qadimgi yunonistonda adabiyot, san’at va din
![Mavzu:qadimgi
yunonistonda
adabiyot, san’at va
din](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_1.png)
![Adabiyot
Qadimgi yunon adabiyoti quyidagi davrlarga bo‘linadi:
1. Krit-Mikena yoki Egey madaniyati(miloddan oldingi 2 ming
yillikdan
miloddan oldingi XII asrgacha).
2. Homer davri adabiyoti(m.o. IX-VIII asrlar).
3. Yunon adabiyotining arxaik davri(m.o. V asr boshlarigacha).
4. Antik davr – m.o. V-IV asrlar. Ellin polislarining gullab-yas-
hnash davri.
5. Ellinizm davri(ellin jamiyati adabiyoti) – m.o. VI-I asrlar.
6. Rim imperiyasi davridagi yunon adabiyoti – m.o. I asr oxiri-
dan.
Qadimgi Sharq va Yangi davr Ovrupa adabiyotini bir-biri bilan
bog‘lab turuvchi antik davr, yunon adabiyoti o‘z ahamiyati jihatidan
jahon adabiyotining bir bo‘lagi hisoblanadi.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_2.png)
![Krit miken davri adabiyoti
Miloddan oldingi I I mingy illik da Yunonist on hududi va Egey
de ngizidagi orollarda ik k i y irik mark azlar nomi bilan K rit -Mik e na
de b at algan, qadimgi madaniy at pay do bo‘lgan. Qadimgi y unon-
larning t asav vuri bo‘y icha “muqaddas” Olimp t og‘iga mak on qur-
gan ma’bud va ma’budalar haqidagi mifl ar ham ay nan shu davrda
y arat ilgan. K rit -Mik e na adabiy ot ining birinchi davri x alq og‘zak i
ijodining uzoq asrlarini qamrab olgan bo‘lib, m.o. I X asrda y ak un-
lanadi. Ushbu davr ijodi namunalari bizgacha y e t ib k e lmagan v a u
haqidagi ba’zi ma’lumot larni k ey ingi davr adabiy ot idan, Qadimgi
Misr v a xe t t hujjat laridan (K ichik Osiy oga hujum qilgan qabilalarn-
Home rning e poslarida ular y unonlarning “axey ” va “danay ”
qabilalari de b at aladi) t opish mumk in.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_3.png)
![Homer davri adabiyoti
Arxaik davrda bir necha asrlar
davomida shakllangan va m.o.VI
asrda yozib olingan Homerning
“Iliada” va “Odisseya” dostonlari
to‘laligacha yetib kelgan yagona
namunalar hisoblanadi. 10 yil
davom etgan Troya urushi va
undan
keyingi o‘n yillik voqealari aks
etgan bu dostonlar epik qo‘shiqlar
va rivoyatlar asosida maydonga
kelgan.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_4.png)
![Ezop masalchilikning otasi
Ezop (Akadroz)(tax. mil.av. VI asr)
Masalchilikning otasi deb hisoblangan
yarim afsonaviy Ezop – miloddan oldingi
VI asrda yashagan. Rivoyatlarga
qaraganda, aslida u frigiyalik qul bo‘lib,
keyinchalik ozod qilingan. Lidiya shohi
Krez saroyida xizmatda bo‘lgan, Delfada
yerli xalq bilan bo‘lgan janjalda qoyadan
uloqtirib o‘ldirilgan. Antik davrda ma’lum
bo‘lgan deyarli barcha masallarning syujeti
Ezopniki deb hisoblangan. Ular miloddan
avvalgi V-IV asrlardan boshlab to‘planib,
yozib olingan va “Ezop masallari” kitobiga
kiritilgan. Milodiy X-Xvasrlardagi
qo‘lyozmalarda 300 dan ortiq shunday
masal saqlanib qolgan.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_5.png)
![Alkey (m.av. 630–640 yy. tug‘.)
Lesbos orolining poytaxti Mit-
ilena shahrida badavlat oilada
tug‘ilgan. Shoir, taxminan
miloddan oldingi VII – VI asrlar
o‘rtasida ijod qilgan. Bu davrlarda
zodagonlar bilan quyi tabaqa
o‘rtalaridagi ijtimoiy-siyosiy
munosabatlar juda keskinlashib
ketgan edi. Uning ijodida siyosiy
kurashlar, fuqarolar urushi,
muhojirlar hayotini aks ettirish
asosiy o‘rinni egallagan bo‘lsada,
muhabbat mavzularida ham
juda ko‘p jo‘shqin misralar
yaratgan.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_6.png)
![San’at va haykaltaroshlik
Qadimgi Yunoniston arxitektura tarixi
va madaniyat tarixi uch davrga
bo'lingan.
1. Qadimgi davr - arxaik. Forsonlarning
o'z erlarini ozod qilib, forsiylarning
bosqinchiligini yo'qotish, forsliklar
bemalol yaratish imkoniyatiga ega
bo'lishdi. 600-480 Miloddan avvalgi.
2. Xush kuni klassik. Aleksandr
Makedonskiy turli madaniyatli ulkan
hududlarni turli xil madaniyatlar bilan,
bu madaniyatlarning eklektikasi yunon
klassik san'atining pasayishiga sabab
bo'ldi. Xush kuni uning o'limidan keyin
yuz berdi. 480-323 yil mil.
3. Kechki davr - ellenizm. Bu davr B
yilning navbatida, biz zabt etganda
bizning davrimizga o'tdi. Qadimgi misr
Yunoniston ta'sirida bo'lgan Rimliklar.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_7.png)
![Afina shahri yunonistondagi san’at
markazlarining eng kattasi bo’lgan
Perikl hukmronligi davri (443— 429) Afina
kuchqudratining eng kuchaygan, siyosiy
tuzumning eng demokratlashgan va
madaniyatning ravnaq topgan davri
hisoblanadi. Eng keng tarqalgan davriylikka
ko'ra, 5-asrning yunon tasviriy san'ati va
me'morchiligi tarixi ikkita katta davrga bo'lish
odat tusiga kirdi: erta klassika yoki qat'iy
uslub va yuqori yoki rivojlangan klassika
san'ati. Ularning orasidagi chegara asrning
o'rtalariga to'g'ri keladi, ammo san'atdagi
chegaralar umuman o'zboshimchalik bilan
yuzaga keladi va bir sifatdan ikkinchisiga
o'tish asta-sekin va san'atning turli sohalarida
har xil tezlikda bo'ladi. Bu kuzatish nafaqat
erta va yuqori klassika, balki arxaik va erta
klassik san'at o'rtasidagi chegara uchun ham
amal qiladi.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_8.png)
![haykaltaroshlik
Haykaltaroshlikda yuqori klassika san'ati asosan
Miron, Phidias va Poliklning ishlari bilan bog'liq. Miron
haykalda odamning harakatini etkazishga intilgan
avvalgi davr ustalarini qidirishni yakunladi. Yunon
san'atida birinchi marta uning eng mashhur asarlari
Discobole, bir harakatdan ikkinchisiga bir zumda
o'tishni o'tkazish vazifasi hal qilindi, arxaikadan kelib
chiqqan statikalar nihoyat bartaraf etildi. Biroq,
harakatni uzatish muammosini to'liq hal qilib, Miron
ko'tarilgan his-tuyg'ularni ifoda etish mahoratiga ega
emas edi. Haykaltaroshlikda yuqori klassika san'ati
asosan Miron, Phidias va Poliklning ishlari bilan
bog'liq. Miron haykalda odamning harakatini
etkazishga intilgan avvalgi davr ustalarini qidirishni
yakunladi. Yunon san'atida birinchi marta uning eng
mashhur asarlari Discobole, bir harakatdan
ikkinchisiga bir zumda o'tishni o'tkazish vazifasi hal
qilindi, arxaikadan kelib chiqqan statikalar nihoyat
bartaraf etildi. Biroq, harakatni uzatish muammosini
to'liq hal qilib, Miron ko'tarilgan his-tuyg'ularni ifoda
etish mahoratiga ega emas edi.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_9.png)
![Fidiy
Fidiy xudolarning haykaltarosh
tasvirlari bilan mashhur bo'ldi,
ayniqsa Zevs va Afina. Uning
dastlabki asarlari hali ham kam
ma'lum. 60-yillarda Fidiy
Akropolning markazida ko'tarilgan
Afina Promachosning ulkan
haykalini yaratdi. Fidiyning eng
katta ijodi Zevs olimpiada haykali
bo'lgan. Zevs taxtda o'tirgan, uning
o'ng qo'lida g'alaba ma'buda Nika,
chap tomonida - qudrat timsoli -
hassa ushlagan. Ushbu haykalda
Yunoniston san'ati uchun birinchi
marta Fidiy marhamatli xudoning
suratini yaratdi. Qadimgi Zevs
haykali dunyoning ajoyibotlaridan
biri hisoblangan.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_10.png)
![yunonistonda din
Yunon mifologiyasi uzoq tarixga ega. Shu uzoq muddat davomida
ijtimoiy ongning oʻsishi bilan miflar ham oʻzgargan, yangi
maʼnomazmun kasb etgan. Yunon kishisi ibtidoiy qabilachilik
davrida tevarak atrofdagi tabiiy hodisalarning hammasini jonli his
qilib, ularga sigʻinishgan, ulardan madad tilashgan, yovuz kuchlarni
moyil qilish uchun qurbonliklar qilingan. Tabiat hodisalari
qarshisida ibtidoiy insonning butun hayoti qoʻrquv va tahlikada
oʻtgan. Keyinchalik qabilachilik tuzumining yemirilishi va harbiy
aristokrat tabaqalarning kuchayishi natijasida quyi tabaqa
vakillarining ahvoli yanada ogʻirlashgan, boylarning zulmi
kuchaygan. Bu holat insonlarning diniy eʼtiqodlariga ham oʻz
taʼsirini oʻtkazgan. qadimiy inson tasavvurida falak hukmronlari —
odam qiyofasidagi Olimp maʼbudalari paydo boʻlgan. Zevs —
momaqaldiroq hamda bulutlar hukmdori, maʼbudlar maʼbudi;
Poseydon — dengiz hukmroni; Aid oxirat xoqoni, Zevsning rafiqasi
Gera — osmon maʼbudasi, maʼbudalar malikasi va h.k.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_11.png)
![qadimgi Yunonist on dini ,
keyin (agar siz hayratlanarli
darajada jonli va puxta
ishlab chiqilgan
mifologiyani hisobga
olmasangiz) unda asl
nusxa yo'q edi. Yunonlar
hech qachon biron bir
muqaddas kitobga, na
ilohiyotga, na diniy va
axloqiy amrlarga ega
edilar. Ruhoniylar bu erda
kuchli birlashma tashkil
etmadilar va muhim siyosiy
rol o'ynamadilar.](/data/documents/aa81fed9-b7de-4f7c-a03b-b59962241c04/page_12.png)
Mavzu:qadimgi yunonistonda adabiyot, san’at va din
Adabiyot Qadimgi yunon adabiyoti quyidagi davrlarga bo‘linadi: 1. Krit-Mikena yoki Egey madaniyati(miloddan oldingi 2 ming yillikdan miloddan oldingi XII asrgacha). 2. Homer davri adabiyoti(m.o. IX-VIII asrlar). 3. Yunon adabiyotining arxaik davri(m.o. V asr boshlarigacha). 4. Antik davr – m.o. V-IV asrlar. Ellin polislarining gullab-yas- hnash davri. 5. Ellinizm davri(ellin jamiyati adabiyoti) – m.o. VI-I asrlar. 6. Rim imperiyasi davridagi yunon adabiyoti – m.o. I asr oxiri- dan. Qadimgi Sharq va Yangi davr Ovrupa adabiyotini bir-biri bilan bog‘lab turuvchi antik davr, yunon adabiyoti o‘z ahamiyati jihatidan jahon adabiyotining bir bo‘lagi hisoblanadi.
Krit miken davri adabiyoti Miloddan oldingi I I mingy illik da Yunonist on hududi va Egey de ngizidagi orollarda ik k i y irik mark azlar nomi bilan K rit -Mik e na de b at algan, qadimgi madaniy at pay do bo‘lgan. Qadimgi y unon- larning t asav vuri bo‘y icha “muqaddas” Olimp t og‘iga mak on qur- gan ma’bud va ma’budalar haqidagi mifl ar ham ay nan shu davrda y arat ilgan. K rit -Mik e na adabiy ot ining birinchi davri x alq og‘zak i ijodining uzoq asrlarini qamrab olgan bo‘lib, m.o. I X asrda y ak un- lanadi. Ushbu davr ijodi namunalari bizgacha y e t ib k e lmagan v a u haqidagi ba’zi ma’lumot larni k ey ingi davr adabiy ot idan, Qadimgi Misr v a xe t t hujjat laridan (K ichik Osiy oga hujum qilgan qabilalarn- Home rning e poslarida ular y unonlarning “axey ” va “danay ” qabilalari de b at aladi) t opish mumk in.
Homer davri adabiyoti Arxaik davrda bir necha asrlar davomida shakllangan va m.o.VI asrda yozib olingan Homerning “Iliada” va “Odisseya” dostonlari to‘laligacha yetib kelgan yagona namunalar hisoblanadi. 10 yil davom etgan Troya urushi va undan keyingi o‘n yillik voqealari aks etgan bu dostonlar epik qo‘shiqlar va rivoyatlar asosida maydonga kelgan.
Ezop masalchilikning otasi Ezop (Akadroz)(tax. mil.av. VI asr) Masalchilikning otasi deb hisoblangan yarim afsonaviy Ezop – miloddan oldingi VI asrda yashagan. Rivoyatlarga qaraganda, aslida u frigiyalik qul bo‘lib, keyinchalik ozod qilingan. Lidiya shohi Krez saroyida xizmatda bo‘lgan, Delfada yerli xalq bilan bo‘lgan janjalda qoyadan uloqtirib o‘ldirilgan. Antik davrda ma’lum bo‘lgan deyarli barcha masallarning syujeti Ezopniki deb hisoblangan. Ular miloddan avvalgi V-IV asrlardan boshlab to‘planib, yozib olingan va “Ezop masallari” kitobiga kiritilgan. Milodiy X-Xvasrlardagi qo‘lyozmalarda 300 dan ortiq shunday masal saqlanib qolgan.