logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. shaxs sotsiologiyasi va uning ijtimoiylashuvi

shaxs sotsiologiyasi va uning ijtimoiylashuvi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2309.248046875 KB
Ko'chirib olish
O`zbekiston Respublikasi Qishloq va Suv Xo`jaligi Vazirligi Toshkent Irrigatsiya va Melioratsiya Inisituti “Gumanitar fanlar ” kafedrasi “Sotsiologiya “ fanidan 1 • Shaxs va uning xususiyatlari . 2 • Shaxsning ijtimoiy mavqei , manfaati . 3 • Shaxsning ijtimoiylashuvi . 4 • Deviant fe’l -atvor va uning klassifikatsiyasi . Reja : Shaxs va uning xususiyatlari . Ijtimoiy munosabatlarning dastlabki va birlamchi asosi , ularni keltirib chiqaruvchi manbai – shaxs hisoblanadi . Sotsiologiyada shaxsning shakllanishi , ijtimoiy birliklar bilan bog’liq holda rivojlanib boruvchi , uning ehtiyojlarini , shaxs va jamiyat , shaxs va ijtimoiy guruhlar o’rtasidagi funktsional munosabatlarni , shaxs huquqini o’z -o’zidan boshqarilishi jarayonlarini o’rganadi . Shaxsiy qarashlarga ega bo’lgan o’zini idora qila oladigan , o’zining kelajagini rejalay oladigan insonga shaxs deyiladi . shaxsning individualligi ; uning shaxslararo munosabatlari ; munosabatlar sub’ekti sifatida mavjud bo’lishi . Shaxs konkret sotsial munosabatlar sub’ekti sifatida namoyon bo’lishi inobatga olinadigan bo’lsa, shaxsning asosiy sotsial sifatlari konkret sotsial guruhlar, jamoalar faoliyati va munosabatidan tarkib topadi. Shu sababli shaxsning sotsial sifatlari uchta kichik sistemadan iborat: Shaxsning shaxslararo munosabati shu munosabatlar sistemasining elementlaridan biri ekanligini bildiradi . Shaxslararo munosabat shaxs rivojlanishining , uning komil inson sifatida tarkib topishining asosiy sifatida xizmat qiladi . Shaxsning ijtimoiy munosabatlar sub’ekti sifatida mavjud bo’lishi uning shu munosabatlaridagi sub’ekt sifatidagi maqomi belgilaydi . Shaxsning ijtimoiy mavqei , manfaati . Shaxsning ijtimoiy mavqei bu shaxsning uning huquq va majburiyatlari yoshi , jinsi , kelib chiqishi , kasbi , oilaviy ahvoliga mos ravishda jamiyatda egallagan o’rnidir . Shaxs manfaati – bu individ faoliyatining u yoki bu ehtiyojni qondirish bilan bog’liq yo’nalganligidir . Manfaatning to’rt turi farqlanadi : 1. Munosabat manfaat 2. Harakat manfaat 3. Tayanch manfaat 4. Yo’nalish manfaat Munosabat manfaat shaxsning faoliyati jarayonida u yoki bu ob’ektdagi voqea va hodisalarga nisbatan qiziquvchanligini anglatadi . Munosabat manfaat shaxsda shu voqellikka nisbatan e’tiqodining shakllanishidan paydo bo’ladi . Shu sababli munosabat manfaat ijtimoiy munosabatlar sistemasida muhim o’rin tutadi . Harakat manfaat shaxsning u yoki bu faoliyat sohasida qatnashishida namoyon bo’ladigan manfaat shaxsning faoliyat jarayonining aktivligi yoki passivligini bildiradi . Yo’nalish manfaat manfaatlar ichida murakkab hisoblanadi , chunki shaxs manfaatlaridan birinchi , ya’ni o’zi uchun muhimini tanlashini talab qiladi . Shaxs manfaatlari ma’lum bir ijtimoiy muhitda shakllanadi va sotsial dinamik xususiyatga ega bo’ladi . Ijtimoiy muhitning o’zgarishi shaxsdan o’z manfaatlarini o’zgartirishni talab qiladi . Tayanch manfaat shaxsning boshqa shaxslar , guruhlar bilan uzoq sotsial ta’sirlashuv jarayonida shakllangan va turli shaxslararo , guruhlararo munsabatlarda ma’lum bir faoliyatda yoki ijtimoiy munosabatlarda shakllanadi va sotsial dinamik xususiyatga ega bo’ladi . Tayanch manfaat shaxsda o’zining imkoniyatlarini yuzaga chiqarishda , unda stereotiplarning shakllanishida asos bo’lib xizmat qiladi . Shaxsning ijtimoiylashuvi . Shaxsning ijtimoiylashuvi ya’ni ijtimoiy shakllanshi va rivojlanishi bu juda murakkab , ko’p qirrali jarayondir , u ob’ektiv muhit ta’siri ostida ham, maxsus tashkil etilgan va ongli yo’naltirilgan tarbiya ishlari ta’siri ostida ham yuzaga keladi . « Sotsial muhitning » shaxsga ta’siri jarayoni ko’p qirralidir , chunki , u sotsial sistemaning barcha tomonlari , jarayonlarining majmuasini ifodalaydi : moddiy elementlar , individni o’rab turgan , o’z konkret sotsial roli , pozitsiyasi , qarashlari va o’rganishlariga ega bo’lgan odamlar , individ tomonidan o’zlashtiriladigan , qabul sotsial hulq -atvor normalar , shuningdek , jamiyatda obe’ktiv mavjud bo’lgan sotsial imkoniyatlar , sotsial « ko’nikmalar », talablar strukturasi . 1 • sotsial ehtiyojlar va qiziqishlar 2 • sotsial yo’nalishalr va pozitsiyalar 3 • hulq -atvorni strategik tashkil etish 4 • sotsial aktivlik Insonning ijtimoiylashuv va tarbiya asosidagi shaxsga xos xususiyatlarining shakllanish jarayonini qator ob’ektiv va sub’ektiv faktorlar bilan asoslash mumkin : Sotsial ehtiyojlar va qiziqishlar tizimi , ilgari aytib o’tganimizdek , shaxsning ijtimoiylashuvi va tarbiyasi asosini tashkil etadi . Ehtiyojlar inson faoliyatining va hulq -atvorining birlamchi , asosidir , ularni yuzaga keltiruvchi kuchdir . Shaxsning sotsial yo’nalishi va dunyoqarashi sistemasiga programmalar , maqsadlar , ishonch -e’tiqodlar va baholovchi kriteriylar yig’indisi kiritiladi . Ular shaxsning afzalroq va majburiy fe’l - atvorini belgilaydi . Fe’l -atvorni ichki strategik tashkil etish tizimini ijtimoiylashuvining asoslovchi mexanizmlarini harakatga keltirish « vositasi » sifatida qarash mumkin . U bir tomondan shaxsning ehtiyojlari qiziqishlari orientatsiyalari va pozitsiyalari va ikkinchi tomonda uning aktivligi o’rtasida « ko’prik » sifatida namoyon bo’ladi . Ijtimoiylashuvning shaxsga xos tizimlari konkret – tarixiy xarakterga ega va shaxsning ijtimoiylashuvi jarayoni mohiyatini ochib beruvchi ijtimoiy munosabatlar tipi va xarakteriga bog’liq . Deviant fe’l -atvor va uning klassifikatsiyasi . Deviatsiya (lotincha chetga og’uvchi fe’l -atvor degan ma’noni beradi ) ko’pgina hollarda sotsial sanktsiyalarga muhtoj bo’ladi . Deviatsiyaning shunday ko’rinishlari borki , ular odamlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar normalarining buzilishi bilan bog’liq bo’lib , jamiyatga jiddiy zarar etkazmaydi . Deviatsiyaning 2 xil ko’rinishlari mavjud . pozitiv negativ Pozitiv deviatsiya hollari normalar eskirib , talabga javob bermay qolganda va ulardan og’ish tizimning rivojiga , fe’l -atvorning mavjud konservativ standartlarini o’zgartirishga yordam berishi mumkin bo’lganda uchraydi . Negativ deviatsiya sotsial patologiyadir va uning ko’rinishlari konkret shaxsga va butun jamiyatga jiddiy zarar etkazadi . Deviatsiyaning quyidagi klassifikatsiyasi mavjud : jinoyatchilik alokogolizm giyohvandlik suitsid fohishabozlik .

O`zbekiston Respublikasi Qishloq va Suv Xo`jaligi Vazirligi Toshkent Irrigatsiya va Melioratsiya Inisituti “Gumanitar fanlar ” kafedrasi “Sotsiologiya “ fanidan

1 • Shaxs va uning xususiyatlari . 2 • Shaxsning ijtimoiy mavqei , manfaati . 3 • Shaxsning ijtimoiylashuvi . 4 • Deviant fe’l -atvor va uning klassifikatsiyasi . Reja :

Shaxs va uning xususiyatlari . Ijtimoiy munosabatlarning dastlabki va birlamchi asosi , ularni keltirib chiqaruvchi manbai – shaxs hisoblanadi . Sotsiologiyada shaxsning shakllanishi , ijtimoiy birliklar bilan bog’liq holda rivojlanib boruvchi , uning ehtiyojlarini , shaxs va jamiyat , shaxs va ijtimoiy guruhlar o’rtasidagi funktsional munosabatlarni , shaxs huquqini o’z -o’zidan boshqarilishi jarayonlarini o’rganadi .

Shaxsiy qarashlarga ega bo’lgan o’zini idora qila oladigan , o’zining kelajagini rejalay oladigan insonga shaxs deyiladi .

shaxsning individualligi ; uning shaxslararo munosabatlari ; munosabatlar sub’ekti sifatida mavjud bo’lishi . Shaxs konkret sotsial munosabatlar sub’ekti sifatida namoyon bo’lishi inobatga olinadigan bo’lsa, shaxsning asosiy sotsial sifatlari konkret sotsial guruhlar, jamoalar faoliyati va munosabatidan tarkib topadi. Shu sababli shaxsning sotsial sifatlari uchta kichik sistemadan iborat:

O'xshashlar

shaxs va deviant xulq-atvor sotsiologiyasi
Z.Freyd va uning psixoanalitik (ruhiy tahlil) sotsiologiyasi
SHAXS VA FAOLIYAT
Shaxs va faoliyati
Individ, shaxs va individuallik.