logo

Inklyuziv ta’limning xalqaro huquqlari

Yuklangan vaqt:

28.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13888 KB
 
Mavzu:  Inklyuziv 
t a’limning x alqaro 
huquqlari Reja:
•
Imkoniyati cheklangan bolalarni 
o’qitishning huquqiy asoslari
•
Imkoniyati cheklangan bolalar ta’limini 
tashkil etish Bugungi  kunda  Respublika  bo‘yicha  jismoniy  yoki 
ruhiy  rivojlanishida  nuqsoni  bo‘lgan  bolalar  uchun 
jami  86  ta  ixtisoslashtirilgan  maktab  va  maktab-
internatlarda  21,2  ming  nafar,  21  ta  sanatoriy 
turidagi  maktab-internatlarda  6,1  ming  nafar 
o‘quvchilar  ta’lim-tarbiya  oladi.  Shuningdek,  uzoq 
muddat  davolanishga  muhtoj  bo‘lgan  13,3  ming 
nafar o‘quvchilar uyda yakka tartibda o‘qitiladi. 150  nafardan  ortiq  tibbiy-psixologik-pedagogik 
komissiya  va  1,3  ming  nafardan  ortiq  pedagog 
xodimlar inklyuziv ta’lim xizmatlariga o‘qitildi;
Pedagog  xodimlarni  qayta  tayyorlash  va 
malakasini  oshirish  bo‘yicha  ta’lim 
muassasalarining  o‘quv  rejalariga  ta’lim  tizimiga 
inklyuziv amaliyotni tatbiq etishga doir 3 ta o‘qitish 
moduli kiritildi;
2  ming  nafardan  ortiq  alohida  ta’lim  ehtiyojlari 
bo‘lgan  bolalar  va  ularning  ota-onalariga  inklyuziv 
ta’lim xizmatlari tashkil etildi; Toshkent, Samarqand, 
Namangan, Xorazm va Surxondaryo 
viloyatlarida 5 ta tajriba-resurs 
markazi hamda 15 ta tajriba 
maktablari tashkil etilib, ularga 800 
nafardan ortiq bolalar qamrab 
olindi.
Butun dunyo mamlakatlari, 
jumladan O’zbekistonda ham 
inklyuziv ta’limni amalga oshirish 
bo’yicha turli qaror va qonunlar 
ishlab chiqilgan.Ta’lim tizimini joriy etish har doim ma’lum bir 
qonun-qoidalarga, tamoyillarga va asoslarga 
tayanishi lozim.           Ta’lim to’g’risidagi qonunning yangi tahririga ko’ra, qonunga har bir bolaning ta’lim olishdagi teng huquqliligini 
ta’minlash, har qanday diskriminatsiya va kamsitishlarning oldini olishga qaratilgan “ inklyuziv ta’lim ” tushunchasi 
ham kiritildi. (2020-y)
Профессор в.б. Ф.У.Қодирова 01
02
03 04O’zbekiston Respublikasi  ta’lim to’g’risidagi qonunning  55 -moddasida 
rivojlanishda jismoniy yoki psixik kamchiliklarga ega bo’lgan bolalar ta’lim 
olish huquqiga egadirlar deyiladi.
Inklyuziv ta’lim – (inklyuziya – inglizcha 
inclusion-  uyg‘unlashish) degan ma’noni 
anglatadi Inklyuziv ta`limning siyosati turli xil ehtiyojli 
bolalarni ta`lim olishini qo’llab, yaxshi hayot 
ko`rinishiga imkon yaratadi.
Barcha o’quvchilar uchun maxsus ta’lim ehtiyojlari va 
individual imkoniyatlarning farqliligini inobatga olgan 
holda ta’lim muassasalarida ilm olishda teng huquqlilikni 
ta’minlashga hizmat qiladi,  Nogironlarni  umumt a’lim  t izimida 
 o’qit ish  masalalariga  e’t ibor  
berish  Respublikamizda  1996 yilda 
 O’zbekist on  R espublikasi  X alq  
Ta’limi  Vazirligi,  R espublik a  
t a’lim  markazi  va  Y uNESKO  
t ashkilot i  bilan  hamkorlikda  
respublika  seminari  o’t kazilishi 
bilan  islohot lar  amalga  oshirila 
boshladi. Shu  davrdan  boshlab  
olimlar,  max sus  t a’lim  t izimidagi 
rahbar  x odimlari,  pedagoglar,  
umumt a’lim  mussasalarining  
rahbarlari  va  nodavlat   jamoa  
t ashkilot larining  nogironlar  
t a’limi  eht iyojini  qondirishga  
qarat ilgan  munosabat lari  o’zgara  
boshladi. Inklyuziv talimning huquqiy asoslari
• Jahon miqyosida:

Inson huquqlari umumjahon 
deklaratsiyasi(1948yil)

“ Bolalar huquqlari to‘g‘risida”gi konvensiya      
(1989 yil)

“ Nogironlar huquqlari to‘g‘risida”gi deklaratsiya     
(1975 yil)

“ Ta’lim hamma uchun” umumjahon deklaratsiyasi   
(1990 yil)

Salamanka Bayonoti (1994 yil)

Dakar deklaratsiyasi              (2000 yil)
•   O’zbekist on miqyosida :

“ Nogironlarni ijtimoiy himoya qilish 
to‘g‘risida”gi Qonun (1991 yil)

O‘zbekiston Respublikasi  Konstitutsiyasi 
(1992yil)

“ Talim to‘g‘risidagi” Qonun ( 2020 yil)

“ Ta’lim hamma uchun” Milliy dastur 
rejasi (2003yil)

“ Imkoniyati cheklangan  bolalar va 
o‘smirlar uchun inklyuziv talim muvaqqat 
Nizomi” (2005 yil)

“ Ijtimoiy himoya” yili     Davlat dasturi 
(2007yil) O’zbekiston Respublikasi 
Prezidentining  “Alohida ta’lim 
ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga ta’lim-
tarbiya berish tizimini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida” (PQ-4860-son, 2020 yil 13 
oktyabr) qarori tasdiqlandi! 2020 — 2025-y illarda xal q t a’l imi t izimida ink ly uziv  t a’limni  riv ojlant irish   Konsepsiy ani 
amalga oshi rishdan k ut i lay ot gan nat i jalar
Konsepsiya  doirasida  belgilangan  vazifalarni  bajarish  orqali  2020  — 
2025-yillarda  xalq  ta’limi  tizimida  inklyuziv  ta’limni  rivojlantirishda 
quyidagi ko‘rsatkichlarga erishish nazarda tutiladi:
-  alohida  ta’lim  ehtiyojlari  bo‘lgan  shaxslarning  rivojlanishi, 
reabilitatsiyasi,  jamiyatga  integratsiyalashuvida  inklyuziv  ta’limning 
strategik omil sifatidagi roli tasdiqlanadi;
alohida  ta’lim  ehtiyojlari  bo‘lgan  bolalarning  ta’limiy  muhiti  yaxlitligi 
mustahkamlanadi,  ularning  jamiyatga  integratsiyasi  uchun  zarur 
sharoitlar ta’minlanadi;
-  davlat,  jamiyat,  shaxsning  inklyuziv  ta’lim  sohasidagi  manfaatlarini 
muvofi qlashtirish mexanizmlari yaratiladi;
-  inklyuziv  ta’lim  tizimining  umumiy  qulayligi,  uzluksizligi,  ta’lim 
sifati,  shuningdek  o‘quvchilarning  rivojlanish  darajasi, 
xususiyatlariga moslashuvchanligi va variativligiga erishiladi; -  inklyuziv  ta’lim  sohasidagi  xalqaro  munosabatlar  doirasida  o‘zaro 
hamkorlik aloqalari mustahkamlanadi;
-  o‘quvchilar  ta’limiy  ehtiyojlarning  o‘ziga  xosligini  inobatga  olgan 
holda  sifatli  ta’lim  olishi  uchun  ular  davlat  tomonidan  qo‘llab-
quvvatlanadi;
-  inklyuziv  ta’limni  bosqichma-bosqich  joriy  etish  orqali  alohida 
ta’lim  ehtiyojlari  bo‘lgan  bolalar  uchun  ixtisoslashtirilgan  ta’lim 
muassasalari  optimallashtiriladi,  ularda  ta’lim  olayotgan 
o‘quvchilarning  teng  huquqli  jamiyat  a’zosi  sifatida  umumta’lim 
muassasalarida bilim olishi ta’minlanadi;
-  pedagogik  yo‘nalishdagi  oliy  ta’lim  muassasalarida  inklyuziv  ta’lim 
dasturlari asosida kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yiladi;
-  inklyuziv  ta’lim  muassasalarining  moddiy-texnik  bazasi 
yaxshilanadi;
-  inklyuziv  ta’lim  muassasalarining  Internet  tarmog‘iga  to‘liq  ulanishi 
ta’minlanadi;
-  inklyuziv ta’lim muassasalarida o‘quvchilarni qabul qilish va boshqa 
ta’lim  muassasalariga  o‘tkazish  uchun  davlat  xizmatlarini  ko‘rsatish 
mexanizmi joriy etiladi . Mamlakat imizda imkoniyat i cheklangan bolalar ni o‘qitish, 
tar biyalash, kasb-x unarga yo‘nalt ir ish,  jamiyat ga 
uyg‘unlasht ir ish masalalalari davlat  siyosat ining dolzar b 
yo‘nalishlaridan hisoblanadi. C hunki  O‘zbekist onda 
taraqqiyot ning besh t amoyilidan biri-kuchli ijt imoiy siyosat  
maqsadli yo‘lga qo‘yilganligi bois, aholining ko‘makka 
muht oj qatlamlar ini har  t omonlama qo‘llab-quvvat lash 
huquqiy jihat dan kafolatlangan.  Inklyuziv t a’limning 
t amoyillar i va unga 
bo’lgan ex t iyojlar  va 
uning sabablar i Imkoniyat i cheklangan bolalar va 
o‘smirlarning ijt imoiy hayot ga 
moslashuvi milliy va x alqaro 
asoslarga egadir .  Jumladan, xalqaro xujjatlar:  Jumladan, xalqaro xujjatlar:       Бола ҳуқуқлари 
тўғрисида  Конвенция Бола ҳуқуқлари 
тўғрисида Конвенция  
инсон ҳуқуқларига 
оид энг универсал 
шартном а 
ҳисобланади.
2005  йил я нварига 
келиб БҲКни  192  та 
давлат ратиф икация  
қилди. Бола ўз и ким ?
18 ёшг а тўлм аг ан 
ҳар бир инсон з оти, 
агар болага нисбатан қўлланиладиг ан 
қонун бўйича у эртароқ балоғатга етм аган 
бўлса, 
бола ҳисобланади. 0	
-	1	
8	
0	
-	1	
8Бола  БҲК нинг  принциплари
• Болага нисбатан ҳар қандай камситишларнинг 
олдини олиш  
• Боланинг манфаатларини ҳар томонлама етарли 
таъминлаш
• Боланинг яшаб кетиш ва соғлом ривожланишини 
кафолатлаш
• Боланинг ҳуқуқларини тан олиш        
Ҳ у қ у қ ларни нг     Ҳ у қ у қ ларни нг     
 тои ф алари тои ф алари        Яш аб          
к ети ш
Ри вож лани ш    Ҳ и м оя
   Иштирок Яшаб кетиш   
       билан боғлиқ ҳуқуқлар:
6,    24,    7,    8,    9,    19,    20,    21,    23,
26,    27,    30,    32,    33,    34,    35,    38 Ҳим оя  
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
2,   7, 10, 11, 16, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 
30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40 Ривожланиш 
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
5,    6,    7,    9,    10 ,  11,    12 ,  13, 
14,    15,    24,    28 ,  29,    31 Иштирок 
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
12,    13,    15,    17,    42

Mavzu: Inklyuziv t a’limning x alqaro huquqlari

Reja: • Imkoniyati cheklangan bolalarni o’qitishning huquqiy asoslari • Imkoniyati cheklangan bolalar ta’limini tashkil etish

Bugungi kunda Respublika bo‘yicha jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun jami 86 ta ixtisoslashtirilgan maktab va maktab- internatlarda 21,2 ming nafar, 21 ta sanatoriy turidagi maktab-internatlarda 6,1 ming nafar o‘quvchilar ta’lim-tarbiya oladi. Shuningdek, uzoq muddat davolanishga muhtoj bo‘lgan 13,3 ming nafar o‘quvchilar uyda yakka tartibda o‘qitiladi.

150 nafardan ortiq tibbiy-psixologik-pedagogik komissiya va 1,3 ming nafardan ortiq pedagog xodimlar inklyuziv ta’lim xizmatlariga o‘qitildi; Pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha ta’lim muassasalarining o‘quv rejalariga ta’lim tizimiga inklyuziv amaliyotni tatbiq etishga doir 3 ta o‘qitish moduli kiritildi; 2 ming nafardan ortiq alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalar va ularning ota-onalariga inklyuziv ta’lim xizmatlari tashkil etildi;

Toshkent, Samarqand, Namangan, Xorazm va Surxondaryo viloyatlarida 5 ta tajriba-resurs markazi hamda 15 ta tajriba maktablari tashkil etilib, ularga 800 nafardan ortiq bolalar qamrab olindi. Butun dunyo mamlakatlari, jumladan O’zbekistonda ham inklyuziv ta’limni amalga oshirish bo’yicha turli qaror va qonunlar ishlab chiqilgan.Ta’lim tizimini joriy etish har doim ma’lum bir qonun-qoidalarga, tamoyillarga va asoslarga tayanishi lozim.