Mavzu: PRIZMA HAJMI PRIZMA VA UNING HAJMI Prizma va uning sirti. Prizmaning hajmi Hajm tushunchasi Fazoda geometrik jismga xos bo‘lgan xususiyatlardan biri bu hajm tushunchasidir. Har qanday predmet (jism) fazoning qandaydir qismini egallaydi. Masalan, g‘isht gugurt qutisiga qaraganda kattaroq joyni egallaydi. Bu qismlarni o‘zaro taqqoslash uchun hajm tushunchasi kiritiladi. Hajm – fazoviy jismning quyidagi xossalarga ega bo‘lgan miqdoriy (sonli) ko‘rsatkichidir:

1. Har qanday jism musbat sonlarda ifodalanuvchi muayyan hajmga ega. 2. Teng jismlar hajmi ham teng. 3. Agar jism bir necha bo‘lakka bo‘lingan bo‘lsa, uning hajmi bo‘laklar hajmlari yig‘indisiga teng. 4. Qirrasi bir birlik uzunlikka teng kubning hajmi birga teng. Ha j m – uzunlik va yuz kabi sonli kattaliklardan biridir. Uzunlik o‘lchov birligining tanlanishiga qarab birlik (qirrasi birlik uzunlikka ega) kubning hajmi 1cm3, 1dm3, 1m3 va hokazo hajm birliklari bilan o‘lchanadi.  Prizmaning hajmi  Teorema. To‘g‘ri prizmaning hajmi asosining yuzi bilan balandligining ko‘paytmasiga teng:  V = Sh  Teorema. Ixtiyoriy prizmaning hajmi asosining yuzi bilan balandligining ko‘paytmasiga teng:  V = Sh

Prizma 1. Syon = P l, P perpendikulyar kesimi perimetri, l-yon qirrasining uzunligi. 2. V = SasH. 3. V = Sperl, Sper- perpendikulyar kesim yuzi, l- yon qirrasi. 4. n burchakli prizmaning 3n ta qirrasi va n + 2 ta yog’i bor.

Rasmda tasvirlangan ko‘pyoqlarning hajmini toping. Yechish: Prizma asosi katetlari 3 va 4 cm bo‘lgan to‘g‘ri burchakli uchburchak, balandligi 6 cm deb olamiz. Sasos = 1 2ab = 1 2 · 3 · 4 = 6 V = Sasosh = 6 · 6 = 36