Oltin o`rda davlati

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1219.07421875 KB

Ko'chirib olish


Oltin oʻrda, Joʻji ulusi 13-asrning 40-yillari boshida
Joʻjixonning oʻgʻli Botuxon (1238—1255) tomonidan
asos solingan davlat. 1224-yil Joʻji ulusi Xorazm,
Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—40 yillarda
Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulgʻorlari
yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, Gʻarbiy Sibir, Oltin
Oʻrdaga qoʻshib olindi. Rus knyazlari Oltin Oʻrdaga
qaram boʻlib, xiroj toʻlab turganlar. Rus manbalarida
bu davlat Oltin Oʻrda, Sharq manbalarida Joʻji ulusi
deb atalgan. Oltin Oʻrda markazi Botuxon davrida
Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66)
davrida Saroy Berkaga koʻchirildi.


Oltin Oʻrda oldin moʻgʻul qoniga
qaram boʻlib, Botuning inisi Berka
davrida mustaqillikka erishdi. Saroy
Botu, Saroy Berka, Urganch, Sudak,
Qofa (Feodosiya), Azoq savdo
markazlari edi. Oltin Oʻrdani xon
boshqargan. Zarurat tugʻilganda
qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari
bilan beklarbegi shugʻullangan.


Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq
yigʻish dorugʻa ixtiyorida boʻlgan. Zarur
paytlarda bosqoqlar joʻnatilgan. Yana
quyidagi mansab va amallar boʻlgan:
alpaut (zodagon), tuman, tumanbegi,
elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamgʻach
(boj yigʻuvchi), tirnoqchi (tarozi-bon),
shusunchi (taʼminotchi), yurtchi (meʼmor),
yoʻl arachi (yoʻl noziri), tutqovul (qorovul),
koʻpirchi, kemachi, yomchi, ovchi.


Qoʻshinlarga tumanbegi, noʻyon (amir), yuzboshilar
qoʻmondonlik qilganlar. O.Oʻ. Joʻjining 14 nafar oʻgʻlining 13
ulusidan iborat edi. Ular oʻz uluslarini mustaqil
boshqarishga intilganlar. Mustaqillik harakati Mangu
Temur (1266—82) vafotidan keyin kuchaydi. Tuda Mangu
(1282—87), Talabugʻa (1287—91) xonliklari davrida
tumanbegi Noʻgʻayning nufuzi koʻtarildi. 5 yil oradan
oʻtgach, yana isyon koʻtarildi. Unga Oʻzbekxon (1312—42)
barham berdi. U va vorisi Jonibek (1342—57) davrlari O.Oʻ.
harbiy salohiyatining eng kuchaygan davri boʻldi.
Hokimiyat markazlashdi. Uluslar viloyatlarga aylantirildi,
ularni amirlar boshqargan; qurultoylar chaqirilmay
qoʻygan.


Oʻzbekxon davrida O.Oʻ. qurolli kuchlari
300 mingga yetgan. Lekin, ichki ziddiyatlar
1357-yil Jonibekxonning oʻldirilishi bilan
yana yuzaga chikdi. Shundan 1380
yilgacha 25 marta xon almashdi. 14-
asrning 60-yillarida Xorazm mustaqil
davlat boʻlib ajralib chikdi. Polsha va Litva
davlati Dnepr daryosi havzasini bosib oldi.
Hojitarxon (Astraxon) xonligi tashkil topdi.
Faqat Toʻxtamish davri (1380—95) ga kelib
isyonlar toʻxtadi.


1382-yil u Moskvani egallab, oʻt qoʻydi.
Movarounnahrga tahdid sola boshladi. Amir
Temurning 1389, 1391, 1395—96 yillari
Toʻxtamishga qarshi yurishlari O.Oʻ.ni holdan
toydirdi. Idiqu O.Oʻ.ni tiklashga hara-kat qildi,
natija bermadi. 15-asrning 20-yillarida Sibir
xonligi, 40-yil Noʻgʻay Oʻrda, 1438-yil Qozon
xonligi, 1443 yil Qrim xonligi, 60-yillarda Qozoq
xonligi tashkil topdi. 1480 yil Ahmad Rusni
boʻysundirishga urindi. 16-asr boshlarida Oltin
oʻrda quladi.


Oltin Oʻrda XIII asr oʻrtalarida erkin yurt
sifatida tashkil topgan. 1251-yilning boshida
Qoraqorumda Joʻjilar va Tuluylar quroltoy
tashkil qilishadi va Munkeni buyuk xon deb
saylashadi. Botu esa <<urugʻda eng katta>>
sifatida saylanadi, bu bilan Oltin Oʻrdaning
erkinligi rasman tasdiqlanadi.

Botu paytida poytax Saroy Botu boʻlgan; XIV
asr boshlarida poytaxt Saroy Berkaga
koʻchiriladi.


Oltin Oʻrda ikkiga Oʻng qanot va Soʻl qanotga boʻlingan
edi.

Oʻng qanot gʻarbiy Qozog'iston, Volgabo'yi, Shimoliy
Kavkaz, don, dnepr dashtlari , Qirimni oʻz ichiga olgan
edi. Markazi Volga boʻylarida joylashgan edi. Oʻng Qanot
Botu avlodlari tomonidan toʻgʻgridan-toʻgʻti boshqarilar
edi. Soʻl qanot markaziy Qozog'iston va Sirdaryoni oʻz
ichiga olgan edi. Bu yerda Botuning ukasi O'rdu-
Ichenning avlodlari tomonidan boshqarilar edi. Poytaxti
Sig'noq shahri boʻlgan. SibirdaOltin Oʻrdaga qaram
boʻlgan mahalliy sulola — Taybug'inlar boshqarishardi.

Mavzu: Oltin o`rda davlati

 Oltin oʻrda, Joʻji ulusi 13-asrning 40-yillari boshida Joʻjixonning oʻgʻli Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat. 1224-yil Joʻji ulusi Xorazm, Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulgʻorlari yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, Gʻarbiy Sibir, Oltin Oʻrdaga qoʻshib olindi. Rus knyazlari Oltin Oʻrdaga qaram boʻlib, xiroj toʻlab turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin Oʻrda, Sharq manbalarida Joʻji ulusi deb atalgan. Oltin Oʻrda markazi Botuxon davrida Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66) davrida Saroy Berkaga koʻchirildi.

 Oltin Oʻrda oldin moʻgʻul qoniga qaram boʻlib, Botuning inisi Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka, Urganch, Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo markazlari edi. Oltin Oʻrdani xon boshqargan. Zarurat tugʻilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan beklarbegi shugʻullangan.

O'xshashlar

Oltin o`rda davlati (XI-XV asrlarda)

Oltin O’rda davlati

Oltin O’rda xonligi

Salibchilar davlati

Xit davlati