Individ, shaxs va individuallik.
![MAVZU: Individ, shaxs va
individuallik.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_1.png)
![
REJA:
1. SHaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi
2. Individ sifatida odam haqida umumiy tushuncha.
3. SHaxs sifatida odam haqidagi umumiy tasavvurlar
4. SHaxs va individuallik](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_2.png)
![](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_3.png)
![Shaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi.
Ijtimoiy taraqqiyot jarayonining tarixiga nazar tashlasak, shu narsa ayon
bo‘ldiki,
antik davrning oxirlarida individuallikni shaxs deb ataganlar, u faqat tabiiy
organizm
emas, balki insoniy, ijtimoiy mavjudot sifatida qabul qilingan. SHundan
e’tiboran
shaxs atamasi va unga taalluqli narsalar shaxsiylik ma’nosida ishlatilishi
odat
tusiga kira boshlagan.
Hozirgi
zamon falsafa va ijtimoiy-gumanitar fanlarda shaxs tushunchasiga bir
necha
talqin berilgan. Ya’ni, shaxs deb muayyan ijtimoiy-iqtisodiy tuzum
sharoitlariga
bog‘liq bo‘lgan, o‘z taqdirining egasi bo‘la olgan, individual holatda
intelektual,
emotsional va irodaviy sifatlarga ega bo‘lgan odamga aytiladi.
Tarixan
turli diniy-falsafiy tizimlar shaxsga o‘zlaricha yondoshganlar. Agar
antik
davr falsafasida shaxsga nisbatan asosan munosabatlar deb qaralgan bo‘lsa,
xristianlik
ta’limotida shaxs maxsus mohiyat, “Individual substansiya”, aqliy
xususiyat,
nomoddiy ruhning sinonimi deb tushunilgan.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_4.png)
![Inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo’lib, u kishining
individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida
sekin–asta tarkib topadi .](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_5.png)
![Individ, shaxs va individuallik, ularning uzviy bog‘liqligi va o‘ziga
xosligi.
Insonning
mohiyatini tushunishga harakat qilish jarayonida u nafaqat
tashqi,
balki ichki, pinhona xususiyatlarga ham ega ekanligini, ular jamuljam
holda
insonning individ, individuallik, shaxs kabi tushunchalarda aks etadigan
muayyan
obrazini shakllantirishini ham hisobga olish lozim. Boshqacha
aytganda,
insonning mohiyatini uning ichki va tashqi borlig‘i birligida, uning
dunyoga
faol munosabatida izlash kerak.
SHaxs
tushunchasini “individ” tushunchasidan farqlash lozim.
Individuallik
haqida turli darajada gapirish mumkin. Masalan, bioximik,
neyrofiziologik,
psixologik va hokazo. Lekin bu indivi-duallik shaxs
tushunchasini
to‘liq aks ettirmaydi. SHaxs esa ong va o‘z-o‘zini anglash paydo
bo‘lishi
bilan yuzaga keladi.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_6.png)
![](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_7.png)
![SHaxs sifatida odam haqidagi umumiy tasavvurlar
“ SHaxs ”
alohida kishi, ijtimoiy-axloqiy mohiyatni o‘zida
mujassamlashtirgan
individ ma’nosini anglatadigan tushunchadir. Bu tushuncha
barcha
ijtimoiy-gumanitar fanlarni o‘z predmeti nuktai nazaridan ishlatiladi. SHaxs
hakida
xilma-xil talqinlar bor. SHaxs - biofiziologik, ijtimoiy, ma’naviy, axloqiy va
estetik
fazilat va xislatlarniig yaxlit bir butunlikka aylanishi hamda munosabatlar
tizimi
bilan qamrab olinishidir.
Yuqorida
zikr qilingan faylasuf olimlarning shaxs haqidagi ta’riflaridan kelib
chiqib
unga shunday ta’rif berish mumkin. Ya’ni, shaxsning shakllanishi o‘z-o‘zini
anglash
va aqliy fikrlashdan tashqari avvalo muayyan tuzumda faol qatnashishi
bilan
ijtimoiy hayotning qaror topishiga o‘z hissasini qo‘shish, buning uchun o‘z
intelektual,
emotsional va irodaviy sifatlarini to‘liq namoyon qilish va nihoyat shaxs
bilan
jamiyat o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarining o‘zaro ta’siri natijasida vujudga
keladi.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_8.png)
![](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_9.png)
![Shaxs va
individuallik
Individ va shaxs tushunchalari bir-biriga yaqin. SHaxs
betakror
(individual) sifatlari bilan albatta individ, ammo u faol xususiyatlari
tufayli
shaxsdir. Individni o‘ziga xoslik, betakrorlik sifatlasa, shaxsni shu
bilan
birga, erkin, ijodiy fikrlash va muayyan vaziyatda ma’suliyatni o‘z
zimmasiga
olib, mustaqil harakat yo‘nalish olish qobiliyati kabi sifatlar
belgilaydi.
SHaxs har bir davrda mavjud bo‘lgan muayyan ijtimoiy extiyojlar va
manfaatlarni
ilg‘ab olib, o‘zi mansub bo‘lgan odamlar guruhi manfaatlarini
to‘laroq
gavdalantiradigan va u sotsial guruhga xos fazilat va qusurlarni
yorqinroq
namoyon etadi. Bunday shaxslar o‘zi mansub bo‘lgan ijtimoiy
guruh
manfaatlarini faol ximoya qila oladi va buning uchun masuliyatni o‘z
zimmasiga
dadil ola biladi. yani muayyan umumiylik ayrim shaxslarda
o‘zining
yorqin ifodasini topadi.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_10.png)
![](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_11.png)
![E’tiboringiz uchun raxmat.](/data/documents/a02abcff-7a2b-45cf-b4db-2b96677cacbd/page_12.png)
MAVZU: Individ, shaxs va individuallik.
REJA: 1. SHaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi 2. Individ sifatida odam haqida umumiy tushuncha. 3. SHaxs sifatida odam haqidagi umumiy tasavvurlar 4. SHaxs va individuallik
Shaxsni tadqiq etishning qisqacha tarixi. Ijtimoiy taraqqiyot jarayonining tarixiga nazar tashlasak, shu narsa ayon bo‘ldiki, antik davrning oxirlarida individuallikni shaxs deb ataganlar, u faqat tabiiy organizm emas, balki insoniy, ijtimoiy mavjudot sifatida qabul qilingan. SHundan e’tiboran shaxs atamasi va unga taalluqli narsalar shaxsiylik ma’nosida ishlatilishi odat tusiga kira boshlagan. Hozirgi zamon falsafa va ijtimoiy-gumanitar fanlarda shaxs tushunchasiga bir necha talqin berilgan. Ya’ni, shaxs deb muayyan ijtimoiy-iqtisodiy tuzum sharoitlariga bog‘liq bo‘lgan, o‘z taqdirining egasi bo‘la olgan, individual holatda intelektual, emotsional va irodaviy sifatlarga ega bo‘lgan odamga aytiladi. Tarixan turli diniy-falsafiy tizimlar shaxsga o‘zlaricha yondoshganlar. Agar antik davr falsafasida shaxsga nisbatan asosan munosabatlar deb qaralgan bo‘lsa, xristianlik ta’limotida shaxs maxsus mohiyat, “Individual substansiya”, aqliy xususiyat, nomoddiy ruhning sinonimi deb tushunilgan.
Inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo’lib, u kishining individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida sekin–asta tarkib topadi .