logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Zarafshon vohasi mezoliti tadqiqot muammolari va istiqboli» nomli magistirlik dissertatsiyasining taqdimoti

Zarafshon vohasi mezoliti tadqiqot muammolari va istiqboli» nomli magistirlik dissertatsiyasining taqdimoti

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6467.01953125 KB
Ko'chirib olish
«Z arafshon vohasi mezolit i: t adqiqot muammolar i va ist iqboli» nomli magist ir lik disser t at siyasining t aqdimot i .  REJA: KIRISH: ASOSIY QISM: I BOB. Z arafshon vohasi mezolit davri o’r ganilish t ar ix i, davr i, paleogeografi k , paleoekologik va i q limiy shar oit i. 1.Zarafshon vohasi tosh, xususan mezolit davri o’rganilish tarixi, tadqiqot muammolari va istiqboli. 2.Zarafshon vohasi tosh davri. paleogeografik, paleoekologik va i q limiy sharoiti . II BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr ining asosiy yodgor lik lar i va ular t adqiqot i nat ijalar i. 1.Zarafshon vohasi mezolit davrining asosiy yodgorliklari. 2.Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari tadqiqotlarining natijalari. III BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr i jamoalar i moddiy madaniyatining o’ziga x os x ususiyat lar i. 1.Zarafshon vohasi mezolit davri jamoalari moddiy madaniyatining o’ziga xos xususiyatlari. 2.Zarafshon vohasi mezolit davri jamoalarining kunlik turmush tarzi, ijtimoiy xayoti, xo’jalik mashxulotlari,ma’naviy kechinmalari, madaniy aloqalari madaniyatining genezi. X ULOSA. FOY DALANILGAN ADABIYOTLAR RO’Y X ATI. ILOVA. KIRIS H Magistrlik dissertasiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi  Magistrlik dissertasiya uchun tanlagan mavzumiz O’zbekiston, xususan Zarafshon voxasi mezolit davri jamoalariga tegishli yodgorliklar tadqiqoti va ularning natijalari, jumladan yangi yodgorliklar kashf etilishi va ular tadqiqotida qo’lga kiritilgan materiallarning ilmiy tahliliga bag’ishlanadi. Bu mavzuni biz be’jizga tanlamaganmiz. Sababi, tadqiqotlar ko’rsatishicha, mezolit davridan e’tiboran etnos, etnik birikmalar shakllana borganligi haqida ilmiy adabiyotlarda ma’lumotlar bor. Ma’lumki, kishilik tarixi ibtidoiy davri, xususan tosh asri jamoalari ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy taraqqiyotini o’rganishda etnik jamoalari, etnomadaniyat, etnogenetik jarayonlar masalasi dolzarbdir. Aniqrog’i, etnogenetik jarayonlar tosh asrining qaysi taraqqiyot bosqichiga oid degan masala mutaxassislar diqqat markazida bo’lgan va hanuzgacha tadqiqot obyekti bo’lib kelmoqda  Bizning mazkur dissertasiyamizning mazmuni va uning yozilishi keyingi uch o’nyilliklar davomida O’zbekiston, xususan Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari tadqiqotida qo’lga kiritilgan kashfiyotlar, zamonaviy yondoshuvlarga tayanilib, tadqiqotlarda qo’lga kiritilgan arxeologik manbalar tahlili bo’yicha chiqarilgan xulosalarga asoslangani bilan xarakterlanadi.  Magistrlik dissertasiyamiz mavzusining dolzarbligi quyidagilar bilan belgilanadi. Keyingi yillarda Vatanimiz sarhadlarida ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan boy madaniy merosni chuqur o’rganish va uni jahon hamjamiyatiga taqdim etishishlariga katta e’tibor qaratilmoqda. Madaniy merosga oid qator hukumatimizning qarorlarichiqdi. 2016 yil 4 dekabrda yangi saylangan PrezidentimizSh.M. Mirziyoyevo’zining O’zbekiston Respublikasi OliyMajlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi nutqida taraqqiyot yo’limiz borasida to’xtalib, quyidagilarni ta’kidladi: “Biz muhtaram Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov boshlab bergan keng ko’lamli siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy islohotlar yo’lini og’ishmasdan, qat’iy va izchil davom ettiramiz. Bu yo’l – erkin, demokratik, insonparvar davlat qurish, fuqarolik jamiyatini shakllantirish, Vatanimiz iqtisodiy qudratini yuksaltirish va yanada ravnaq toptirishning mustahkam zaminidir". Shuningdek, madaniy merosimizni tadqiq etishning huquqiy asoslari yaratila boshlandi. Konstitusiyamizning 49-moddasida fuqoralar O’zbekiston xalqining tarixiy, madaniy va ma’naviy merosini avaylab asrashga majburligi, madaniyat yodgorliklari davlat muhofazasida ekanligi belgilab qo’yildi .  Tadqiqot obek t i va pr edmet i:  Tadqiqot obekt i.  Magistrlik tadqiqotimizning asosiy obekti O’rtaOsiyo , xususan Zarafshon voxasi mezolit davri jamoalariga tegishli yodgorliklar hisoblanadi.  Tadqiqot predmet i  O’zbekiston, xususan Zarafshon voxasi miqyosida mezolit davriga oid yodgorliklar topilgan va ular tadqiqotida moddiy madaniyatni yorituvchi qimmatli birlamchi manbalar qo’lga kiritilgan. Anashu arxeologik manbalar, ma’lumotlar tadqiqotimiz predmeti hisoblanadi.  Magist r lik disser tasiyasining maqsad va vazifalar i. Tadqiqotimiz uchun mazmuny etib tanlangan mavzuning asosiy maqsadi, vazifalari quyidagi masalalar bilan asoslanadi:  1. O’zbekiston, xususan Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari o’rganilishi tarixi, davr ijtimoiy tuzumi, jamoalar kunlik turmush tarzi, moddiy madaniyatini yoritish, tadqiqot muammolari va istiqboli borasida qo’lga kiritilgan ma’lumotlarni manbas ifatida yaxlit bir tizimga solib, fundamental ish yaratish.  2. O’zbekiston, xususan Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari va ular tadqiqoti natijalarini voha tarixiy davrlari rivoji ketma- ketligi bosqichlari doirasida yoritish, bunda arxeologik qazishma ishlarida qo’lga kiritilgan arxeologik ashyolarni birlamchi manba sifatida tizimlashtirish.  3. O’zbekiston, xususan Zarafshon vohasi mezolit davri jamoalari moddiy madaniyatining tosh asri taraqqiyoti ketma-ketligini tashkil etuvchi bosqichlar tizimidagi o’rnini asoslash, tadqiqotda kuzatilayotgan muammolarni aniqlashtirish va tadqiqot istiqbolini belgilash. I -BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr i o’r ganilishi t ar ix i, davr paleogeografi k, paleoekologik va i q limiy sharoit i. 1. Z arafshon vohasi t osh , x ususan mezolit davri o’rganilish t ar ix i, t adqiqot muammolari va ist iqboli. Zarafshon voha tosh davri jamoalari madaniyatining tadqiqotida Ya.G’.G’ulomov, A.V.Vinogradov, E.D.Mamedov, U.Islomov, D.N. Lev, M.J. Djuraqulov, M.R. Qosimov, T. Mirsoatov, N.X. Toshkenboyev, R.X. Sulaymonov, T. Grechkina, N.U. Xolmatov kabi tadqiqotch iolimlarning izlanishlari muhim bo’ldi .  1978-yili Mohandaryova Daryo soy orlig’ida Quyi Zarafshonning qadimgi o’zanlaridan bo’lgan Chorbaqti vohasi aniqlandi. Vohada 1984 va 1986 yillar moboynida 60 ga yaqin mezolit davriga oid yodgorliklar topilib, tadqiq etilgan  2000 yil kuzida Sazog’onsoy va unga qo’shni bo’lgan soylar yondaralarida arxeologik qidiruv ishlarini amalga oshirayotgan paytda Katta Quruqsoy yon darasida Qorakamar g’or makonini kashf etishga erishilgan. Tosh qurollarining tipologik tahlili makon tosh industriyasi mezolit davri jamoalariga tegishli ekanligidek dastlabki xulosa chiqarish imkonini bermoqda. Olmabuloq makoni SamDU ekspedisiya xodimlari tomonidan 2000 yili kashf etilib, 2001 yili ham tadqiqot davom ettirilgan arxeologik yodgorlik hisoblanadi. Makon tadqiqoti jarayonida qo’lga kiritilgan tosh qurollari levallua – mustye texnologik uslubiga egabo’lib, ular o’z jihatlari bilan Zirabuloq, Omonqo’ton kabi paleolit makonlari tosh qurollariga o’xshaydi..  2. Z arafshon vohasi t osh davri. paleogeografik, paleoekologik va i q limiy sharoit i. Zarafshon havzasi tosh davri paleo jug’rofik, paleo iqlimiy sharoiti to’g’risida A.V.Vinogradov, E.D.Mamedov, M.J.Jo’raqulov kabi olimlarning tadqiqotlari muhim hisoblanadi. Hususan, A.V.Vinogradov, E.D. Mamedov Lavlakan ko’llari atrofida amalga oshirgan tadqiqotlari asosida golosen davri uchun “Lavlakan namgarchiligi” deb ataluvchi iqlimiy fazoni ajratishib, uni ilmiy asoslab berishdilar Tadqiqotlarning ko’rsatishicha bu iqlimiy fazoda undan oldingi “paskevichquruqligi” iqlimiy fazasiga qaraganda hav onamgarchiligi 3 marotaba ko’p bo’lgan. Shusababli Zarafshon daryosi suvi ko’p bo’lib, u o’z irmoqlari bo’yicha Amudaryo bilantutashgan.  II BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr ining asosiy yodgor liklar i va ular tadqiqoti nat ijalari. 1.Zarafshon vohasi mezolit davrining asosiy yodgorliklari.  O’tgan asrning 80-yillari ikkinchi yarmidaRossiya FA etnografiya Institutining Xorazm arxeologik ekspedisiyasi (A.V. Vinogradov), ToshDU geografiya fakulteti (Ye.D.Mamedov), SamDU arxeologik ekspedisiyasi (M.J.Djuraqulov) ilmiy xodimlari hamkorlikda Zarafshondaryosining shu vaqtgacha fanda noma`lum bo’lgan Chorbaqti vohasini topishga va undan oltmishdan ortiqmezolit, neolitmakonlarinikashfyetishgayerishganlar . Chorbaktimezolitmakonlari (Chorbakti 11, 23, 27, 41) tadqiqoti, mazkur jamoalar moddiy madaniyatining mahalliy kaltaminor jamoalari madaniyatlaridan keskinfarqiborligini ko’rsatdi.  Chorbaqti Ochilg`or  2.Z arafshon vohasi mezolit davri yodgorliklar i t adqiqot lar ining natijalari. C hor bak t i mezolit makonlar i . Taniqli arxeolog A.V. Vinogradov Qizilqum hududi, Quyi Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari tadqiqotini boshlagandayoq, ular tosh qurollari tipologik jihatdan Yaqin Sharq, Kaspiy bo’yi mezolit davri jamoalari tosh qurollariga o’xshamasligi, aksincha ularda Markaziy Osiyo Sharqiy hududlari tog’ va tog’ yon bag’ri so’nggi paleolit, mezolit davri yodgorliklari tosh industriyasi an’analari borligini alohida ta’kidlagan va bu ma’lumotlarni U.I. Islomov ham e’tirof etgan  Сазоғон 1 мезолит макони  Сазоғон 1 мезолит макони тош қуроллари  Қоракамар ғор макони (мезолит)  III BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr i jamoalari moddiy madaniyat ining o’ziga x os x ususiyat lari. 1.Z arafshon vohasi mezolit davri jamoalar i moddiy madaniyatining o’ziga x os x ususiyatlari.  Bu mintaqa mezolit-neolit yodgorliklarining o’rganilishi Qoratepa tog’ massivi shimoliy yon bag’ridan o’z suvini voha tomon oqizib chiquvchi yirik soylar (Ohalik, Miranqul, Tepaqul, Iyriqulcha, Sazog’on, Oqsoykabi) yon qayirlari va yondaralaridagi g’or, ungurlari bilan bog’liq. Bu yodgorliklar Samarqand davlat universiteti arxeologik ekspedisiyasi xodimlari tomonidan o’tgan asr 60- yillari 2- yarmidan to hozirgi kunga qadar bo’lgan muddatda o’rganilib kelinmoqda.  Сазогон маданияти тарихий илдизлари  2.Z arafshon vohasi mezolit davri jamoalarining kunlik tur mush tarzi, ijtimoiy x ayoti, x o’jalik mashx ulot lari,ma’naviy kechinmalar i, madaniy aloqalari madaniyatining genezi  Zarafshon vohasi mezolit jamoalari madaniyatining kelib chiqishi tarixiy ildizlari borasida keyingi yillar tadqiqotida birmuncha ma’lumotla rqo’lga kiritilgan. Bunda so’zsiz, voha miqyosida mezolit davridan oldingi tarixiy davrlar jamoalarining moddiy madaniyatining o’rganilishi darajasi muhim rol o’ynaydi .  O’rta Zarafshon vohasi miqyosida mezolit davri jamoalari moddiy madaniyati Zamichatosh, Sazog’on 1, Qorakamar va Ochilg’or makoni pastki (mezolit) madaniy qatlami materiallari asosida tadqiq etilgan. Mazkur mezolit yodgorliklari sohiblarining moddiy madaniyati shakllanishi tarixiy ildizlari Samarqand makoni bilan bog’liqligi hozirgi kun tadqiqotlarida aniqlangan  X ULOSA\  M agistrlik dissertasion tadqiqotimizning yakuni xulosalari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:  1.Zarafshon vohasida keyingi yillarda amalga oshirilgan arxeologik tadqiqotlar asosida Chorbakti 11, 23, 27, 41, Sazog’on 1, Zamichatosh, Qorakamar, Ochilg’or makoni pastki madaniy qatlami kabi yangi mezolit davri yodgorliklari kashf etildi.  2. Mazkur yodgorliklar tadqiqotida voha mezolit davri paleogeografik, paleogidro-geologik sharoitlari to’g’risida ma’lumotlar qo’lga kiritildi.  3.Mazkur yodgorliklar tadqiqotida katta hajmdagi arxeologik materiallar qo’lga kiritilib, tosh qurollarining texnik-tipologik tahlili asosida voha mezolit jamoalari moddiy madaniyati O’rta Osiyo tog mintaqasi mezolit jamoalari madaniyati tizimiga kirishi masalasi oydinlashtirildi.  4. O’rta Zarafshon vohasi Sazog’on jamoalari madaniyati genezisida mahalliy Chorbaqti, Sazog’on 1, Zamichatosh, Qorakamar, Ochilg’or makoni pastki mezolit davri jamoalari moddiy madaniyatining asos Bo’ lg a nligi faktik materiallari aniqlandi.  Эътиборингиз учун ташаккур!

«Z arafshon vohasi mezolit i: t adqiqot muammolar i va ist iqboli» nomli magist ir lik disser t at siyasining t aqdimot i .

 REJA: KIRISH: ASOSIY QISM: I BOB. Z arafshon vohasi mezolit davri o’r ganilish t ar ix i, davr i, paleogeografi k , paleoekologik va i q limiy shar oit i. 1.Zarafshon vohasi tosh, xususan mezolit davri o’rganilish tarixi, tadqiqot muammolari va istiqboli. 2.Zarafshon vohasi tosh davri. paleogeografik, paleoekologik va i q limiy sharoiti . II BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr ining asosiy yodgor lik lar i va ular t adqiqot i nat ijalar i. 1.Zarafshon vohasi mezolit davrining asosiy yodgorliklari. 2.Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari tadqiqotlarining natijalari. III BOB. Z arafshon vohasi mezolit davr i jamoalar i moddiy madaniyatining o’ziga x os x ususiyat lar i. 1.Zarafshon vohasi mezolit davri jamoalari moddiy madaniyatining o’ziga xos xususiyatlari. 2.Zarafshon vohasi mezolit davri jamoalarining kunlik turmush tarzi, ijtimoiy xayoti, xo’jalik mashxulotlari,ma’naviy kechinmalari, madaniy aloqalari madaniyatining genezi. X ULOSA. FOY DALANILGAN ADABIYOTLAR RO’Y X ATI. ILOVA.

KIRIS H Magistrlik dissertasiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi  Magistrlik dissertasiya uchun tanlagan mavzumiz O’zbekiston, xususan Zarafshon voxasi mezolit davri jamoalariga tegishli yodgorliklar tadqiqoti va ularning natijalari, jumladan yangi yodgorliklar kashf etilishi va ular tadqiqotida qo’lga kiritilgan materiallarning ilmiy tahliliga bag’ishlanadi. Bu mavzuni biz be’jizga tanlamaganmiz. Sababi, tadqiqotlar ko’rsatishicha, mezolit davridan e’tiboran etnos, etnik birikmalar shakllana borganligi haqida ilmiy adabiyotlarda ma’lumotlar bor. Ma’lumki, kishilik tarixi ibtidoiy davri, xususan tosh asri jamoalari ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy taraqqiyotini o’rganishda etnik jamoalari, etnomadaniyat, etnogenetik jarayonlar masalasi dolzarbdir. Aniqrog’i, etnogenetik jarayonlar tosh asrining qaysi taraqqiyot bosqichiga oid degan masala mutaxassislar diqqat markazida bo’lgan va hanuzgacha tadqiqot obyekti bo’lib kelmoqda

 Bizning mazkur dissertasiyamizning mazmuni va uning yozilishi keyingi uch o’nyilliklar davomida O’zbekiston, xususan Zarafshon vohasi mezolit davri yodgorliklari tadqiqotida qo’lga kiritilgan kashfiyotlar, zamonaviy yondoshuvlarga tayanilib, tadqiqotlarda qo’lga kiritilgan arxeologik manbalar tahlili bo’yicha chiqarilgan xulosalarga asoslangani bilan xarakterlanadi.  Magistrlik dissertasiyamiz mavzusining dolzarbligi quyidagilar bilan belgilanadi. Keyingi yillarda Vatanimiz sarhadlarida ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan boy madaniy merosni chuqur o’rganish va uni jahon hamjamiyatiga taqdim etishishlariga katta e’tibor qaratilmoqda. Madaniy merosga oid qator hukumatimizning qarorlarichiqdi. 2016 yil 4 dekabrda yangi saylangan PrezidentimizSh.M. Mirziyoyevo’zining O’zbekiston Respublikasi OliyMajlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi nutqida taraqqiyot yo’limiz borasida to’xtalib, quyidagilarni ta’kidladi: “Biz muhtaram Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov boshlab bergan keng ko’lamli siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy islohotlar yo’lini og’ishmasdan, qat’iy va izchil davom ettiramiz. Bu yo’l – erkin, demokratik, insonparvar davlat qurish, fuqarolik jamiyatini shakllantirish, Vatanimiz iqtisodiy qudratini yuksaltirish va yanada ravnaq toptirishning mustahkam zaminidir". Shuningdek, madaniy merosimizni tadqiq etishning huquqiy asoslari yaratila boshlandi. Konstitusiyamizning 49-moddasida fuqoralar O’zbekiston xalqining tarixiy, madaniy va ma’naviy merosini avaylab asrashga majburligi, madaniyat yodgorliklari davlat muhofazasida ekanligi belgilab qo’yildi .

 Tadqiqot obek t i va pr edmet i:  Tadqiqot obekt i.  Magistrlik tadqiqotimizning asosiy obekti O’rtaOsiyo , xususan Zarafshon voxasi mezolit davri jamoalariga tegishli yodgorliklar hisoblanadi.  Tadqiqot predmet i  O’zbekiston, xususan Zarafshon voxasi miqyosida mezolit davriga oid yodgorliklar topilgan va ular tadqiqotida moddiy madaniyatni yorituvchi qimmatli birlamchi manbalar qo’lga kiritilgan. Anashu arxeologik manbalar, ma’lumotlar tadqiqotimiz predmeti hisoblanadi.

O'xshashlar

Transport logistikasiga taqdimoti
Amudaryo va Surxondaryo vohasi shaharlari
QASHQADARYO VOHASI SHAHARLARI
Dala arxeologik amaliyoti bo’yicha mavzular taqdimoti
Zarafshon daryosi