logo

Somoniylar davrida ijtimoiy iqtisodiy hayot

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2395.8310546875 KB
Somoniy lar 
dav rida ijt imoiy  
iqt isodiy  hay ot                   reja 

Qishloq xo`jaligi

Hunarmandchilik

Ichki va tashqi savdo

Pul munosabatlari

Yer egaligining turlari

Iqto mulki

Barzikor qo`shchilar                   Uy ga v azifani so` rash v a o` t ilgan mav zuni 
t ak rorlash
Ushbu maqbara 
to`g`risida 
ma`lumot bering.                   Hunarmandchilik 
To`qimachilik rivojlangan                    Kulolchilik rivojlangan                                      duradgorlik                   Yuqorida aytilgan kasb-hunarlarning 
rivojlanishi natijasida Movarounnahr va 
Xorazm shaharlarining umumiy qiyofasi 
tubdan o`zgaradi.Unda kata-kata gumbazli 
toqu ravoqli va peshtoqli 
imoratlar,ustahonalar,masjid,madrasa,maq
bara, xonaqoh va karvonsaroylar qad 
ko`taradi.                                      Samarqand qog`ozi
O`rta asrlarda 
Samarqandda yuqori 
navli qog`oz ishlab 
chiqarilgan                    Qadimgi  karvon  yo‘li  bo‘ylab  quduqlar  qazilib, 
har  bir  bekatda  rabotlar  bino  qilinadi.  Karvonlar 
o‘tadigan  shahar  va  qish  loqlarda  karvonsaroylar 
quri lib, ularda hujralar va ombor xona lar bo‘lgan.                    Tashqi  savdo  muomalasida  sar roflik   cheklari dan 
keng foydalanilar edi. O‘sha vaqtda savdo garlar o‘zi bilan 
ko‘p miq dorda pul olib yurmas edilar. O‘z pullarini ular     
shahardagi	
 sarrofl l ardan	 biriga	 topshirib,	 undan	      tegishli 
hujjat –  chek  olardilar. Mo‘l jallangan    shaharga borish bilan 
shu chekni sarrofga    berib, unda ko‘rsatilgan miqdordagi 
pulni to‘laligicha qaytarib olish mumkin edi.  Chek  so‘zi 
forscha termin bo‘lib, o‘sha vaqtda ham bu so‘z ayni 
ma’noda ishlatilgan. Ichki bozorlarda  “fals”  deb atalgan mis 
chaqa, xalqaro savdo-sotiqda esa kumush tanga –  dirhamlar 
ishlatilardi. Mis chaqalarni markaziy hukumat ham, 
shuningdek, sulola a’zo la ridan bo‘lgan ba’zi viloyat 
hokimlari ham chiqarar edilar . Kumush tangalar faqat 
hukumat boshlig‘i nomidan  Marv, Sa mar qand, Buxoro  va 
Shosh da davlat zarbxonalarida so‘qilar edi.                     Somoniylar hukm ronligi davrida yer egaligining  “mulki sul toniy”, “mulk yerlari”, “vaqf yerlari”, “mulki xos” 
va  “jamoa yerlari”  deb ataluvchi 5 turi mav jud bo‘l gan.
Davlat tasarrufidagi	 yerlar	  “mulki  sultoniy”  deb  yuri  til  gan.  Hukmron  sulola  vakillari,  mulkdor  dehqon  va 
aslzodalarning  tasarrufidagi	
 katta-katta	 yer	 maydonlaridan	 tortib	 mehnatkash	 qishloq  aholisiga  tegishli 
mayda  xususiy  yerlargacha  “mulk    yerlari”  hisoblangan.  Masjid  xona  qoh  va  madrasalarga  vaqtincha  yoki 
abadiy  foydalanish  uchun  berilgan  yerlar  “vaqf  yerlari”   deb  atalgan.  Bunday  turlardagi  yerlardan 
foydalanuvchilarning barchasi dav latga hosilning 1/3 hajmida xiroj to‘lar edi. 
Oliy  martabali  ruhoniylar  va  sayyidlar  qo‘l  ostidagi  yerlar  deb  yuritilgan.  Bunday  imtiyozga  ega  bo‘lgan 
mulkdorlar  davlatga  ko‘pincha  hosilning  1/10  hisobida  ushr  soli  g‘ini  to‘lagan,  xolos.  Hukmron  sulola  hamda 
oliy  tabaqa  vakil  lariga  davlat  oldidagi  xizmatlari  evaziga  hadya  qilingan  yerlar  –  mulki  iqto  yerlari  deb 
yuritilgan. Yer egaligining turlari.                   .   X asr da yirik mansabdorlarning davlat oldidagi xizmati uchun yer va suvdan 
iborat katta-katta mulklar in’om qilina boshlaydi. Bunday mulk  “iqto”,  unga ega 
bo‘lgan mulk dorlar  “muqto”  yoki  “iqtodor”  deb yuritilardi.  Iqto  tarzida esa 
ayrim viloyat yoki shaharlar va tumanlar hadya etilgan.  Iqto  dastavval asosan oliy 
tabaqa zodagonlar: sulola a’zolari – amirzodalar va yirik mansabdorlar ga in’om 
etilgan.  Iqto mulklari  avvalda bir umrga emas, balki ma’lum muddatga berilib, 
nasldan naslga o‘tkazilmagan.  Iqtodorlar  o‘ziga in’om qilingan hududlarda 
yashovchi aholidan olinadigan soliqlarning  Iqto mulki                    Nuh  (943–954) va uning nabirasi  Nuh II  (976–997) hukmronlik qilgan davrda nihoyatda 
keskin  tus  oladi.  947-yil da  Nuh  ibn  Nasr ning  amakisi  Ibrohim  isyon  ko‘  taradi.  Saroy 
sarbozlari  va  Chag‘oniyonning  yirik  yer-mulk  ega  si  Abu  Ali  Chag‘oniy  yordamida 
Ibrohim  Buxoro taxtini egallab oladi.
Ko‘p  vaqt  o‘tmay  Abu   Ali  Chag‘oniy ning  o‘zi  ham  hukmdor  ga  qarshi  isyon  ko‘taradi. 
Nuh   qo‘zg‘olonni  kuch  bilan  bos  tira  olmaydi.  952-yilda  Abu  Ali  Chag‘oniy ni  u  avval 
Chag‘oniyonga,  so‘ngra  Xurosonga  hokim  qilib  tayinlashga  majbur  bo‘ladi.  961-yil da 
Buxoro  harbiy  askarlarining  g‘alayoni  ko‘tariladi.  Qo‘zg‘olonchilar  amir  saroyini 
talaydilar  va  unga  o‘t  qo‘yib  yuboradilar.  Bunday  voqealarning  tez-tez  qaytarilib   turishi,	  
shubhasiz,	
  markaziy	  hokimiyatning	  zaiflashib	 qolganidan dalolat berardi. Siyosiy vaziyat                     E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT

Somoniy lar dav rida ijt imoiy iqt isodiy hay ot

reja  Qishloq xo`jaligi  Hunarmandchilik  Ichki va tashqi savdo  Pul munosabatlari  Yer egaligining turlari  Iqto mulki  Barzikor qo`shchilar

Uy ga v azifani so` rash v a o` t ilgan mav zuni t ak rorlash Ushbu maqbara to`g`risida ma`lumot bering.

Hunarmandchilik To`qimachilik rivojlangan

Kulolchilik rivojlangan