logo

ISLOMIY MANBALARDA POETIK TAMOYILLLAR IFODASI

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

636.53515625 KB
ISLOMIY  MA N BA LA RDA  
POETI K TA MOY I LLLA R 
IFODA SI  Reja:

1.  Tassav v uf v a islom t asav v ufi  haqida umumiy  
ma` lumot

2. X oja Ahror Valiy ning “ Risolai Volidiy a”  asarida 
poet ik  t amoy illar

3. A lisher N av oiy ning “ N asoy im ul-muhabbat ”  
asaridagi poet ik  t amoy illar

4. Zahiriddin Muhammad Boburning “ Mubay y in”  
asarida poet ik  t amoy illar        Tasav v uf haqida

Tasavvuf  tadrijiy  taraqqiyotga  ega  ta`limot 
bo`lib,  islom  olamida  VIII  asrning  o`rtalarida 
paydo bo`lgan. Tasavvuf arabchada “ta`limot” 
degan  ma`noni  bildiradi.  Tasav v uf   –  arabcha 
“suffa”  so`zidan  olingan  bo`lib,  zohiriy 
ma`nosi  “tuya  junidan  to`qilgan  firqa 
(chakmon)” degan ma`nolarni bildiradi.         Tasav v uf haqi da y ana aniq bir t ushunchani bu t a` l imot ning y irik  
namoy ondasi, qodiriy a t ariqat i asoschisi Shay x Muhy iddin A bdulqodir 
Giy loniy  o` zini ng “ Si rrul-asror ”  k it obida k elt iradi: Tasav v uf k alimasi t o` rt  
o` zak  harfdan iborat :

T-  tavbani ifoda etadi. Bu ikkiga bo`linadi: zohiriy tavba, 
botiniy tavba. 

S-  safo holini (yorug`lik, ravshanlik, porloqlik) ifoda etadi. 

V-  valoyat holi (valiylik xususiyati). Bu hol inson ichki 
olamining pokligidir. 

F-  fano, ya`ni bordan yo`q bo`lish maqomidir. Ilohiy 
sifatlar orasiga singib ketishdir.         Ahli  tasavvuf  orasida  “Avval  Qur`oni  karim,  sunnatda  tasavvuf ” 
degan  fikr  tasodifiy  aytilgan  yoki  dunyoni  ruhoniy  ko`rishning 
natijasigina  emas,  balki  tasavvuf  ilmi  va  amaliyotida  ham 
tasdiqlangan  holdir.  Chunki  avvali  ilm  Qur`oni  karimdadir,  amal 
payg`ambarning  sunnatlarini  davom  ettirmoq,  ixlosning  boshi 
esa  iymondir.  Allohning  yaginaligiga,  bir  u  borligiga  iymon 
keltirish  –  kalimai  shahodat  (“La  ilaha  illallohu  Muhammadu  – 
rasululloh”, ya`ni “Allohdan boshqa iloh yo`q, Muhammad uning 
elchisi”) ni bilish va anglashdan boshlanadi.         X oja A hror Valiy ning diniy -t asav v ufi y  asarlari
“ FIQROTI 
AHRORIYA”
“ RISOLA I 
VOLIDIYA” “ RISOLAI 
HAVORIYA” “ RISOLA I 
A NFOSI 
NA FISA”
“ RUQAOT”  O` RGANILGAN ISLOMIY  
MANBALAR
1 “ RISOLAI VOLIDIA”
2 “ NASOY IM UL-MUHABBAT”
3 “ MUBAY Y IN”  Bayt:
Hin daricha so`y i Yusuf  boz k un, 
V-az shigorash f urjai og`oz k un. 
I shqibozi on daricha k ardan ast ,
K-az jamoli do`st  diy da rav shan ast . 
 
(Ke l, Yusuf  t omonga daricha och,
Va bu darichadan rox at  ol.
Oshiqlik  bu shunday  daricha ochishdir,
Ko`zni do`st  diy doridan ravshan qilishdir).        Hirf a me xohi t ariqash fe `list , 
I lm omuzi narixash qavlist .
 
Faqir xohi on ba suhbat  qoyim ast , 
Ne  zabonat  kor me oyad na dast
( HUNA R TI LA SA NG, BUNI NG YO`LI  F E`L
I LM O`RGA NSA NG BUNI NG YO`LI  SO`ZDI R.
 
FAQR K ERA K  BO`LSA , U SUHBAT ORQA LI  TOPI LA DI
TI L BI LA N HA M, QO`L BI LA N HA M EMA S)         (Doimo k o`ngil olasanu uzring bor, 
He ch g`am che k may sanu uzring bor.
Me n se nsiz ming k e cha qon y ut dim,
Se n bir oqshom o`y lamay san, uzring bor). RUBOI
[Harchand gohida ishqdan be gonaman
Ofi y an bilan oshnoy u hamxonaman
Nogoh bir pariche hrani k o`rib qolsam
Barchasidin k e chib, bir devonaman]. RUBOI  BAY T
O`zingdan k e ch, k amol f aqat  budur, 
Mut laq f oniy  bo`l, visol f aqat  budir.   Boburshox  t asav v uf  t alqinida  qat or  asarlar  y arat gan, 
N ashbandiy lik   t ariqat iv aliy laridan  Hoja  Ubay dulloh  A hror 
ma` lumot iga  y aqin  t urgan,  zamonining  ulamosi  I mom  A ` zam 
Dahbediy   Kosoniy   Hazrat lariga  qo` l  bergan.  Hoja  ubay dulloh  A hror 
Valiy ning  “ Volidiy a”   asarini  she` riy   t arjima  qilgan,  “ Mubay y in”   ismiga 
diniy  t asav v ufi y  asar y arat gan.
“ Mubay y in”     islomning  besh  ruk ni  haqida  bo` lib  uning 
boshlang` ichi “ E` t iqodiy y a”  deb nomlangan. Unga haq subhanahuning 
subit iy   sifat lari  –  hay ot ,  ilm,  irodat ,  qudrat ,  sam`   v a  basar  (k o` rish  v a 
eshit ish),  k amol  v a  t aqdiri  azalga  ishorat   qilinadi. 
Pay g` ambarimizning fazilat lari, sahobalarning g` ay rat lari, oxirat  k uni, 
noma` i  a` mol,  mezon,  arosat ,  mav oqi` ,  shafoat ,  sirot   hamda  bosh 
mav zu  iy monning  sharoit i  v a  nat ijasi  haqida  anglat ma  beriladi. 
“ Mubay y in”  ning “ E` t iqodiy y a”  ruk ni t av siy a qilindi.  Zahiriddin Muhammad Boburning “ Mubay y in”  asarida 
poet ik  t amoy illar  ILM SIFATIG` A ISHORATDUR
Yana biri ilmdur sif at laridin,
Olimul g`ay b bo`ldi ot laridin.
 
F ik ru ande shadin e mas bu ilm,
Kasb ila pe shadin e mas bu ilm.
 
Tog`da t osh, t uzda qum adadlarini,
A nga zohirdurur bilur barini.  E` TIBORIN GIZ 
UCHUN  
RAHMAT

ISLOMIY MA N BA LA RDA POETI K TA MOY I LLLA R IFODA SI

Reja:  1. Tassav v uf v a islom t asav v ufi haqida umumiy ma` lumot  2. X oja Ahror Valiy ning “ Risolai Volidiy a” asarida poet ik t amoy illar  3. A lisher N av oiy ning “ N asoy im ul-muhabbat ” asaridagi poet ik t amoy illar  4. Zahiriddin Muhammad Boburning “ Mubay y in” asarida poet ik t amoy illar

Tasav v uf haqida  Tasavvuf tadrijiy taraqqiyotga ega ta`limot bo`lib, islom olamida VIII asrning o`rtalarida paydo bo`lgan. Tasavvuf arabchada “ta`limot” degan ma`noni bildiradi. Tasav v uf – arabcha “suffa” so`zidan olingan bo`lib, zohiriy ma`nosi “tuya junidan to`qilgan firqa (chakmon)” degan ma`nolarni bildiradi.

Tasav v uf haqi da y ana aniq bir t ushunchani bu t a` l imot ning y irik namoy ondasi, qodiriy a t ariqat i asoschisi Shay x Muhy iddin A bdulqodir Giy loniy o` zini ng “ Si rrul-asror ” k it obida k elt iradi: Tasav v uf k alimasi t o` rt o` zak harfdan iborat :  T- tavbani ifoda etadi. Bu ikkiga bo`linadi: zohiriy tavba, botiniy tavba.  S- safo holini (yorug`lik, ravshanlik, porloqlik) ifoda etadi.  V- valoyat holi (valiylik xususiyati). Bu hol inson ichki olamining pokligidir.  F- fano, ya`ni bordan yo`q bo`lish maqomidir. Ilohiy sifatlar orasiga singib ketishdir.

Ahli tasavvuf orasida “Avval Qur`oni karim, sunnatda tasavvuf ” degan fikr tasodifiy aytilgan yoki dunyoni ruhoniy ko`rishning natijasigina emas, balki tasavvuf ilmi va amaliyotida ham tasdiqlangan holdir. Chunki avvali ilm Qur`oni karimdadir, amal payg`ambarning sunnatlarini davom ettirmoq, ixlosning boshi esa iymondir. Allohning yaginaligiga, bir u borligiga iymon keltirish – kalimai shahodat (“La ilaha illallohu Muhammadu – rasululloh”, ya`ni “Allohdan boshqa iloh yo`q, Muhammad uning elchisi”) ni bilish va anglashdan boshlanadi.