Missipi va mayya ma’daniyatini o’rganish

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

199.755859375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Missipi va mayya
ma’daniyatini o’rganish

Oneota (yoki G'arbiy Yuqori Mississippian ) arxeologlar Amerikaning yuqori o'rta g'arbidagi oxirgi tarixiy
madaniyatga (mil. 1150-1700) berilgan. Oneota qishloqlarda va lagerlarda Mississippi daryosining quyi
oqimlari va daryolar bo'yida yashagan. Oneota qishloqlarining arxeologik qoldiqlari Illinoys, Viskonsin, Ayova
shtati, Minnesota, Kanzas, Nebraska va Missuri shtatlarida joylashgan.

Oneota xalqining kelib
chiqishi bir munozarasi.
Ayrim olimlarning fikriga
ko'ra, Oneota
Mississippian-Woodland
guruhining avlodlari
bo'lib, ular boshqa
noma'lum joylardan,
ehtimol Cahokia
hududidan ko'chib
kelganlar. Boshqa bir
guruh olimlar, Oneota
mahalliy Mississippian
texnologiyalari va
mafkuralari bilan aloqasi
tufayli o'z jamiyatlarini
o'zgartirgan mahalliy
Late Woodland guruhlari
deb ta'kidlashmoqda.


Yuqori Missisipi mintaqasining
o'zlarining tan olingan ishlaridan
qariyb olti yuz yil mobaynida
Oneota xalqi o'z turmush tarzi va
turmush tarzini o'zgartirdi va
Ovrupoliklar bu hududga ko'chib
o'tgandan so'ng ular g'arbga
ko'chib ketishdi. Lekin ularning
madaniy kimligi bir qator artefakt
turlari va ikonografiya mavjudligiga
asoslanib, davomiylikni saqlab
qoldi. Oneota madaniyatining eng
ko'p e'tirof etilgan asarlari qobiqli,
globulyar shaklli keramik tomirlar
bo'lib, maqsadli ravishda
tekislanadi, ammo o'tkir emas,
tashqi tomondan. Oneota ovchilari
tomonidan ishlatiladigan o'ziga xos
nuqta turlari Fresno yoki Madison
ballari deb nomlangan kichik
uchburchak o'q


Meksika, Gvatemala
(Yukatan ya.o.) va Belizda
yashovchi indeys xalqi.
Umumiy soni 700 ming
kishi. Meksikada 670 ming
kishi (1990-yillar o rtalari) ʻ
yashaydi. Mayyakiche
oilasiga kiruvchi mayya
tilida so zlashadi.
ʻ
Dindorlari — katoliklar,
lekin amalda qad. diniy
e tikrdlar saqlangan.
ʼ
Mayyalar dehqonchilik,
chorvachilik, ovchilik,
baliqchilik va asalarichilik
bilan shug ullanadi.
ʻ


Milodiy 1ming yillikda
Mayyalarda toshdan
yasalgan inshootlari bo lgan ʻ
shaharlar vujudga kelgan. 9-
asrda Mayyalarning ko pchilik
ʻ
shaharlari tolteklar
boshchiligidagi indeys
qabilalari bostirib kelishi
natijasida vayron bo lgan.
ʻ
10-asrda Yukatanda yangi
mayyatoltek davlati vujudga
kelgan, u keyinchalik bir
qancha mustaqil
shahardavlatlarga
parchalanib ketgan. Mayyalar
jamiyatida huk-mron
qatlamni harbiy zodagonlar
va kohinlar tashkil etgan.


Mayyalarda urug chilik munosabatlari qoldiklari ʻ
saqlangan, qulchilik rivojlangan. Qishloq aholisi turli
majburiyatlarni o tagan. Shaharlarda hunarmandchilik
ʻ
taraqqiy etgan. Mayyalar o zlarining iyeroglif
ʻ
yozuvlarini ixtiro etishgan (qarang Mayya yozuvi).
Mayyalar matematika, tibbiyot, astronomiya
(xususan, qishloq xo jaligi ishlari muddatini belgilovchi
ʻ
puxta ishlangan taqvim) sohasida ilmiy bilimlarga ega
bo lishgan. Mayyalar, ayniqsa, yomg ir va shamol
ʻ ʻ
ma budlariga qattiq e tiqod qilganlar. 16-asr boshlarida
ʼ ʼ
Markaziy Amerika ispan mustamlakachilari tomonidan
bosib olingandan keyin M.lar kalin tropik o rmonlarga
ʻ
ko chib o tib, 20-asr boshlarigacha amalda o z
ʻ ʻ ʻ
mustaqilliklarini saklab keldilar. 100 dan ortiq shahar
harobalari saqlangan. Eng yiriklari — Chichen Itsa,
Kopan, Mayyapan, Ushmal, Tikal va boshqalar edi.


Mayyaliklarning asosiy iqtisodiy
faoliyati qishloq xo'jaligi bo'lib,
undan katta daromad olishgan.
Qishloq xo'jaligi erlariga egalik
ularning siyosiy va diniy
tashkilotlarining aksi edi.
Shunday qilib, barcha erlar har
bir oilaning ehtiyojlariga qarab
uni tayinlash uchun mas'ul
bo'lgan hukmdorga (Ahau)
tegishli edi.Dehqonlar hosilning
bir qismini hukumatga
topshirishlari kerak bo'lsa-da,
yig'ib olganlarini saqlash
huquqiga ega edilar. Buning
evaziga hukmdorlar
etishmayotgan paytlarda
dehqonlarga yordam berishdi va
hosil ko'p bo'lishini xudolarga
iltijo qilishdi.


Boshqa Mesoamerika
tsivilizatsiyalarida bo'lgani
kabi, ijtimoiy sinf ham Mayya
madaniyati tarkibidagi kiyim
turini aniqladi. Shunday qilib,
quyi toifadagi erkaklar juda
oddiy külot kiyib, ko'kragini
ochmasdan kiyib yurishdi. O'z
navbatida, bir sinfdagi ayollar
paxtadan tikilgan har xil
rangdagi keng ko'ylaklarni,
shuningdek uzun yubkalarni
kiyib yurishgan. Qirol oilasi
va yuqori amaldorlardan
tashkil topgan yuqori sinf
yuqori sifatli kiyim kiygan.
Ularda patlar va toshlardan
yasalgan bezaklar ajralib
turardi.

Maya sivilizatsiyasi Kolumbiyadan oldingi Mesoamerikada eng
muhimlaridan biri bo'lgan. Arxitektura va uning taqvimlarini
yaratishda eng muhim madaniy hissalar qatoriga kiradi.

Mavzu: Missipi va mayya ma’daniyatini o’rganish

Oneota (yoki G'arbiy Yuqori Mississippian ) arxeologlar Amerikaning yuqori o'rta g'arbidagi oxirgi tarixiy madaniyatga (mil. 1150-1700) berilgan. Oneota qishloqlarda va lagerlarda Mississippi daryosining quyi oqimlari va daryolar bo'yida yashagan. Oneota qishloqlarining arxeologik qoldiqlari Illinoys, Viskonsin, Ayova shtati, Minnesota, Kanzas, Nebraska va Missuri shtatlarida joylashgan.

Oneota xalqining kelib chiqishi bir munozarasi. Ayrim olimlarning fikriga ko'ra, Oneota Mississippian-Woodland guruhining avlodlari bo'lib, ular boshqa noma'lum joylardan, ehtimol Cahokia hududidan ko'chib kelganlar. Boshqa bir guruh olimlar, Oneota mahalliy Mississippian texnologiyalari va mafkuralari bilan aloqasi tufayli o'z jamiyatlarini o'zgartirgan mahalliy Late Woodland guruhlari deb ta'kidlashmoqda.

 Oneota xalqining kelib chiqishi bir munozarasi. Ayrim olimlarning fikriga ko'ra, Oneota Mississippian- Woodland guruhining avlodlari bo'lib, ular boshqa noma'lum joylardan, ehtimol Cahokia hududidan ko'chib kelganlar. Boshqa bir guruh olimlar, Oneota mahalliy Mississippian texnologiyalari va mafkuralari bilan aloqasi tufayli o'z jamiyatlarini o'zgartirgan mahalliy Late Woodland guruhlari deb ta'kidlashmoqda.

O'xshashlar

Mayya kalendaridagi davriylik

Paleontologiya va stratigrafiya fanining ahamiyati, o’rganish obiektlari va vazifalari

Leksikologiyani sistema sifatida o’rganish muommolari

Abulqosim Firdavsiyning “Shohnoma” asaridan “Rustam va Suhrob” dostonini o’rganish.

ANILINNING MOLEKULYAR TUZILISHINI SPEKTROSKOPIK VA HISOBLASH USULLARI YORDAMIDA O’RGANISH