logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Samarqand ilmiy maktabi

Samarqand ilmiy maktabi

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

892.7421875 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Samarqand ilmiy maktabiRasm joylash uchun belgi ustiga bosing Reja:  Mirzo Ulug’bek akademiyasi  Mirzo Ulug’bek faoliyati  Akademiyada faoliyat olib borgan olimlar Kirish Dunyo astronomiya fani taraqqiyotida o‘rta asr Sharq astronomiyasi, jumladan, Markaziy Osiyo olimlarining faoliyati alohida o‘rin tutadi. Bu davrda, ayniqsa, Quyosh, Oy va sayyoralarning harakat nazariyasi, amaliy astronomiyaning vaqt va joyning geografik koordinatalarini aniqlashga doir masalalari bo‘yicha O‘rta Osiyo, xususan, o‘zbek allomalari juda boy meros qoldirdilar. XV asrda musulmon mamlakatlarining yuzlab buyuk mutafakkirlari astronomiya, matematika va falsafa fanlari bo‘yicha tadqiqot ishlari bilan mashg‘ul bo‘ldilar. Ular ichida Muhammad al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg‘oniy, Abu Nasr al-Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Umar Xayyom, Abu Mahmud Hamid al-Xo‘jandiy, Nasiruddin at-Tusiy, Mahmud al-Chag‘miniy, Qozizoda Rumiy, G‘iyosiddin Jamshid Koshiy, Ulug‘bek kabi mashhur siymolar o‘z ijodlari, ilmiy meroslari bilan Markaziy Osiyo xalqlarininggina emas, balki dunyo xalqlarining boyligiga aylanib, bugun jahonning barcha ellari orasida hurmat bilan tilga olinadilar. XV asr oʻrtalarida shakllangan Registon ansamblidan hozirgi vaqtgacha saqlangan madrasalardan biri Ulugʻbek madrasasi boʻlib, u hijriy 820-823 yillarda (1417-1420 milodiy) bunyod etilgan. Oliy diniy oʻquv yurti sifatida bunyod etilgan ushbu madrasa Ulugʻbek zamonida dunyoviy ilm markaziga aylanib, uning darsxonalarida diniy ilmlardan tashqari astronomiya. Falsafa. Matematika kabi fanlardan maʼruzalar oʻqilgan. Samarqanddagi Registon maydoni haqida ikkita monografiya, bir necha oʻnlab ilmiy maqolalar va maʼruzalar tayyorlanib chop etilgan. Registon maydoni haqidagi nashr etilgan monografiyalardan biri “Mavzaley Registan” deb yuritilib, olimlar hammualifligi, M.E.Masson tahriri ostida yozilgan ilmiy maqolalar toʻplamidan iborat. Shuni e’tiborga olib, IX-XII asrlarda Sharqda ishga tushirilgan rasadxonalarda olib borilgan kuzatishlarning natijalari asosida tuzilgan jadvallarni yangilashga ehtiyoj tug‘ildi. Bu esa, o‘z navbatida, yangi, aniq samaralar beradigan quvvatli astronomik asboblar bilan jihozlangan rasadxonalar qurilishini taqozo etardi. Natijada Chingizxonning nevarasi Huloguxon saroyining munajjimi taniqli olim Nasiriddin at-Tusiy XIII asrda Ozarboyjonning hozirgi Tabriz(Eron) yaqinidagi Marog‘a shahrida rasadxona qurdirdi. Ko‘pyillik kuzatishlar asosida Tusiy yangi astronomik jadvallar tayyorladi va uni Huloguxonga bag‘ishlab, “Ziji Elxoniy” deb atadi. Biroq, ko‘p o‘tmay, ya’ni XIV asrning oxirlariga kelib Nasiriddin tuzgan jadvallarda keltirilgan ma’lumotlar ham kuzatish natijalaridan sezilarli farq qila boshlagani ma’lum bo‘ldi. Shu munosabat bilan yanada aniq ma’lumotlar olish imkonini beradigan, oldingilaridan afzalroq va aniqroq astronomik qurilmalarga ega bo‘lgan rasadxona bunyod etish ehtiyoji tug‘ildi. Mirzo Ulug’bek yulduzlar harakatini kuzatuvchi moslamasi. XV asrda ushbu inshoad misli koʻrilmagan darajada hayratlanarli bulgan. Astronom G‘.Jalolovning fikricha, Koshiy Iskandar o‘limidan keyin, ya’ni 1416 yilning yozidayoq Ulug‘bek tomonidan Samarqandga taklif etilgan. Sharqshunos olimlar B.Rozenfeld bilan G.Matvievskaya esa, Koshiy Samarqandga 1417 yili kelgan deb uqtirishadi. Nima bo‘lganda ham, Koshiy Samarqandga kelgach, bu yerda rasadxona qurdirish niyati borligini Ulug‘bekka bildirib, unga rasadxona qurilishi uchun mo‘ljallangan va yuqorida eslatilgan “Astronomik asboblarga sharh” risolasini topshiradi. Bunday iltimosning sababini tarixchi Solih Zakiy shunday bayon qiladi: “Ulug‘bek “Ziji Elxoniy”da keltirilgan ma’lumotlar eng so‘nggi kuzatishlar natijalari bilan mos kelmasligini G‘iyosiddin Jamshiddan ko‘p marta eshitganini ta’kidlaydi...”. Oqibatda matematika va astronomiyadan katta bilimga ega bo‘lgan Ulug‘bek rasadxona qurilishiga rozilik beradi. Ulug‘bek ko‘p olimlarni to‘plab, 1417 yili rasadxonani qurishga bag‘ishlangan majlis ham chaqirgan. Rasadxona qurilishi bo‘yicha Ulug‘bekning zamondoshi tarixchi Abdurazzoq Samarqandiy bu majlis haqida shunday yozadi: “Majlis bo‘lajak rasadxonani shunday qurish kerakki, oqibatda u vaqt o‘tishi bilan tebranmasin, siljimasin, uzoq yillar abadiy tursin. Buning(rasadxona qurish) uchun (yig‘ilish) Samarqandning Shimoli-Sharqidan ma’qul joy ko‘rsatdi. Uni qurish yakunlangunga qadar quyidagilar bajarilsin: rasadxona bo‘lajak xodimlarining bilimlari takomillashtirilsin, qo‘shimcha jadvallar tuzilsin va zarur (kuzatish) asboblarning uzvlari tayyorlansin...”. Baxtga qarshi, Ulug‘bek rasadxonasining qurilgan vaqti haqida tarixiy manbalardan aniq, hozirgacha uchraydigan bahslarga nuqta qo‘yadigan ma’lumot hali-hanuz topilgani yo‘q. Xulosa Ushbu sizlarga taqdim etgan taqdimodizmida biz shuni aytishimiz kerakki IX asrdan keyin qariyb V asr mobaynidan keyin O’rta Osiyoda Sharqda ikkinchi bor akademiyaning vujudga kelishi amalga oshirildi. Mirzo Ulug’bek akademiyasida uzining davrining yetuk ijodkorlari olim v faylasuflari faoliyat olib borishgan bulardan Qozizoda Rumi, Ali Qushchi va Mirzo Ulug’bekham astranomiya bilimlari buyicha bilimlarni egallab akademiyadagi talabalarga bilim berib borishga . Foydalanilgan adabiyodlar  Mamadazimov “Mirzo Ulug’bek va ilmiy merosi”.  Ashraf Ahmedov “ Volter va Ulug’bek (hayoti va faoliyati)”  https://www.ziyouz.com/  https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=h ttps://zarnews.uz/uz/post/ulugbek-astronomiya-akademiya si&ved=2ahUKEwixvsjNgMT-AhX9sVYBHXbcB4cQFnoECBM QAQ&usg=AOvVaw1B1ucs3g2VER3uAZEsIy4B E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

Mavzu: Samarqand ilmiy maktabiRasm joylash uchun belgi ustiga bosing

Reja:  Mirzo Ulug’bek akademiyasi  Mirzo Ulug’bek faoliyati  Akademiyada faoliyat olib borgan olimlar

Kirish Dunyo astronomiya fani taraqqiyotida o‘rta asr Sharq astronomiyasi, jumladan, Markaziy Osiyo olimlarining faoliyati alohida o‘rin tutadi. Bu davrda, ayniqsa, Quyosh, Oy va sayyoralarning harakat nazariyasi, amaliy astronomiyaning vaqt va joyning geografik koordinatalarini aniqlashga doir masalalari bo‘yicha O‘rta Osiyo, xususan, o‘zbek allomalari juda boy meros qoldirdilar.

XV asrda musulmon mamlakatlarining yuzlab buyuk mutafakkirlari astronomiya, matematika va falsafa fanlari bo‘yicha tadqiqot ishlari bilan mashg‘ul bo‘ldilar. Ular ichida Muhammad al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg‘oniy, Abu Nasr al-Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Umar Xayyom, Abu Mahmud Hamid al-Xo‘jandiy, Nasiruddin at-Tusiy, Mahmud al-Chag‘miniy, Qozizoda Rumiy, G‘iyosiddin Jamshid Koshiy, Ulug‘bek kabi mashhur siymolar o‘z ijodlari, ilmiy meroslari bilan Markaziy Osiyo xalqlarininggina emas, balki dunyo xalqlarining boyligiga aylanib, bugun jahonning barcha ellari orasida hurmat bilan tilga olinadilar.

O'xshashlar

Ulug`bekning Samarqandagi ilmiy maktabi
Sotsiologiya maktabi va uning namoyondalari
AMERIKA PSIXOLINGVISTIK MAKTABI BIXEVIORIZM, NEOBIXEVIORIZM
Oʻzbek MilliyArxeologiya maktabi va uuning rivojlanishi
Sotsiologiya va funksionalizm maktabi uning namayondalari