Lyudovik XI islohoti

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2799.1494140625 KB

Ko'chirib olish

Lyudovik XI (1461-1483) Fransuz qirollari orasida eng
kuchlilaridan biri hisoblanadi. Lyudovik yoshlik
chog’idanoq fitnalar uyushtirishga qobiliyati kuchli
bo’lgan. Dastlabki fitna 1440-yil otasiga qarshi
uyushtirilgan bo’lib, bu vaqtda u yigirma yoshga ham
to’lmagan edi. 1446-yildagi otasini taxtdan ag’darishga
bo’lgan navbatdagi fitna natijasiz tugagandan so’ng, u
o’z provinsiyasi Dofinega ketib, shu vaqtdan boshlab to
otasi vafotigacha u bilan uchrashmagan. 1461-yilda
Lyudovik tomonidan uzoq vaqt kutilgan Karl VII ning
o’limi haqidagi xabar keldi. Lyudovik siyosatining
asosiy maqsadi hamma fransuz yerlarini yagona qirol
hokimiyati ostida birlashtirish edi.

Lyudovik siyosatining asosiy maqsadi
hamma fransuz yerlarini yagona qirol
hokimiyati ostida birlashtirish edi. Bu
maqsadga erishish uchun valualar
sulolasidagi eng kuchli vakillaridan biri,
uning sobiq xomiysi Burgundiya gersogiga
qarshi urush olib borish zarur edi.
Lyudovikning o’z hokimiyatini
mustahkamlash borasidagi dastlabki
harakatlari natijasiz tugaydi. Fransuz
feodallari qirolga qarshi birlasha
boshlaydilar. 1465-yil bahorida fransuz
feodallari Parijda uchrashib, «Jamiyat baxt
saodati uyushmasi» nomli ittifoq tuzadilar.

Bretan gersogi Fransisk, Karl Jasur, Sen-Pol grafi, Lotaringiya va Burbon gersoglari,
Orlean gersogining o’g’li Dyunua, Kalabriya gersogi Jan, shuningdek Nemur
gersogi, Armanyak grafi va Albre senori a’zo bo’lgan. Liganing rahbari etib qirol
Karlning ukasi gersog Berriyskiy tayinlandi. Shu tariqa Lyudovikka qarshi
Fransiyaning deyarli barcha feodallari birlashdi. U o’z qo’shinini to’plab iyul oyida
Karl Jasurga qarshi Menlerida urush e’lon qildi. Ammo burgundlar g’alaba
qozonganlaridan so’ng LyudovikParij tomon chekinishga majbur bo’lgan. Liga
qo’shinlari Parijni qamal qildilar. Dastlab Pontuaz, so’ngra Ruan shahri
qo’zg’alonchilar tomoniga o’tdi. Sena hafzasini egallagan feodallar Parijga oziq-
ovqat kiritmay qo’yganlar. Shaharda ochlik boshlandi. Lyudovik Liga a’zolari bilan
muzokaralar olib borib, sentyabr oyida Sen-Mereda tinchlik sulhini tuzishga
majbur bo’lgan. Shartnomaga ko’ra, qirol Karl Jasurga Somma bo’ylaridagi
hududlarni, ukasi Berriy gersogigaNormandiya, Bretan va Alason gersogligini
beradi. Bundan tashqari boshqa liga a’zolari ham ko’plab yerlar va imtiyozlarga
ega bo’lganlar.

Lyudovikning bu shartlarga ko’nishdan maqsad,
ularning har birining talabini amalga oshirish orqali
ularni tarqalib ketishiga erishish va shundan so’ng
ularni alohida-alohida yo’q qilish bo’lgan. Tez orada u
ukasini Bretan gersogi bilan urushtirishga muvaffaq
bo’ldi. Shundan so’ng u Normandiyaga qo’shin tortib,
bir necha haftadan so’ng uni egallaydi. Karl Ruandan
qochib ketadi. Burgundiya gersogi 1466-yilda
qo’zg’alon ko’targan Lyuttixga qarshi urush olib
borayotganligi sababli Lyudovik bu yurishda ishtirok
eta olmaydi. 1467- yilda Filipp vafot etadi va Karl Jasur
Burgundiya gersogi bo’ldi.

1468-yil yozida qirol General shtatlarni chaqirtiradi. Bu yig’ilishda Karl
Berriyskiyning
12 ming livr hisobiga Normandiyadan voz kechishi lozimligi qaror qilindi.
Shundan so’ng
Lyudovik qo’shinlari bilan Bretanga kirib, Fransiskning chegara hududlarini
egallashga muvaffaq bo’lgan. Sentyabr oyida tuzilgan shartnomaga ko’ra,
Bretan qirollik vassali sifatida tan olinib, gersoglik Burgundiya bilan
munosabatlarini uzishi lozim bo’lgan. Bu yangiliklardan xabar topgan Karl Jasur
Lyudovikka qarshi qo’shin to’play boshlaydi. Shunda Lyudovik Karlga shaxsan
uchrashishni taklif etadi. Lyudovik va Karlning uchrashib, muzokaralar davom
etayotgan vaqtda Lyuttixda boshlangan qo’zg’alon haqidagi xabar ularning
kelishuvlariga salbiy ta’sir qildi. Karl qirolni qatl ettirish xaqida buyruq
berganida uni o’limdan gersogning kamergeri qutqarib qoldi. O’z navbatida u
qirolga Karlning barcha shartlarini qabul qilishini maslahat berdi

Lyudovik Flandriya, Pikardiya viloyatlari ustidan
o’zining va Parij parlamentining xeya qanday
hokimiyatga ega emasligini tan olishga majbur
bo’ldi. U o’z ukasiga Shampan viloyatini
berishga rozilik bildirdi. Bundan tashqari qirol
Lyuttexdagi qo’zg’alonga qarshi yurishda bosh
kiyimida Burgund xochi bilan ishtirok etishga
va’da beradi. Shartnoma imzolangandan bir
hafta o’tgach,
Lyuttex egallanib, Lyudovikning ko’zi oldida
vayron etilgan. Noyabr boshlarida qirol Parijga
qaytib keldi va o’z ukasiga Shampan viloyati
o’rniga Giyennni beradi.

1470-yilda u Turda feodallar va ruhoniylarni to’plab,
Peron shartnomasini bekor qilinishini so’raydi.
Shundan so’ng Karl Parij sudiga chaqirtiriladi.
Fransuzlar Burgundiyadagi Pikardiya, Amyen, Sen-
Konten va boshqa shaharlarini egallaydilar. 1471- yil
aprel oyida Karl va Lyudovik o’rtasida tinchlik sulhi
imzolandi. 1472- yilda esa Karl Somma qirg’oqlarida
xarbiy xarakatlarni boshlab yuboradi va Nesl, Rua,
Mondidyelarni oladi. Karl Normandiyaga kirib,
bretonliklar bilan birlashishni rejalashtirdi, ammo
unga Lyudovik yo’l qo’ymaydi. 1472- yil noyabr oyida
navbatdagi shartnoma imzolanadi.

Burgundiya gersogi shveysariyaliklardan mag’lubiyatga uchrab, 1477-yil yanvar
oyida
Nansi yonidagi jangda halok bo’ldi. Burgundiya meros sifatida uning qizi
Mariyaga qoldi. 1477-yilda Burgundiya seymi gersoglik yerlarini fransuz
qiroliga berish to’g’risidagi qarorni qabul qiladi. Mariya tog’asi-ingliz qiroli
Eduard IV dan yordam so’raydi, ammo u fransuz qiroli bilan urush olib borishni
hohlamaydi. Flandriyaliklar esa Mariyani qo’llab quvvatlaydilar. 1477-yil avgust
oyida Mariya Avstriya ersgersogi Maksimillianga turmushga chiqadi. Imperator
Fridrix III Lyudovikdan egallangan yerlarni qaytarishni talab qildi. 1482-yilda
to’satdan ov vaqtida Mariya otdan yiqilib vafot etadi. Undan to’rt yoshdagi o’g’li
Filipp va qizi Margarita qoladi. Maksimilianning Fransiya bilan urushni davom
ettirishga mablag’i qolmagan edi. 1482-yil dekabr oyida Arrasda tinchlik sulhi
imzolanadi. Uning shartlariga ko’ra, uch yoshli Margarita Lyudovikning o’g’li
bilan nikohlanib, tarbiyalanish uchun Parijga yuboriladi. Fransh-Konte va Artua
uning to’y tuhfasi deb e’lon qilinadi.

Lyudovik XI davrida Fransiyaning siyosiy jihatdan
birlashtirish deyarli nixoyasiga yetdi. Mamlakatni
iqtisodiy jihatdan birlashishi zaminida yagona bozor
vujudga kelib, u siyosiy birlashishga sabab bo’ldi va
milliy davlatning paydo bo’lishiga asos solindi.
Lyudovik XI monarxiyasi mutloq monarxiya
bo’lmasada, Fransiya absolyutizm o’rnatilishi arafasida
edi. Lyudovik XI davri Fransiya tarixiga absolyut
hokimiyatning kuchaygan, mamlakat hududiy jihatdan
birlashtirilgan va fransuz millatining paydo bo’lishi
uchun shart-sharoit yaratilgan davr sifatida kirdi. Qirol
o’zining notabllar kengashi deb atalgan kengashi bilan
birgalikda mamlakatning cheksiz hukmdoriga aylandi.

Mavzu: Lyudovik XI islohoti

Lyudovik XI (1461-1483) Fransuz qirollari orasida eng kuchlilaridan biri hisoblanadi. Lyudovik yoshlik chog’idanoq fitnalar uyushtirishga qobiliyati kuchli bo’lgan. Dastlabki fitna 1440-yil otasiga qarshi uyushtirilgan bo’lib, bu vaqtda u yigirma yoshga ham to’lmagan edi. 1446-yildagi otasini taxtdan ag’darishga bo’lgan navbatdagi fitna natijasiz tugagandan so’ng, u o’z provinsiyasi Dofinega ketib, shu vaqtdan boshlab to otasi vafotigacha u bilan uchrashmagan. 1461-yilda Lyudovik tomonidan uzoq vaqt kutilgan Karl VII ning o’limi haqidagi xabar keldi. Lyudovik siyosatining asosiy maqsadi hamma fransuz yerlarini yagona qirol hokimiyati ostida birlashtirish edi.

Lyudovik siyosatining asosiy maqsadi hamma fransuz yerlarini yagona qirol hokimiyati ostida birlashtirish edi. Bu maqsadga erishish uchun valualar sulolasidagi eng kuchli vakillaridan biri, uning sobiq xomiysi Burgundiya gersogiga qarshi urush olib borish zarur edi. Lyudovikning o’z hokimiyatini mustahkamlash borasidagi dastlabki harakatlari natijasiz tugaydi. Fransuz feodallari qirolga qarshi birlasha boshlaydilar. 1465-yil bahorida fransuz feodallari Parijda uchrashib, «Jamiyat baxt saodati uyushmasi» nomli ittifoq tuzadilar.

Bretan gersogi Fransisk, Karl Jasur, Sen-Pol grafi, Lotaringiya va Burbon gersoglari, Orlean gersogining o’g’li Dyunua, Kalabriya gersogi Jan, shuningdek Nemur gersogi, Armanyak grafi va Albre senori a’zo bo’lgan. Liganing rahbari etib qirol Karlning ukasi gersog Berriyskiy tayinlandi. Shu tariqa Lyudovikka qarshi Fransiyaning deyarli barcha feodallari birlashdi. U o’z qo’shinini to’plab iyul oyida Karl Jasurga qarshi Menlerida urush e’lon qildi. Ammo burgundlar g’alaba qozonganlaridan so’ng LyudovikParij tomon chekinishga majbur bo’lgan. Liga qo’shinlari Parijni qamal qildilar. Dastlab Pontuaz, so’ngra Ruan shahri qo’zg’alonchilar tomoniga o’tdi. Sena hafzasini egallagan feodallar Parijga oziq- ovqat kiritmay qo’yganlar. Shaharda ochlik boshlandi. Lyudovik Liga a’zolari bilan muzokaralar olib borib, sentyabr oyida Sen-Mereda tinchlik sulhini tuzishga majbur bo’lgan. Shartnomaga ko’ra, qirol Karl Jasurga Somma bo’ylaridagi hududlarni, ukasi Berriy gersogigaNormandiya, Bretan va Alason gersogligini beradi. Bundan tashqari boshqa liga a’zolari ham ko’plab yerlar va imtiyozlarga ega bo’lganlar.

Lyudovikning bu shartlarga ko’nishdan maqsad, ularning har birining talabini amalga oshirish orqali ularni tarqalib ketishiga erishish va shundan so’ng ularni alohida-alohida yo’q qilish bo’lgan. Tez orada u ukasini Bretan gersogi bilan urushtirishga muvaffaq bo’ldi. Shundan so’ng u Normandiyaga qo’shin tortib, bir necha haftadan so’ng uni egallaydi. Karl Ruandan qochib ketadi. Burgundiya gersogi 1466-yilda qo’zg’alon ko’targan Lyuttixga qarshi urush olib borayotganligi sababli Lyudovik bu yurishda ishtirok eta olmaydi. 1467- yilda Filipp vafot etadi va Karl Jasur Burgundiya gersogi bo’ldi.

O'xshashlar

LYUDOVIK XI DIPLOMATIYASI

Lyudovik XI asr diplomatiyasi

Lyudovik IX diplomatiya

XI-XV asrlarda Germaniya madaniyati

XI – XV asrlarda Amerik xalqlari