logo

Ta’lim psixologiyasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

415.5 KB
Mavzu: Ta’lim 
psixologiyasi                           Reja: 
•
1. O’qishning mohiyati va uning 
qonuniyatlari.
2. Ta ’lim jarayonini boshqarish 
muammosi.
3. Ta ’limni intensivlashtirish va aktiv, 
mustaqil, ijodiy tafakkurni tarkib 
toptirish.
4. Ta ’limni individuallashtirish va 
qobiliyatlarni rivojlantirish                          O’qishning mohiyati va uning qonuniyatlari. 
•
1997 yilda qabul 
qilingan "Ta’lim 
to’g`risida"gi 
qonun va "Kadrlar 
tayyorlash Milliy 
dasturida" shaxs 
kamoloti asosiy 
masala sifatida 
e’tirof etilgan.                          Mavzuning dolzarbligi
•
Ma’lumki, psixologiyada qiziqishning ikki turi 
o’quvchilarning ta’lim jarayonida aniqlanadi. 
Birinchisi, bevosita qiziqish, ikkinchisi bilvosita 
qiziqish. Har bir o’qituvchi o’z o’quvchilarida o’z 
faniga nisbatan bilvosita qiziqishni tarkib 
toptirishga harakat qiladi. qiziqishlar orqali 
o’quvchilarda ta’limga aktiv munosabat namoyon 
bo’ladi. Qiziqishlar o’quvchilar hayotida katta rol 
o’ynaydi. Ular o’quv faoliyatini faollashtiruvchi 
asosiy turtkilar - motivlaridir. O’quvchilarning 
muayyan maqsadni ko’zlab ish tutishida, 
qiyinchiliklarni enga olishida, ishdan chalg`itadigan 
narsalar bilan shug`ullanishdan o’zini tiya olishida, 
unda o’qishga ishtiyoq tarkib toptirishda namoyon 
bo’ladigan iroda ta’lim jarayonida alohida ahamiyat 
kasb etadi.                          Ta’lim jarayonini boshqarish muammosi
•
Ta ’lim jarayoni avvalo o’quvchilar diqqatini yo’lga solishni talab 
etadi. Darslarda ko’rgazmali qurollardan, texnik va EXM 
vositalaridan foydalanish ta’lim oluvchida ixtiyorsiz diqqatni 
yuzaga keltiradi. Ta ’lim jarayonida ta’lim beruvchining vazifasi 
darsda ishlash xolatini yuzaga keltirishgina emas, balki 
o’quvchilarning darsda o’tiladigan materialini idrok etishga tayyor 
turishlarini ko’zatish hamdir. Ta ’lim jarayonining samaradorligi 
ko’p jihatdan o’qituvchi tomonidan beriladigan ko’rsatmalarga 
ham bog`liq. O’qituvchining roli shundan iboratki, u o’quvchilarga 
tegishli ustanovkani hosil qilishi, nimani vaqtincha, nimani 
umrbod esda olib qolishi keraqligini, nimani butunlay esda olib 
qolmasdan, faqat tushunib olish kifoya qilishini, nimani so’zma-
so’z esda olib qolishni, nimaning ma’nosini o’z so’zlari bilan aytib 
berish uchun esda olib qolish zarurligini ko’rsatib o’tishi lozim. 
Ko’zatishlar ko’rsatadiki, bunday ko’rsatmalar berilmaganda, 
o’quvchilarda ko’pincha noto’g`ri tasavvurlar vujudga keladi.                         M otivlar bevosita o’quvchi shaxsining 
o’sishi va rivojlanishi bilan bog`liq
•
D.B.Elkonin esa o’quv faoliyatining 
xususiyatlarini ko’rsatib, uni 
mohiyatiga, mazmuniga va o’zini 
namoyon bo’lish shaqliga ko’ra 
ijtimoiyligini ta’kidlaydi.  O` quv 
faoliyati bu shunday faoliyatki, 
uning natijasida avvalo o’quvchida 
o’zgarish yuz beradi. Uning 
mahsuli turli motivlar asosida, 
qurilgan bo’lishi darkor. Bu motivlar 
bevosita o’quvchi shaxsining 
o’sishi va rivojlanishi bilan bog`liq 
bo’lishi kerak. O’quv faoliyati ta’lim, 
o’qish va o’rganish degan 
tushunchalar bilan bevosita 
bog`liqdir.                           O’qish va o’rgatish tushunchalari
O’qish va o’rgatish tushunchalari 
o’quv faoliyati bilan bog`liq 
bo’lib, ular bilim, ko’nikma va 
malakalarni o’zlashtirishga, 
o’rgatishga xizmat qiladi.                          O’quv faoliyatining 
besh elementi mavjud:
O’quv 
harakatlari 
O’qituvchining O’qituvchining 
baholashibaholashi   O’qituvchining O’qituvchining 
nazorati nazorati 
O’quv 
topshiriqlari  O’quv 
motivlari.                          Ta’lim jarayoni besh 
elementdan iborat:  
Ta’limning mazmuni 
- nimaga o’qitish kerak?  
Ta’limning 
maqsadi – 
nima uchun 
o’qitish kerak?  Ta’lim beruvchiTa’lim beruvchi  
O’quvchi   Ta’limning 
metodlari, usullari 
va pedagogik 
muloqot yo’llari.                          Ta ’lim jarayonini tashkil etish: ideal va amaliy 
faoliyatning u yoki bu turini muvaffaqiyatli tashkil 
etish uchun zarur bo’lgan tashqi olamning 
muhim ahamiyatli xossalari xususidagi 
axborotning o’zlashtirilishi: 
maqsadga 
muvofiq 
keladigan usullar 
va jarayonlarni 
to’g`ri tanlash va 
foydalanishga 
bog`liq  faoliyatning ana 
shu barcha turlari 
tarkib topgan 
usullari va 
jarayonlarining 
o’zlashtirilishiga                         Ta’lim jarayonining muvaffaqiyati: 
Motivastiya  Ma’lumot 
usullari 
Ma’lumotning Ma’lumotning 
tushunarliligi tushunarliligi 
Xotira  Ma’lumotni
qo’llash                          Ta’lim va rivojlanish muammosiga doir qator nazariyalar 
ishlab chiqilgan bo’lib, ulardan biri:
•
Ta ’lim va rivojlanish 
muammosiga doir qator 
nazariyalar ishlab 
chiqilgan bo’lib, ulardan 
biri:
•
Aqliy hatti-harakatlar, 
bilimlar, malaka va 
ko’nikmalarni bosqichma-
bosqich rivojlantirish 
nazariyasi 
(P. Ya.Galperin).                         Xulosa
•
Umumiy psixologiya kursidan ma’lumki, idrok bu narsa va 
hodisalarni sezgi organlariga ta’sir etishi natijasida ularning 
kishi psixikasida yaxlit obrazini paydo bo’lishi bo’lib, idrok 
etish jarayoni ta’limda turli formalarda o’qituvchining og`zaki 
xikoya qilishida, suxbat o’tkazishda, lekstiya o’qishida, 
ko’rgazmali qurollar ko’rsatish, ekskursiyalar o’tkazish, 
axborot va pedagogik texnologiyalaridan foydalanish, 
o’quvchining o’ziga darsliklar hamda boshqa qo’llanmalarni 
o’qitish tarzida o’tishi mumkin. Ta’lim olish jarayoni insondagi 
motivlar bilan bevosita bog`liq bo’lib, uning mohiyati - inson 
xulq-atvorining ichki barqarorligi, harakatga undovchi 
tushunchada ifodalanadi.
Ta’lim jarayonida o’qish motivlari "nima uchun?", "nimaga?", 
"qanday maqsad bilan?" kabi savollar asosida yuzaga keladi. 
Motivlar birinchidan, o’quv faoliyatiga undasa, ikkinchidan, 
maqsadga erishish uchun zarur yo’l va usullar tanlashga 
yordam beradi. O’quv faoliyatida o’quv motivlar o’quvchilar 
tomonidan tanlanib, ular o’quvchining maqsadi, qiziqishi, 
kelajak rejalari bilan bevosita bog`liq bo’ladi.                          Adabiyotlar
•
G`oziev E. Psixologiya. T. 1994.
•
Krutestkiy V.A. Psixologiya  
obucheniya i vospitaniya 
shkolnikov.M.1976
Kazakov V. G. Psixologiya. M.1989
•
Yosh va pedagogik psixologiyadan 
praktikum. T. 19

Mavzu: Ta’lim psixologiyasi

Reja: • 1. O’qishning mohiyati va uning qonuniyatlari. 2. Ta ’lim jarayonini boshqarish muammosi. 3. Ta ’limni intensivlashtirish va aktiv, mustaqil, ijodiy tafakkurni tarkib toptirish. 4. Ta ’limni individuallashtirish va qobiliyatlarni rivojlantirish

O’qishning mohiyati va uning qonuniyatlari. • 1997 yilda qabul qilingan "Ta’lim to’g`risida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida" shaxs kamoloti asosiy masala sifatida e’tirof etilgan.

Mavzuning dolzarbligi • Ma’lumki, psixologiyada qiziqishning ikki turi o’quvchilarning ta’lim jarayonida aniqlanadi. Birinchisi, bevosita qiziqish, ikkinchisi bilvosita qiziqish. Har bir o’qituvchi o’z o’quvchilarida o’z faniga nisbatan bilvosita qiziqishni tarkib toptirishga harakat qiladi. qiziqishlar orqali o’quvchilarda ta’limga aktiv munosabat namoyon bo’ladi. Qiziqishlar o’quvchilar hayotida katta rol o’ynaydi. Ular o’quv faoliyatini faollashtiruvchi asosiy turtkilar - motivlaridir. O’quvchilarning muayyan maqsadni ko’zlab ish tutishida, qiyinchiliklarni enga olishida, ishdan chalg`itadigan narsalar bilan shug`ullanishdan o’zini tiya olishida, unda o’qishga ishtiyoq tarkib toptirishda namoyon bo’ladigan iroda ta’lim jarayonida alohida ahamiyat kasb etadi.

Ta’lim jarayonini boshqarish muammosi • Ta ’lim jarayoni avvalo o’quvchilar diqqatini yo’lga solishni talab etadi. Darslarda ko’rgazmali qurollardan, texnik va EXM vositalaridan foydalanish ta’lim oluvchida ixtiyorsiz diqqatni yuzaga keltiradi. Ta ’lim jarayonida ta’lim beruvchining vazifasi darsda ishlash xolatini yuzaga keltirishgina emas, balki o’quvchilarning darsda o’tiladigan materialini idrok etishga tayyor turishlarini ko’zatish hamdir. Ta ’lim jarayonining samaradorligi ko’p jihatdan o’qituvchi tomonidan beriladigan ko’rsatmalarga ham bog`liq. O’qituvchining roli shundan iboratki, u o’quvchilarga tegishli ustanovkani hosil qilishi, nimani vaqtincha, nimani umrbod esda olib qolishi keraqligini, nimani butunlay esda olib qolmasdan, faqat tushunib olish kifoya qilishini, nimani so’zma- so’z esda olib qolishni, nimaning ma’nosini o’z so’zlari bilan aytib berish uchun esda olib qolish zarurligini ko’rsatib o’tishi lozim. Ko’zatishlar ko’rsatadiki, bunday ko’rsatmalar berilmaganda, o’quvchilarda ko’pincha noto’g`ri tasavvurlar vujudga keladi.