Oʻrta asrlarda Yevropa fani
OʻRTA ASRLARDA YEVROPA FANI
O`RTA ASRLARDA YEVROPA FANI RE JA 1. O`RTA ASRLARDA YEVROPADA FAN TARAQQIYOTI. 2. SXOLASTIKA-O`RTA ASRLAR DAVRI FANINING O`ZIGA XOS SHAKLI. 3. ILK UNIVERSITETLARNING TASHKIL ETILISHI.
• VIII-IX ASR FAN TARIXIDA BUYUK BURILISHI ASRI BO`LDI. ADAM METS TOMONIDAN «MUSULMON RENESSANSI» DEB ATALGAN BU HODISA TAYIN TARIXIY SHAXSLAR - SIYOSIY MUHITNING YARATILISHI XORUN-AR RASHID VA AYNIQSA UNING VORISI AL- MA`MUN NOMI BILAN, FANDAGI UYG`ONISH ESA MUHAMMAD IBN MUSO, AL-XORAZMIY KABI OLIMLAR NOMI BILAN BOG`LIQ. BIRINING HOMIYLIGIDA «BAYT-UL XIKMA » BOG`DOD AKADEMIYASI TASHKIL ETILGAN BO`LSA , IKKINCHISINING RAHBARLIGI VA SHAXSIY ILMIY JASORATI TUFAYLI FAN YANA TARAQQIYOT KO`CHASIGA CHIQDI. BU KO`CHA BORGAN SARI SHOH KO`CHAGA AYLANDI. ALAL OQIBAT-BUGUNGI DUNYO TAMADDUNIGA OLIB KELDI. YEVROPALIKLAR «ARAB FANI» YOKI «MUSULMON SHARQI FANI» NOMI BILAN ATASHINI RASM QILGAN HODISADA ASLIDA BARCHA MUSULMON O`LKALARINING VAKILLARI ISHTIROK ETGAN, AYNIQSA, MOVARAUNNAXR OLIMLARINING HISSASI ULKAN. «MUSULMON RENESSANSI» AL-MA`MUN AKADEMIYASIDAN BOSHLANIB ULUG`BEK AKADEMIYASI BILAN TUGAYDIGAN YETTI ASRLIK DAVRNI QAMRAYDI. BU DAVR HAQIDA GAP KETAR EKAN, SHARQ OLIMLARNINING UCH BUYUK XIZMATINING QAYD ETISH LOZIM.
• X-XI ASRLARDAN BOSHLAB «MUSULMON FANI» YUTUQLARI YEVROPADA TARQALA BOSHLADI. BUNDA SAVDOGARLAR VA SAYYOHLARDAN TASHQARI ATAY ILM ISTAB YO`LGA TUSHGANLARNING XIZMATI KATTA. MAS, AFRIKALIK KONSTANTIN (1087 Y.VAF.ET.), BATLIK ADELARD, KREMONALIK GERARDRO (XII ASR) KITOBLARNI ARAB TILIDAN LOTINCHAGA TARJIMA QILISHNI, «MAGISTR A» TAXALLUSLI OLIM (XII ASR), PIZALIK LEONARDA (1180- 1240 Y.) ESA QAYTA ISHLAB YOZISHNI BOSHLAGAN. O`RTA ASRLAR DEGAN IBORA UYGONISH DAVRIDA KELIB CHIQQAN BO`LIB, IKKI BUYUK MADANIYAT , YORQIN HAYOT ANTIK DAVRI VA UYG`ONISH DAVRINING ORALIG`I MUDXISH QOLOQLIK, DINIY JAHOLAT HUKMRON BO`LGAN DAVR DEB HISOBLANGAN. O`RTA ASRLAR HAM O`Z NAVBATIDA ILK VA YETUK DAVRLARGA BO`LINGAN. XIII-XIV ASRLARDA YEVROPA MAMLAKATLARINING IJTIMOIY-SIYOSIY, MAFKURAVIY TARAQQIYOTI CHETDAN BU O`RINDA SHARQDAN BO`LGAN TA`SIRINI O`ZLASHTIRISH DARAJASIGA KO`TARILGAN EDI. YEVROPA SHARQDAN ILM, FALSAFA, AYNIQSA ARISTOTEL TA`LIMOTINI O`ZLASHTIRIBGINA QO`YMAY SHARQ XALQLARINING MING YILLIK MADANIYATI TANISHIB, UNI O`ZLASHTIRIB BOSHLAYDI.
• SXOLASTIKA (YUN. SCHOLASTIKOS - MAKTABGA, OLIMGA OID) DINIY DUNYOQARASHNI NAZARIY ASOSLASHGA INTILUVCHI DINIY FALSAFA. O`RTA ASRLARDA G`ARBIY YEVROPADA TARAQQIY ETGAN. U ILOHIYOT-AQIDA ASOSLARINI RATSIONALISTIK METODIKA VA FORMAL MANTIQ MASALALARI («MASALA TALASHISH») B-N BOG`LAYDI. SXOLASTIKA SO`ZINING LUG`AVIY MA`NOSI «MAKTAB», «O`QIYDIGAN JOY» KABILARNI ANGLATADI. SXOLASTLAR DEB BUYUK KARL SAROYIDAGI, SAROY MAKTAB-LARIDAGI O`QITUVCHILARNI HAMDA DINNI O`QITISHDA FALSAFADAN FOYDALANGAN O`RTA ASR ILOHIYOTCHILARINI ATAGANLAR. BULAR HAQIQATNI YANGIDAN QIDIRMAGANLAR, BALKI MAV-JUD HAQIQATNI MANTIQIY YO`LLAR BILAN ISBOTLASHGA HARAKAT QILGANLA