logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Somoniylar davrida ijtimoiy iqtisodiy hayot

Somoniylar davrida ijtimoiy iqtisodiy hayot

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2395.8310546875 KB
Ko'chirib olish
Somoniy lar dav rida ijt imoiy iqt isodiy hay ot reja  Qishloq xo`jaligi  Hunarmandchilik  Ichki va tashqi savdo  Pul munosabatlari  Yer egaligining turlari  Iqto mulki  Barzikor qo`shchilar Uy ga v azifani so` rash v a o` t ilgan mav zuni t ak rorlash Ushbu maqbara to`g`risida ma`lumot bering. Hunarmandchilik To`qimachilik rivojlangan Kulolchilik rivojlangan duradgorlik Yuqorida aytilgan kasb-hunarlarning rivojlanishi natijasida Movarounnahr va Xorazm shaharlarining umumiy qiyofasi tubdan o`zgaradi.Unda kata-kata gumbazli toqu ravoqli va peshtoqli imoratlar,ustahonalar,masjid,madrasa,maq bara, xonaqoh va karvonsaroylar qad ko`taradi. Samarqand qog`ozi O`rta asrlarda Samarqandda yuqori navli qog`oz ishlab chiqarilgan Qadimgi karvon yo‘li bo‘ylab quduqlar qazilib, har bir bekatda rabotlar bino qilinadi. Karvonlar o‘tadigan shahar va qish loqlarda karvonsaroylar quri lib, ularda hujralar va ombor xona lar bo‘lgan. Tashqi savdo muomalasida sar roflik cheklari dan keng foydalanilar edi. O‘sha vaqtda savdo garlar o‘zi bilan ko‘p miq dorda pul olib yurmas edilar. O‘z pullarini ular shahardagi sarrofl l ardan biriga topshirib, undan tegishli hujjat – chek olardilar. Mo‘l jallangan shaharga borish bilan shu chekni sarrofga berib, unda ko‘rsatilgan miqdordagi pulni to‘laligicha qaytarib olish mumkin edi. Chek so‘zi forscha termin bo‘lib, o‘sha vaqtda ham bu so‘z ayni ma’noda ishlatilgan. Ichki bozorlarda “fals” deb atalgan mis chaqa, xalqaro savdo-sotiqda esa kumush tanga – dirhamlar ishlatilardi. Mis chaqalarni markaziy hukumat ham, shuningdek, sulola a’zo la ridan bo‘lgan ba’zi viloyat hokimlari ham chiqarar edilar . Kumush tangalar faqat hukumat boshlig‘i nomidan Marv, Sa mar qand, Buxoro va Shosh da davlat zarbxonalarida so‘qilar edi. Somoniylar hukm ronligi davrida yer egaligining “mulki sul toniy”, “mulk yerlari”, “vaqf yerlari”, “mulki xos” va “jamoa yerlari” deb ataluvchi 5 turi mav jud bo‘l gan. Davlat tasarrufidagi yerlar “mulki sultoniy” deb yuri til gan. Hukmron sulola vakillari, mulkdor dehqon va aslzodalarning tasarrufidagi katta-katta yer maydonlaridan tortib mehnatkash qishloq aholisiga tegishli mayda xususiy yerlargacha “mulk yerlari” hisoblangan. Masjid xona qoh va madrasalarga vaqtincha yoki abadiy foydalanish uchun berilgan yerlar “vaqf yerlari” deb atalgan. Bunday turlardagi yerlardan foydalanuvchilarning barchasi dav latga hosilning 1/3 hajmida xiroj to‘lar edi. Oliy martabali ruhoniylar va sayyidlar qo‘l ostidagi yerlar deb yuritilgan. Bunday imtiyozga ega bo‘lgan mulkdorlar davlatga ko‘pincha hosilning 1/10 hisobida ushr soli g‘ini to‘lagan, xolos. Hukmron sulola hamda oliy tabaqa vakil lariga davlat oldidagi xizmatlari evaziga hadya qilingan yerlar – mulki iqto yerlari deb yuritilgan. Yer egaligining turlari. . X asr da yirik mansabdorlarning davlat oldidagi xizmati uchun yer va suvdan iborat katta-katta mulklar in’om qilina boshlaydi. Bunday mulk “iqto”, unga ega bo‘lgan mulk dorlar “muqto” yoki “iqtodor” deb yuritilardi. Iqto tarzida esa ayrim viloyat yoki shaharlar va tumanlar hadya etilgan. Iqto dastavval asosan oliy tabaqa zodagonlar: sulola a’zolari – amirzodalar va yirik mansabdorlar ga in’om etilgan. Iqto mulklari avvalda bir umrga emas, balki ma’lum muddatga berilib, nasldan naslga o‘tkazilmagan. Iqtodorlar o‘ziga in’om qilingan hududlarda yashovchi aholidan olinadigan soliqlarning Iqto mulki Nuh (943–954) va uning nabirasi Nuh II (976–997) hukmronlik qilgan davrda nihoyatda keskin tus oladi. 947-yil da Nuh ibn Nasr ning amakisi Ibrohim isyon ko‘ taradi. Saroy sarbozlari va Chag‘oniyonning yirik yer-mulk ega si Abu Ali Chag‘oniy yordamida Ibrohim Buxoro taxtini egallab oladi. Ko‘p vaqt o‘tmay Abu Ali Chag‘oniy ning o‘zi ham hukmdor ga qarshi isyon ko‘taradi. Nuh qo‘zg‘olonni kuch bilan bos tira olmaydi. 952-yilda Abu Ali Chag‘oniy ni u avval Chag‘oniyonga, so‘ngra Xurosonga hokim qilib tayinlashga majbur bo‘ladi. 961-yil da Buxoro harbiy askarlarining g‘alayoni ko‘tariladi. Qo‘zg‘olonchilar amir saroyini talaydilar va unga o‘t qo‘yib yuboradilar. Bunday voqealarning tez-tez qaytarilib turishi, shubhasiz, markaziy hokimiyatning zaiflashib qolganidan dalolat berardi. Siyosiy vaziyat E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Somoniy lar dav rida ijt imoiy iqt isodiy hay ot

reja  Qishloq xo`jaligi  Hunarmandchilik  Ichki va tashqi savdo  Pul munosabatlari  Yer egaligining turlari  Iqto mulki  Barzikor qo`shchilar

Uy ga v azifani so` rash v a o` t ilgan mav zuni t ak rorlash Ushbu maqbara to`g`risida ma`lumot bering.

Hunarmandchilik To`qimachilik rivojlangan

Kulolchilik rivojlangan

O'xshashlar

AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA O‘ZBEK DAVLATCHILIGINING YUKSALISHI IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOT
Temuriylar davrida Samarqandda madaniy hayot
Somoniylar
IJTIMOIY-IQTISODIY XARITALAR
IQTISODIY IJTIMOIY HUQUQLAR