LOKAL TARMOQLAR

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

593.6484375 KB

Ko'chirib olish

RE JA:
1) Kompyuter tarmoqlarining tavsifi va
tasnifi.
2) Ma’lumot uzatish jarayonining tashkil
etilishi.
3) Lokal hisoblash tarmoqlari ularning
asosiy turlari hamda tarmoq
topologiyasi

KOMPY UTER TA RMOQLA RI N IN G
TAVSI FI VA TASN IFI
Zamonaviy ishlab chiqarish jarayonlari
ma’lumotlarni katta tezlik bilan ishlab chiqarishni, uni
qulay usullarda saqlashni va uzatishni talab qiladi. Undan
tashqari ma’lumotlarni tezda qidirib topish, ularni
matematik va mantiqiy qayta ishlash talab qilinadiki,
buning uchun ko’pchilikning ishtiroki hamda birgalikda
ishlashi talab qilinadi. Boshqaruv qarori qabul qilish
jarayoni ham ushbu qarorlarni ishlab chiqish jarayonida
barcha tomonlarning bevosita ishtirokini talab qiladi.
Hisoblash texnikasini markazlashgan usulda ishlatish
davrida undan foydalanuvchilar barcha turdagi
masalalarni ham bir xil samaradorlik bilan echib bera
oladigan kompyuterlarga ega bo’lishni afzal ko’rardilar.

L o k a l a g a rd a b a rc h a k o m p y u te rla r b itta x o n a d a jo y la sh g a n
h a m d a u la rn i u la n ish i u c h u n m a x su s u sk u n a v a a lo q a k a n a lla ri
z a ru r b o ’lm a sa . M a so fa v iy (d ista n tsio n ) - a g a rd a h iso b la sh
k o m p le k sin in g b a ’z i b ir k o m p y u te rla ri m a rk a z iy k o m p y u te rd a n
o `z o q m a so fa la rd a jo y la sh g a n b o ’lsa h a m d a m a ’lu m o tla r
u z a tish u c h u n a lo q a k a n a lla rid a n fo y d a la n ilsa . B u la rd a n fa rq li
ra v ish d a k o m p y u te r ta rm o g ’i d e b a lo q a k a n a lla ri v a
q o ’sh im c h a m a x su s q u rilm a la r o rq a li o ’z a ro b ir-b iri b ila n
u la n g a n k o m p y u te rla r h a m d a te rm in a lla r tiz im i y o k i
m a jm u a sig a a y tilib , u la r ta rq o q u su ld a m a ’lu m o t ish la b
c h iq a rish ta la b la rig a m o sla sh tirilg a n b o ’lish i k e ra k .

B u e rd a tizim
y o k i m
a jm
u a d e b
k o m
p y u te rla r, u la rn in g ta sh q i q u rilm
a la ri,
p ro g ra m
m
a v iy
ta ’m
in o t,
te g ish li
te x n ik
ta ’m
in o t v a tizim
n i b o sh q a ru v ch i in so n
re su rsla ri
tu sh u n ilib ,
u la r
b irg a lik d a
m
a ’lu m
o t
ish la b
ch iq a rish
ja ra y o n in i
a m
a lg a o sh irish i h a m
d a b o sh q a tizim
la r
b ila n o p e ra tiv m
u lo q o tn i ta ’m
in la b b e rish i
lo zim

Apparat qurilmalari va tarmoq dastur ta ’ minoti orqali
o ’ zaro bir - birlari bilan hamohang ishlay oladigan
kompyuterlar majmuiga t armoq deyiladi .
Tarmoqlarni turli me’yorlarga ko’ra sinflarga ajratish
mumkin. Bular:
1) o’tkazish qobiliyati, ya’ni ma’lumotlarni tarmoqqa
uzatish tezligiga muvofiq:
past 100 Kbit/ s gacha;
o’rta 0,5-10 Mbit/s gacha;
yuqori 10 Mbit/s dan ortiq.

2)o`zoro kommunikatsiya tarmoqlari bilan ishlash tezligi, ularning fizik
o’lchoviga muvofiq:
- LAN ( Local-Area Network) lokal tarmoq (bir ofis, bino
ichidagi aloqa);
•
CAN (Campus-Area Network) - kampus tarmoq, bir-biri bilan telefon
yoki modemlar bilan ulanish, ammo etarlicha bir-birlaridan o`zoqda
joylashgan kompyuter lokal tarmoq;
•
MAN (Metropolitan-Area Network) katta tezlik bilan aloqa uzatish (100
Mbit/s) imkoniyatiga, katta radiusga (bir necha o’n km) axborot
uzatuvchi kengaytirilgan tarmoq;
•
WAN (Wide-Area Network) keng masshtabli (mintaqaviy) maxsus
qurilma va dasturlar bilan ta’minlangan alohida tarmoqlarni
birlashtiruvchi yirik tarmoq;
•
GAN (Global-Agea Network) global (halqaro, qit’alararo) tarmoq;

TA RMOQ SERV I SI
Tarmoqda bir necha xil serverlar bo’lishi
mumkin. Kompyuter tarmog’i o’z mijozlariga
qanday xizmatlar turkumini taklif etishi,
ularning servisi qanday bo’lishi juda muhimdir.
Ular bilan tanishamiz:
-fay l - serv er - mijozga axborot saqlash
qurilmalarida saqlanuvchi fayllardan
foydalanish imkonini beradi. Bunda server
barcha ishchi stantsiyalaridan fayllarga kirish
imkonini berishi zarur. Shunigdek, axborotlarni
himoya qila olish vazifasi ijobiy hal etiladi;
- print - serv er umumiy holda ko’pgina
mijozlarga bir nechta printer orqali xizmat
ko’rsatishni ta’minlaydi. Bunda server chop
etiluvchi axborotlarni qabul qila olishi va ularni
navbati bilan chop etishga chiqarishi kerak;

-faks – server -mijozlarga faks-modem telefon tarmoqlari bilan
mujassam tarmoqli xizmat ko’rsatishni ta’minlaydi. Bu go’yo axborot
chiqarishga o’xshaydi (printer kabi). Faks-server olgan faksimal xabarlar
alohida tarmoqda qayta ishlanadi.
-elektron pochta (E-mail) - mijozlar o’rtasida, ular bir-birlaridan qancha
o`zoqlikda joylashganligidan qat’iy nazar, axborot almashishni ta’minlaydi.
Bu erda jarayon xuddi oddiy pochta kabi kechadi. Elektron xat o’z adresiga
ega. Uni jo’natuvchi desak, qabul qiluvchi ham o’z adresiga ega. «Xat»
pochta qutisiga tashlanadi (ya’ni pochta serveri) va pochta serverlar sistemasi
yordamida qabul qiluvchi pochta qutisiga etkaziladi, ya’ni bu erda uzatuvchi
va qabul qiluvchining maxsus kataloglari mijozga xizmat qiluvchi
kompyuterda joylashtirilgan bo’ladi. Shu tariqa xatlar fayllar sifatida uzatiladi.
-bevosita muloqot (Chat) , bunda aniq vaqtda maxsus dastur ta’minoti
yordamida ikki yoki undan ortiq mijozlar o’zaro axborot (matnli, tovush,
video) almashinishi tushuniladi. Raqamli videokameralar, tovushli kartalar,
mikrofonlar, multimedia vositalarini qo’llaganda, videokonferentsiyalar
o’tkazish imkoniyati tug’iladi. Bunday holatlarda kompyuterlar yo`qsak
unumdor va tarmoqning o’tkazish qobiliyati kuchli bo’lishi lozim. MS Net
Meeting – dasturi orqali bevosita muloqotni amalga oshirish mumkin.

LOKA L HI SOBLA SH TARMOQLARI ULARN I N G ASOSI Y
TURLA RI HAMDA TARMOQ TOPOLOGI YA SI
Global tarmoqlar, ma’lumki, yirik shaharlar,
mamlakat, qit’alarni qamrab oladi. Lokal tarmoqlar esa
etarlicha kichiq maydonni o’z ichiga oladi. Ular 10, 100,
1000 metr chamasi radiusda 1000 nafarga etar-etmas
mijozlarga xizmat qilishga mo’ljallanadi. Bunday hajm
LKT 10 Mbayt/s va undan ortiq tezlanishda ishlash
imkonini beradi. Odatda LKT ishchi stantsiyalar (IS) va
maxsus kompyuterlarni (fayl, print serverlari va
boshqalar) o’zaro kabel bilan bog’lashdan iborat. Ular o’z
navbatida tarmoq adapterlari yordamida (tarmoq kartalari)
ulanadi.

LOKAL HI SOBLA SH TARMOQLARI A SOSI Y
TOPOLOGIYALARI
Lokal hisoblash tarmoqlarining topologiyasi deb tarmoqdagi
kompyuterlar (yoki tugunlar, o`zellarning) ulanishining
geometrik tuzilishiga aytiladi. Tarmoq topologiyalari xilma xil
usulda amalga oshirilishi mumkin, lekin ularning ichida uch xili
keng miqyosda tarqalgan: aylanma, shinali va yuldo`zsimon.
Tugun (o`zel) deb tarmoq ma’lumot uzatish muxitiga ulangan
har qanday qurilmaga aytiladi. Topologiya tarmoq tugunlarining
bir biri bilan ulanishini o’rtacha ko’rinishda ifodalaydi.
Masalan, har qanday yopiq egri yoki siniq chiziq ko’rinishidagi
tarmoq aylanmaga, yopiq bo’lmagan siniq chiziq esa shinali
tarmoq topologiyasiga misol bo’lishi mumkin.

Real kompyuter tarmoqlarida yuqorida ko ’ rib
chiqilganlardan murakkabroq topologiyalar ishlatiladi va
bunday topologiyalar taxlil etib chiqilgan tarmoq
topologiyalarining xilma xil ko ’ rinishdagi kombinatsiyalaridan
iborat bo ’ ladi .

Bog’lash uchun qo’llaniladigan kabellar uzatish muhiti deb yuritiladi.

KABELLAR ASOSAN UCHGA
BO’LINADI:
- k oak sial k abellar
(coaxial cable), ular
televizion antennaga
juda o’xshash.
O’tkazish tezligi: 10
Mbit/sek. Asosan bino
ichidagi tarmoqni
hosil qilishda
foydalaniladi.

-juftli o’ram kabellari (tvisted
pair) telefon simini eslatadi.
O’tkazish tezligi: 100 Mbit/sek.
Asosan bino ichidagi tarmoqni hosil
qilishda foydalaniladi
-optiktolali kabel (fider-optic
cable). Eng ishonchli va tez, shu
bilan birga juda qimmat kabel turi.
Oralig’i 100 km masofadagi tarmoq
uchun qo’llaniladi. O’tkazish tezligi:
2 Gbit/sek.

BLUETOOTH – KA BELSIZ TA RMOQ
BlueTooth - kabelsiz tarmoq standartidir. Ishlash
radiusi 10- 100 metr oralig’i bo’lib, 2.5 GGts
chastotada ishlaydi. O’tkazish tezligi 1Mbit/sek.
Albatta qurilmalar ham bu standart uchun
mo’ljallangan bo’lishi shart. Shuningdek, qo’l
(mobilniy) telefoni bilan aloqa bog’lash mumkin. Agar
telefon operatori (masalan, O`zdunrobita) Internetga
bog’lash imkonini bersa, u holda kompyuterdan va qo’l
telefonidan foydalangan holda simsiz Internetga
bog’lanish mumkin (noutbuklar uchun juda qulay).

FOYDALANILGAN ADABIYO Т LAR RO’YXATI
1. Oripov M.M., Muhammadiyev J.O’. Informatika,
informatsion texnologiyalar. Oliy o‘quv yurtlari
talabalari uchun darslik. T.: TDYuI, 2005, 275 b.
2. S. I. Raxmonqulova. IBM RS shaxsiy
kompyuterida ishlash. Т oshkent, 1998. 224 b.
3. G‘ulomov S. S. va boshqalar. Axborot tizimlari va
texnologiyalari: Oliy o‘quv yurti talabalari uchun
darslik. Akademik S. S. G‘ulomovning
umumiy tahriri ostida.— Т.: « Sharq», 2000.—592 b.
4. Oripov M.M. va boshqalar. Informatika. Axborot
texnologiyalari. Т oshkent. Т D Т U. 2002.

LOKAL TARMOQLAR

RE JA: 1) Kompyuter tarmoqlarining tavsifi va tasnifi. 2) Ma’lumot uzatish jarayonining tashkil etilishi. 3) Lokal hisoblash tarmoqlari ularning asosiy turlari hamda tarmoq topologiyasi

KOMPY UTER TA RMOQLA RI N IN G TAVSI FI VA TASN IFI Zamonaviy ishlab chiqarish jarayonlari ma’lumotlarni katta tezlik bilan ishlab chiqarishni, uni qulay usullarda saqlashni va uzatishni talab qiladi. Undan tashqari ma’lumotlarni tezda qidirib topish, ularni matematik va mantiqiy qayta ishlash talab qilinadiki, buning uchun ko’pchilikning ishtiroki hamda birgalikda ishlashi talab qilinadi. Boshqaruv qarori qabul qilish jarayoni ham ushbu qarorlarni ishlab chiqish jarayonida barcha tomonlarning bevosita ishtirokini talab qiladi. Hisoblash texnikasini markazlashgan usulda ishlatish davrida undan foydalanuvchilar barcha turdagi masalalarni ham bir xil samaradorlik bilan echib bera oladigan kompyuterlarga ega bo’lishni afzal ko’rardilar.

L o k a l a g a rd a b a rc h a k o m p y u te rla r b itta x o n a d a jo y la sh g a n h a m d a u la rn i u la n ish i u c h u n m a x su s u sk u n a v a a lo q a k a n a lla ri z a ru r b o ’lm a sa . M a so fa v iy (d ista n tsio n ) - a g a rd a h iso b la sh k o m p le k sin in g b a ’z i b ir k o m p y u te rla ri m a rk a z iy k o m p y u te rd a n o `z o q m a so fa la rd a jo y la sh g a n b o ’lsa h a m d a m a ’lu m o tla r u z a tish u c h u n a lo q a k a n a lla rid a n fo y d a la n ilsa . B u la rd a n fa rq li ra v ish d a k o m p y u te r ta rm o g ’i d e b a lo q a k a n a lla ri v a q o ’sh im c h a m a x su s q u rilm a la r o rq a li o ’z a ro b ir-b iri b ila n u la n g a n k o m p y u te rla r h a m d a te rm in a lla r tiz im i y o k i m a jm u a sig a a y tilib , u la r ta rq o q u su ld a m a ’lu m o t ish la b c h iq a rish ta la b la rig a m o sla sh tirilg a n b o ’lish i k e ra k .

B u e rd a tizim y o k i m a jm u a d e b k o m p y u te rla r, u la rn in g ta sh q i q u rilm a la ri, p ro g ra m m a v iy ta ’m in o t, te g ish li te x n ik ta ’m in o t v a tizim n i b o sh q a ru v ch i in so n re su rsla ri tu sh u n ilib , u la r b irg a lik d a m a ’lu m o t ish la b ch iq a rish ja ra y o n in i a m a lg a o sh irish i h a m d a b o sh q a tizim la r b ila n o p e ra tiv m u lo q o tn i ta ’m in la b b e rish i lo zim

O'xshashlar

TARMOQLAR ARO SOHANI

O'zbekistonda lokal svilizatsiya

Lokal tarmoqlarda administratorlik

Sharqiy Osiyo mamlakatlari kalendarlaridagi fazoviy tarmoqlar

Lokal va global ko’rinish sohalari