Oltin o`rda davlati (XI-XV asrlarda)

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1291.0263671875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: OLTIN O`RDA
DAVLATI (XI-XV
ASRLARDA)

Oltin o rda, Jo ji ulusi 13-asrning 40-yillari boshida Jo jixonning ʻ ʻ ʻ
o g li Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat.
ʻ ʻ
1224-yil Jo ji ulusi Xorazm, Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—
ʻ
40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulg orlari
ʻ
yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, G arbiy Sibir, Oltin O rdaga qo shib
ʻ ʻ ʻ
olindi. Rus knyazlari Oltin O rdaga qaram bo lib, xiroj to lab
ʻ ʻ ʻ
turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin O rda, Sharq
ʻ
manbalarida Jo ji ulusi deb atalgan. Oltin O rda markazi Botuxon
ʻ ʻ
davrida Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66)
davrida Saroy Berkaga ko chirildi.
ʻ

Oltin O rda oldin mo g ul qoniga qaram bo lib, Botuning inisi ʻ ʻ ʻ ʻ
Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy
Berka, Urganch, Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo
markazlari edi. Oltin O rdani xon boshqargan. Zarurat
ʻ
tug ilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan
ʻ
beklarbegi shug ullangan.
ʻ

Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq yig ish dorug a ʻ ʻ
ixtiyorida bo lgan. Zarur paytlarda bosqoqlar jo natilgan.
ʻ ʻ
Yana quyidagi mansab va amallar bo lgan: alpaut (zodagon),
ʻ
tuman, tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamg ach
ʻ
(boj yig uvchi), tirnoqchi (tarozi-bon), shusunchi
ʻ
(ta minotchi), yurtchi (me mor), yo l arachi (yo l noziri),
ʼ ʼ ʻ ʻ
tutqovul (qorovul), ko pirchi, kemachi, yomchi, ovchi.
ʻ

Qo shinlarga tumanbegi, no yon (amir), yuzboshilar qo mondonlik ʻ ʻ ʻ
qilganlar. O.O . Jo jining 14 nafar o g lining 13 ulusidan iborat edi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Ular o z uluslarini mustaqil boshqarishga intilganlar. Mustaqillik
ʻ
harakati Mangu Temur (1266—82) vafotidan keyin kuchaydi. Tuda
Mangu (1282—87), Talabug a (1287—91) xonliklari davrida
ʻ
tumanbegi No g ayning nufuzi ko tarildi. 5 yil oradan o tgach, yana
ʻ ʻ ʻ ʻ
isyon ko tarildi. Unga O zbekxon (1312—42) barham berdi. U va
ʻ ʻ
vorisi Jonibek (1342—57) davrlari O.O . harbiy salohiyatining eng
ʻ
kuchaygan davri bo ldi. Hokimiyat markazlashdi. Uluslar
ʻ
viloyatlarga aylantirildi, ularni amirlar boshqargan; qurultoylar
chaqirilmay qo ygan.
ʻ

O zbekxon davrida O.O . qurolli kuchlari 300 mingga yetgan. ʻ ʻ
Lekin, ichki ziddiyatlar 1357-yil Jonibekxonning o ldirilishi
ʻ
bilan yana yuzaga chikdi. Shundan 1380 yilgacha 25 marta
xon almashdi. 14-asrning 60-yillarida Xorazm mustaqil davlat
bo lib ajralib chikdi. Polsha va Litva davlati Dnepr daryosi
ʻ
havzasini bosib oldi. Hojitarxon (Astraxon) xonligi tashkil
topdi. Faqat To xtamish davri (1380—95) ga kelib isyonlar
ʻ
to xtadi.
ʻ

1382-yil u Moskvani egallab, o t qo ydi. Movarounnahrga tahdid ʻ ʻ
sola boshladi. Amir Temurning 1389, 1391, 1395—96 yillari
To xtamishga qarshi yurishlari O.O .ni holdan toydirdi. Idiqu
ʻ ʻ
O.O .ni tiklashga hara-kat qildi, natija bermadi. 15-asrning 20-
ʻ
yillarida Sibir xonligi, 40-yil No g ay O rda, 1438-yil Qozon xonligi,
ʻ ʻ ʻ
1443 yil Qrim xonligi, 60-yillarda Qozoq xonligi tashkil topdi. 1480
yil Ahmad Rusni bo ysundirishga urindi. 16-asr boshlarida Oltin
ʻ
o rda quladi.
ʻ

Oltin O rda XIII asr o rtalarida erkin yurt sifatida tashkil ʻ ʻ
topgan. 1251-yilning boshida Qoraqorumda Jo jilar va
ʻ
Tuluylar quroltoy tashkil qilishadi va Munkeni buyuk xon deb
saylashadi. Botu esa <<urug da eng katta>> sifatida
ʻ
saylanadi, bu bilan Oltin O rdaning erkinligi rasman
ʻ
tasdiqlanadi.
Botu paytida poytax Saroy Botu bo lgan; XIV asr boshlarida
ʻ
poytaxt Saroy Berkaga ko chiriladi.
ʻ

ltin O rda ikkiga O ng qanot va So l qanotga bo lingan edi.ʻ ʻ ʻ ʻ
O ng qanot g arbiy Qozog'iston, Volgabo'yi, Shimoliy Kavkaz, don,
ʻ ʻ
dnepr dashtlari , Qirimni o z ichiga olgan edi. Markazi Volga
ʻ
bo ylarida joylashgan edi. O ng Qanot Botu avlodlari tomonidan
ʻ ʻ
to g gridan-to g ti boshqarilar edi. So l qanot markaziy Qozog'iston
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
va Sirdaryoni o z ichiga olgan edi. Bu yerda Botuning ukasi O'rdu-
ʻ
Ichenning avlodlari tomonidan boshqarilar edi. Poytaxti Sig'noq
shahri bo lgan. SibirdaOltin O rdaga qaram bo lgan mahalliy
ʻ ʻ ʻ
sulola — Taybug'inlar boshqarishardi.

MAVZU: OLTIN O`RDA DAVLATI (XI-XV ASRLARDA)

Oltin o rda, Jo ji ulusi 13-asrning 40-yillari boshida Jo jixonning ʻ ʻ ʻ o g li Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat. ʻ ʻ 1224-yil Jo ji ulusi Xorazm, Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236— ʻ 40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulg orlari ʻ yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, G arbiy Sibir, Oltin O rdaga qo shib ʻ ʻ ʻ olindi. Rus knyazlari Oltin O rdaga qaram bo lib, xiroj to lab ʻ ʻ ʻ turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin O rda, Sharq ʻ manbalarida Jo ji ulusi deb atalgan. Oltin O rda markazi Botuxon ʻ ʻ davrida Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66) davrida Saroy Berkaga ko chirildi. ʻ

Oltin O rda oldin mo g ul qoniga qaram bo lib, Botuning inisi ʻ ʻ ʻ ʻ Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka, Urganch, Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo markazlari edi. Oltin O rdani xon boshqargan. Zarurat ʻ tug ilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan ʻ beklarbegi shug ullangan. ʻ

O'xshashlar

Oltin o`rda davlati

XI-XV asrlarda Germaniya madaniyati

XI – XV asrlarda Amerik xalqlari

XI-XV ASRLARDA AMERIKA XALQLARI

Oltin O’rda davlati