Oltin O’rda xonligi
![Mavzu: Oltin O’rda xonligi
Reja;
Oltin O’rda xonligining tashkil topishi
Davlat boshqaruv tizimi
Qo’shin tuzilishi
Foydalanilgan adabiyotlar](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_1.png)
![
Olt in oʻrda , Joʻji ulusi 13-
asrning 40-yillari boshida
Joʻjixonning oʻgʻli Botuxon
(1238—1255) tomonidan asos
solingan davlat. 1224-yil Joʻji
ulusi Xorazm , Shimoliy
Kavkazdan iborat edi. 1236—40
yillarda Botuxonning yurishlari
natijasida Volga bulgʻorlari
yurti, Dashti Qipchoq, Qrim,
Gʻarbiy Sibir, Oltin Oʻrdaga
qoʻshib olindi. Rus knyazlari
Oltin Oʻrdaga qaram boʻlib,
xiroj toʻlab turganlar. Rus
manbalarida bu davlat Oltin
Oʻrda, Sharq manbalarida Joʻji
ulusi deb atalgan.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_2.png)
![
Oltin Oʻrda markazi Botuxon davrida Quyi
Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—
66) davrida Saroy Berkaga koʻchirildi. Oltin
Oʻrda oldin moʻgʻul qoniga qaram boʻlib,
Botuning inisi Berka davrida mustaqillikka
erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka, Urganch ,
Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo
markazlari edi. Oltin Oʻrdani xon
boshqargan. Zarurat tugʻilganda qurultoy
chaqirilgan. Davlat ishlari bilan beklarbegi
shugʻullangan. Devon ishlarini vazir
boshqargan. Soliq yigʻish dorugʻa ixtiyorida
boʻlgan. Zarur paytlarda bosqoqlar
joʻnatilgan. Yana quyidagi mansab va
amallar boʻlgan: alpaut (zodagon), tuman,
tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi,
tamgʻach (boj yigʻuvchi), tirnoqchi (tarozi-
bon), shusunchi (taʼminotchi), yurtchi
(meʼmor), yoʻl arachi (yoʻl noziri), tutqovul
(qorovul), koʻpirchi, kemachi, yomchi, ovchi.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_3.png)
![
Davlat ishlari bilan beklarbegi
shugʻullangan. Devon ishlarini
vazir boshqargan. Soliq yigʻish
dorugʻa ixtiyorida boʻlgan.
Zarur paytlarda bosqoqlar
joʻnatilgan. Yana quyidagi
mansab va amallar boʻlgan:
alpaut (zodagon), tuman,
tumanbegi, elchi, bosqoq,
devon bitikchisi, tamgʻach (boj
yigʻuvchi), tirnoqchi (tarozi-
bon), shusunchi (taʼminotchi),
yurtchi (meʼmor), yoʻl arachi
(yoʻl noziri), tutqovul (qorovul),
koʻpirchi, kemachi, yomchi,
ovchi.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_4.png)
![
Lekin, ichki ziddiyatlar 1357-
yil Jonibekxonning oʻldirilishi
bilan yana yuzaga chikdi.
Shundan 1380 yilgacha 25
marta xon almashdi. 14-
asrning 60-yillarida Xorazm
mustaqil davlat boʻlib ajralib
chikdi. Polsha va Litva davlati
Dnepr daryosi havzasini
bosib oldi. Hojitarxon
(Astraxon) xonligi tashkil
topdi. Faqat Toʻxtamish davri
(1380—95) ga kelib isyonlar
toʻxtadi. 1382-yil u Moskvani
egallab, oʻt qoʻydi.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_5.png)
![
Oltin Oʻrda XIII asr oʻrtalarida erkin
yurt sifatida tashkil topgan. 1251-
yilning boshida Qoraqorumda Joʻjilar
va Tuluylar quroltoy tashkil qilishadi
va Munkeni buyuk xon deb
saylashadi. Botu esa <<urugʻda eng
katta>> sifatida saylanadi, bu bilan
Oltin Oʻrdaning erkinligi rasman
tasdiqlanadi.
Botu paytida poytax Saroy Botu
boʻlgan; XIV asr boshlarida poytaxt
Saroy Berkaga koʻchiriladi.
Oltin Oʻrda koʻp millatli yurt boʻlgan.
Saroy Botu , Saroy Berka , Urganch ,
Kaffa Oltin Oʻrdaning yirik shaharlari
boʻlishgan.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_6.png)
![
Oltin Oʻrda ikkiga Oʻng qanot va Soʻl
qanotga boʻlingan edi.
Oʻng qanot gʻarbiy Qozog'iston , Volgabo'yi
, Shimoliy Kavkaz , don, dnepr dashtlari ,
Qirimni oʻz ichiga olgan edi. Markazi Volga
boʻylarida joylashgan edi. Oʻng Qanot
Botu avlodlari tomonidan toʻgʻgridan-
toʻgʻti boshqarilar edi.
Soʻl qanot markaziy Qozog'iston va
Sirdaryoni oʻz ichiga olgan edi. Bu yerda
Botuning ukasi O'rdu-Ichenning avlodlari
tomonidan boshqarilar edi. Poytaxti
Sig'noq shahri boʻlgan.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_7.png)
![
Qoʻshinlarga tumanbegi, noʻyon
(amir), yuzboshilar qoʻmondonlik
qilganlar. O.Oʻ. Joʻjining 14 nafar
oʻgʻlining 13 ulusidan iborat edi. Ular
oʻz uluslarini mustaqil boshqarishga
intilganlar. Mustaqillik harakati
Mangu Temur (1266—82) vafotidan
keyin kuchaydi. Tuda Mangu (1282—
87), Talabugʻa (1287—91) xonliklari
davrida tumanbegi Noʻgʻayning
nufuzi koʻtarildi. 5 yil oradan oʻtgach,
yana isyon koʻtarildi. Unga Oʻzbekxon
(1312—42) barham berdi. U va vorisi
Jonibek (1342—57) davrlari O.Oʻ.
harbiy salohiyatining eng kuchaygan
davri boʻldi. Hokimiyat markazlashdi.
Uluslar viloyatlarga aylantirildi, ularni
amirlar boshqargan; qurultoylar
chaqirilmay qoʻygan. Oʻzbekxon
davrida O.Oʻ. qurolli kuchlari 300
mingga yetgan.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_8.png)
![
5 yil oradan oʻtgach, yana
isyon koʻtarildi. Unga
Oʻzbekxon (1312—42)
barham berdi. U va vorisi
Jonibek (1342—57)
davrlari O.Oʻ. harbiy
salohiyatining eng
kuchaygan davri boʻldi.
Hokimiyat markazlashdi.
Uluslar viloyatlarga
aylantirildi, ularni amirlar
boshqargan; qurultoylar
chaqirilmay qoʻygan.
Oʻzbekxon davrida O.Oʻ.
qurolli kuchlari 300
mingga yetgan.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_9.png)
![
Movarounnahrga tahdid sola
boshladi. Amir Temurning
1389, 1391, 1395—96 yillari
Toʻxtamishga qarshi yurishlari
O.Oʻ.ni holdan toydirdi. Idiqu
O.Oʻ.ni tiklashga hara-kat
qildi, natija bermadi. 15-
asrning 20-yillarida Sibir
xonligi, 40-yil Noʻgʻay Oʻrda,
1438-yil Qozon xonligi, 1443
yil Qrim xonligi, 60-yillarda
Qozoq xonligi tashkil topdi.
1480 yil Ahmad Rusni
boʻysundirishga urindi. 16-asr
boshlarida Oltin oʻrda quladi.](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_10.png)
![](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_11.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar
Grekov B.D., Yakubovskiy A.Yu., Oltin Oʻrda va uning qulashi, T., 1964;
Safargaliyev M. G. Raspad Zolotoy Ordi, Saransk, 1960;
Rizaetdin Faxret-din, Xani Zolotoy Ordi, Kazan, 1995
OʻzME . Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Wikipediya](/data/documents/5043f68d-d462-427c-be32-ab34c55a798b/page_12.png)
Mavzu: Oltin O’rda xonligi Reja; Oltin O’rda xonligining tashkil topishi Davlat boshqaruv tizimi Qo’shin tuzilishi Foydalanilgan adabiyotlar
Olt in oʻrda , Joʻji ulusi 13- asrning 40-yillari boshida Joʻjixonning oʻgʻli Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat. 1224-yil Joʻji ulusi Xorazm , Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulgʻorlari yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, Gʻarbiy Sibir, Oltin Oʻrdaga qoʻshib olindi. Rus knyazlari Oltin Oʻrdaga qaram boʻlib, xiroj toʻlab turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin Oʻrda, Sharq manbalarida Joʻji ulusi deb atalgan.
Oltin Oʻrda markazi Botuxon davrida Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255— 66) davrida Saroy Berkaga koʻchirildi. Oltin Oʻrda oldin moʻgʻul qoniga qaram boʻlib, Botuning inisi Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka, Urganch , Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo markazlari edi. Oltin Oʻrdani xon boshqargan. Zarurat tugʻilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan beklarbegi shugʻullangan. Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq yigʻish dorugʻa ixtiyorida boʻlgan. Zarur paytlarda bosqoqlar joʻnatilgan. Yana quyidagi mansab va amallar boʻlgan: alpaut (zodagon), tuman, tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamgʻach (boj yigʻuvchi), tirnoqchi (tarozi- bon), shusunchi (taʼminotchi), yurtchi (meʼmor), yoʻl arachi (yoʻl noziri), tutqovul (qorovul), koʻpirchi, kemachi, yomchi, ovchi.
Davlat ishlari bilan beklarbegi shugʻullangan. Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq yigʻish dorugʻa ixtiyorida boʻlgan. Zarur paytlarda bosqoqlar joʻnatilgan. Yana quyidagi mansab va amallar boʻlgan: alpaut (zodagon), tuman, tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamgʻach (boj yigʻuvchi), tirnoqchi (tarozi- bon), shusunchi (taʼminotchi), yurtchi (meʼmor), yoʻl arachi (yoʻl noziri), tutqovul (qorovul), koʻpirchi, kemachi, yomchi, ovchi.
Lekin, ichki ziddiyatlar 1357- yil Jonibekxonning oʻldirilishi bilan yana yuzaga chikdi. Shundan 1380 yilgacha 25 marta xon almashdi. 14- asrning 60-yillarida Xorazm mustaqil davlat boʻlib ajralib chikdi. Polsha va Litva davlati Dnepr daryosi havzasini bosib oldi. Hojitarxon (Astraxon) xonligi tashkil topdi. Faqat Toʻxtamish davri (1380—95) ga kelib isyonlar toʻxtadi. 1382-yil u Moskvani egallab, oʻt qoʻydi.