	 
zimmasiga	
 dadil	 ola	 biladi.	 yani	 muayyan	 umumiylik	 ayrim	 shaxslarda	 
o‘zining	
 yorqin	 ifodasini	 topadi.                                          E’tiboringiz uchun raxmat.

MAVZU: Individ, shaxs va individuallik.

 REJA: 1. SHaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi   2. Individ sifatida odam haqida umumiy tushuncha.   3. SHaxs sifatida odam haqidagi umumiy tasavvurlar   4. SHaxs va  individuallik 

Shaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi. Ijtimoiy taraqqiyot  jarayonining tarixiga  nazar  tashlasak,  shu  narsa  ayon   bo‘ldiki,  antik  davrning  oxirlarida  individuallikni  shaxs  deb  ataganlar,  u  faqat  tabiiy   organizm  emas,  balki  insoniy,  ijtimoiy  mavjudot  sifatida  qabul  qilingan.  SHundan   e’tiboran  shaxs  atamasi  va  unga  taalluqli  narsalar  shaxsiylik  ma’nosida  ishlatilishi   odat  tusiga  kira  boshlagan. Hozirgi  zamon  falsafa  va  ijtimoiy-gumanitar  fanlarda  shaxs  tushunchasiga  bir   necha  talqin  berilgan.  Ya’ni, shaxs deb  muayyan  ijtimoiy-iqtisodiy  tuzum   sharoitlariga  bog‘liq  bo‘lgan,  o‘z  taqdirining  egasi  bo‘la  olgan,  individual  holatda   intelektual,  emotsional  va  irodaviy  sifatlarga  ega  bo‘lgan  odamga  aytiladi. Tarixan  turli  diniy-falsafiy  tizimlar  shaxsga  o‘zlaricha  yondoshganlar.  Agar   antik  davr  falsafasida  shaxsga  nisbatan  asosan  munosabatlar  deb  qaralgan  bo‘lsa,   xristianlik  ta’limotida  shaxs  maxsus  mohiyat,  “Individual  substansiya”,  aqliy   xususiyat,  nomoddiy  ruhning  sinonimi  deb  tushunilgan.

Inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo’lib, u kishining individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida sekin–asta tarkib topadi .