logo

Xotira turlari. Operativ xotiraning vazifasi. Kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari, ularning turlari vazifalari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2969.5 KB
  Xotira .  Xotira  kompyuterda  programmalar  va 
berilganlarni,  amal  natijalarini  saqlaydigan  qurilma. 
Xotiraning  turlari  kop:  tezkor,  doimiy,  tashqi,  kesh,  video 
va  boshqalar. 
Tezkor  xotira  kompyuterning  muhim  qismi  bolib, 
protsessor  undan  amallarni  bajarish  uchun  programma, 
berilganlarni  oladi  va  amalni  bajarib,  natijani  yana  unda 
saqlaydi.  Shuni  alohida  ta’kidlash  lozimki,  kompyuter 
ochirilsa,  tezkor  xotirada  saqlanayotgan  programmalar  va 
berilganlar  yoq  bolib  ketadi.  Shuning  uchun  ularni  qattiq 
diskda yoki disklarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab 
turganda  elektr  tokini  ogohlantirmasdan  ochirish,  umuman 
aytganda,  katta  zarar  keltirishi  mumkin.  Barcha  turdagi 
xotiralar  uchun  muhim  tushuncha  uning  hajmidir. 
Kompyuterlarda  ma’lumot  birligining  eng  kichik  olchovi 
sifatida  bayt  qabul  qilingan  bolib,  1  bayt  8  bit  (ikkilik 
raqam)ga teng.    Kesh  xotira.  Kesh  xotira  kompyuterning  ishlash  tezligini 
oshirish  uchun  ishlatiladi.  U  tezkor  xotira  va  mikroprotsessor 
orasida joylashgan bolib, uning yordamida amallar bajarish tezkor 
xotira  orqali  bajariladigan  amallardan  ancha  tez  bajariladi. 
Shuning  uchun  kompyuter  xotiraning  koproq  ishlatiladigan  qismi 
nusxasini  kesh  xotirada  saqlab  turadi.  Mikroprotsessorning 
xotiraga  murojaatida,  avvalo,  kerakli  programma  va  berilganlar 
kesh  xotirada  qidiriladi.  Berilganlarni  kesh  xotirada  qidirish  vaqti 
tezkor xotiradagiga nisbatan ancha kam bolgani uchun kesh xotira 
bilan  ishlash  vaqti  ancha  kam  boladi. 
Videoxotira .  Videoxotira  monitor  ekraniga  video 
ma’lumotlarni  (videotasvirlarni)  saqlab  turish  uchun  ishlatiladi. 
Shuni  aytish  lozimki,  videotasvirlar  (ayniqsa  rangli)  kompyuter 
xotirasida  kop  joy  egallaydi.  Shuning  uchun  video  xotira  hajmi 
qancha  katta  bolsa,  shuncha  yaxshi  albatta.   Monitor.  Monitor  (displey)  kompyuterda  matn  va  grafik  ma’lumotlarni 
tasvirlash  (korish)  uchun  xizmat  qiladi.  Garchand  tashqi  korinishidan  u 
televizorga  oxshab  ketsada,  ular  bajaradigan  ishlari  bilan  keskin  farq  qiladilar. 
Monitorlar  rangli  va  rangsiz  boladi.  Kompyuter  tarqatadigan  nur  umuman 
aytganda  zararli,  shuning  uchun  ham  ba’zi  kompyuterlarda  past  radiatsiya 
(Lowe radiation) sozlarini uchratish mumkin. Lekin ularning inson organizmiga 
ta’siri tobora kamayib boradigan rusumlari yaratilmoqda. Buning misoli keyingi 
yillarda  chiqarilgan  17-21  dyymli  SVGA  (SUPER  Video  Grafic  Adapter-katta 
video  grafik  adapter)  monitorlarda  nurlarning  ta’sirini  ancha  kamaytirilishiga 
erishilganligini keltirish mumkin. Monitor asosiy xarakteristikalaridan biri uning 
tasvirlash  qobiliyatidir.  Tasvirlash  qobiliyati  ekranning  gorizontali  va 
vertikalidagi  nuqtalar  soni  bilan  beriladi.  Masalan  14  dyymli  monitorda 
tasvirlash  qobiliyati  800600,  15  dyymli  monitorda  1024768,  17  dyymli 
monitorda  12801024  va  21  dyymli  monitorda  esa  16001200.  Bundan  tashqari, 
monitorning  yana  bir  xarakteristikasi  tasvirlarni  hosil  qiluvchi  piksellar 
(nuqtalar)  olchovining  katta-kichikligidir.  Tasvirlash  qobiliyati  800600  ga  teng 
bolgan  monitorlarda  piksel  0,31mm  ga,  1024x768ga  teng  bolgan  monitorlarda 
esa  piksel  0,28  yoki  0,25ga  teng  bolishi  kerak.  Monitorning  tez  ishlashi  uning 
adapteriga bogliq boladi. Matn rejimida monitorlar nisbatan tez ishlasada, grafik 
rejimda u sekinroq ishlaydi. Uning tezligini oshirish yollari ham mavjud.   Sichqoncha .  Sichqoncha  odatda  ikki  yoki  uch  klavishali 
boladi: 
        chap,  ong  va  orta.  Chap  va  ong  klavishalar  programma  asosida 
almashtirilishi  mumkin.  Odatda  chap  klavisha  yordamida  asosiy 
amallar  (ajratish,  surish,  bajarish  va  h.k.)  bajariladi.  Ong  klavisha 
kontekst  meny  deb  ataluvchi  amallarni  bajarish  uchun  xizmat  qiladi. 
Kontekst  menyning  vazifasi  joriy  holatda  u  yoki  bu  amalni  tezroq 
bajarish  bilan  bogliq.  Orta  klavisha  hozirda  xususan,  varaqlash  (Page 
Down,  Page  Up  amaliga  oxshab)  maqsadlari  uchun  qulay. 
Klaviatura.  Klaviatura  101-105  klavishlardan  iborat.
 
Oz vazifalariga kora klavishlar beshta guruhga bolinadi:	
 
1.  Harflar va sonlarni kiritadigan klavishlar. Ular oddiy 
yozuv mashinkalarning klavishlariga oxshaydi.	
 
2. Boshqaruvga oid klavishlar.	
 
3. Funksional yoki amal klavishlar.	
 
4. Kichik sonlar kiritadigan klavishlar.	
 
5.  Maxsus belgilardan iborat klavishlar.	
   
Lazer printerlar.  Lazer printerlar ham sifati, ham tezligi 
jihatidan eng yaxshi printer hisoblanadi. Ular rangli va rangsiz 
boladi. 
Bunday printerlarning andozasi sifatida HEWLETT-PA CKARD 
(HP) firmasi chiqaradigan HP LaserJet rusumli printerlar qabul 
qilingan. Lazer printerlarda chop etish juda qulay bolib, u tez 
(minutiga 8-15 hatto 40 varaqqacha) chop etishi mumkin. Ammo 
tabiiyki, bunday printerlarning narxlari nisbatan balandroqdir. 
Uning bir kamchiligi – unda ishlatiladigan toner rang va 
kartridjning tez almashtirib turilishidadir. Uning bir toneri 
taxminan 1500-2500 varaqqa yetadi. Albatta bu raqam tejab 
ishlatishga bogliq albatta. Shuning uchun lazer printerda 
chiqarilgan nusxani kseroks orqali kopaytirish maqsadga 
muvofiqdir.	
           Modem . Modem modulyatsiya, demodulyatsiya sozlaridan olingan bolib, 
uzluksiz  signallarni  raqamli(modulyatsiya)  va  raqamli  ma’lumotlarni 
uzluksiz  (demodulyatsiya)  signalga  almashtirib  beradigan  qurilmadir. 
Uning  asosiy  vazifasi  kompyuterlararo  aloqani  ornatishdir.  U  ozining 
kommunikatsion  programmalariga  ega  bolib,  bu  programmalar 
yordamida  uzoq  masofalarga  ma’lumotlarni  uzatishi  va  qabul  qilishi 
mumkin.  Modem  ichki  va  tashqi  bolishi  mumkin.  Hozirda  kop 
kompyuterlar  modem  bilan  birga  sotilmoqda.Kompyuter  telefon  tarmogi 
orqali axborot almashish maqsadida ishlatilayotganda, telefon tarmogidan 
olingan  signalni  qabul  qila  oluvchi  va  uni  raqamli  axborotga 
aylantiruvchi qurilma lozim boladi

Xotira . Xotira kompyuterda programmalar va berilganlarni, amal natijalarini saqlaydigan qurilma. Xotiraning turlari kop: tezkor, doimiy, tashqi, kesh, video va boshqalar. Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bolib, protsessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter ochirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar yoq bolib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disklarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan ochirish, umuman aytganda, katta zarar keltirishi mumkin. Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir. Kompyuterlarda ma’lumot birligining eng kichik olchovi sifatida bayt qabul qilingan bolib, 1 bayt 8 bit (ikkilik raqam)ga teng.

Kesh xotira. Kesh xotira kompyuterning ishlash tezligini oshirish uchun ishlatiladi. U tezkor xotira va mikroprotsessor orasida joylashgan bolib, uning yordamida amallar bajarish tezkor xotira orqali bajariladigan amallardan ancha tez bajariladi. Shuning uchun kompyuter xotiraning koproq ishlatiladigan qismi nusxasini kesh xotirada saqlab turadi. Mikroprotsessorning xotiraga murojaatida, avvalo, kerakli programma va berilganlar kesh xotirada qidiriladi. Berilganlarni kesh xotirada qidirish vaqti tezkor xotiradagiga nisbatan ancha kam bolgani uchun kesh xotira bilan ishlash vaqti ancha kam boladi. Videoxotira . Videoxotira monitor ekraniga video ma’lumotlarni (videotasvirlarni) saqlab turish uchun ishlatiladi. Shuni aytish lozimki, videotasvirlar (ayniqsa rangli) kompyuter xotirasida kop joy egallaydi. Shuning uchun video xotira hajmi qancha katta bolsa, shuncha yaxshi albatta.

Monitor. Monitor (displey) kompyuterda matn va grafik ma’lumotlarni tasvirlash (korish) uchun xizmat qiladi. Garchand tashqi korinishidan u televizorga oxshab ketsada, ular bajaradigan ishlari bilan keskin farq qiladilar. Monitorlar rangli va rangsiz boladi. Kompyuter tarqatadigan nur umuman aytganda zararli, shuning uchun ham ba’zi kompyuterlarda past radiatsiya (Lowe radiation) sozlarini uchratish mumkin. Lekin ularning inson organizmiga ta’siri tobora kamayib boradigan rusumlari yaratilmoqda. Buning misoli keyingi yillarda chiqarilgan 17-21 dyymli SVGA (SUPER Video Grafic Adapter-katta video grafik adapter) monitorlarda nurlarning ta’sirini ancha kamaytirilishiga erishilganligini keltirish mumkin. Monitor asosiy xarakteristikalaridan biri uning tasvirlash qobiliyatidir. Tasvirlash qobiliyati ekranning gorizontali va vertikalidagi nuqtalar soni bilan beriladi. Masalan 14 dyymli monitorda tasvirlash qobiliyati 800600, 15 dyymli monitorda 1024768, 17 dyymli monitorda 12801024 va 21 dyymli monitorda esa 16001200. Bundan tashqari, monitorning yana bir xarakteristikasi tasvirlarni hosil qiluvchi piksellar (nuqtalar) olchovining katta-kichikligidir. Tasvirlash qobiliyati 800600 ga teng bolgan monitorlarda piksel 0,31mm ga, 1024x768ga teng bolgan monitorlarda esa piksel 0,28 yoki 0,25ga teng bolishi kerak. Monitorning tez ishlashi uning adapteriga bogliq boladi. Matn rejimida monitorlar nisbatan tez ishlasada, grafik rejimda u sekinroq ishlaydi. Uning tezligini oshirish yollari ham mavjud.