5-6-YOSHLI BADIY GIMNASTIKACHILARNING EGILUVCHANLIK JISMONIY QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISH USULLARI MUNDARIJA KIRISH 3-9 I BOB. 5-6 YOSHLI BADIIY GIMNASTIKACHILARNING EGILUVCHANLIK JISMONIY QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISH USULLARI NING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 10-29 I.1.Badiiy gimnastika sport turi haqida 10-13 I.2. 5-6 yoshli badiiy gimnastikachilarning egiluvchanlik jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish usullari 13-16 I.3.Badiiy gimnastika sport turning xususiyatlari 16-22 I.4.Badiiy gimnastikachilarda jismoniy sifatlarning rivojlanishi 22-28 I Bob Bo’yicha xulosalar 28-29 II BOB.TADQIQOT USULLARI VA UNI TASHKIL ETISH. 30-33 II.1.Tadqiqot vazifalari 31 II.2. Tadqiqot uslublari 31 II.3. Ilmiy –uslubiy adabiyot manbalarini tahlil qilish va amaliy tajribalarni umumlashtirish 32 II.4.So‘rovnomani o‘tkazilishi va tashkil etilishi 32 II.5.Badiiy gimnastika jarayonini pedagogik kuzatish 32 II.6. Matematik-statistik uslub 33 II.7. Tadqiqotning o’tkazilishi 33 III BOB. 5-6 YOSHLI BADIIY GIMNASTIKACHILARNING EGILUVCHANLIK JISMONIY QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISH NING VOSITA VA USLULLARI 34-78 III.1. 5-6 yoshli badiiy gimnastikachilarning egiluvchanlik jismoniy qobiliyatlarini rivojlanganligini aniqlash bo’yicha anketa natijalari tahlili 34-35 III.2. Egiluvchanlik jismoniy qobiliyatlarini tarbiyalashning usul va vositalari 35-71 III.3. Pedagogik tadqiqot natijalari. 72-77 III BOB BO’YICHA XULOSALAR 78 UMUMIY XULOSA 79-80 AMALIY TAVSIYALAR 81 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 82-84

KIRISH Mavzuning dolzarbligi . Aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish, o‘sib kelayotgan yosh avlodni har jihatdan barkamol etib tarbiyalash mamlakatimizda olib borilayotgan siyosatning ustuvor vazifalaridan biridir. Yuqori marralarni ko‘zlagan xalqgina, o‘zligi va millat davomchilari bo‘lmish yosh avlodni har tomonlama bilimli, ma’nan etuk va jismonan barkamol bo‘lishi uchun shart-sharoitlar va imkoniyatlar yaratib beradi. Bu borada mamlakatimizda juda ko‘plab ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va Prezidentimiz tomonidan chiqarilayotgan “Jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish” to’g’risidagi Farmon va qarorlar yurtimizda ushbu sohaning siyosat darajasiga ko’tarilganidan dalolat beradi. Ulardan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan 2017 yil 7 fevraldagi PF- 4947 sonli “2017-2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakat strategiyasi ” haqidagi farmoni, 2017 yil 3 iyundagi “Jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish” to’g’risidagi” PQ-3031- sonly Qarori hamda 2019-2023 yillarda O’zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish Konsepsiyasi ushbu sohani rivojiga katta hissa qo’shayotgan me’yoriy huquqiy hujjatlar sifatida xizmat qilmoqda. Badiiy gimnastika – sport turi, buyum (tasma, koptok, halqa, arg amchi)ʻ bilan va usiz turli nafis gimnastika va raqs mashqlarini musiqa ostida bajarish bo yicha ayollar musobaqalari. Xalqaro sport musobaqalarining hozirgi zamon ʻ dasturida ko p kurash (bitta majburiy va buyumlar bilann uchta erkin mashqlar) ʻ hamda buyum bilan guruh bo lib erkin mashqlari mavjud. G oliblar ko p kurashda, ʻ ʻ ʻ alohida va guruh bo lib bajariladigan mashqlarda aniqlanadi. Sportchilarning ʻ mashqlari 10 balli tartib bo yicha baholanadi. 40-yillardan badiiy gimnastika ʻ

musobaqalari o tkazila boshlandi. 50-yillar oxirida ʻ Xalqaro gimnastika federatsiyasi (FIJ) badiiy gimnastikani sport turi sifatida tan oldi. 1963 -yildan toq yillari jahon chempionatlari o tkazilmoqda, 70-yillar boshidan Intervideniye ʻ Kubogi uchun yirik xalqaro musobaqalar tashkil qilinmoqda. 1984 -yildan Olimpiya o yinlari ʻ dasturiga kiritilgan. Badiiy gimnastika juda yosh sport. U buyuk Mariinskiy teatrining baletmeysterlari tufayli paydo bo'ldi. Zamonaviy badiiy gimnastika raqobatbardosh sport turi sifatida 1940 yillarning boshlarida sobiq SSSRda shakllandi.Gimnastika, akrobatika, raqs, silliq, egiluvchan, jismsiz plastik mashqlardan tashkil topgan murakkab kombinatsiyalar: - sakrash arqon - halqa - to'p - tayoq, lenta. Badiiy gimnastika go'zal musiqa bilan birga olib boriladi.Sportchilarning chiqishlari 13 metrdan 13 metrgacha bo'lgan maxsus gilamchada o'tkaziladi. Badiiy gimnastika musobaqalarida asosan ayollar ishtirok etishadi. Ammo, masalan, Yaponiyada erkaklar ushbu sport turiga jalb qilingan. Badiiy gimnastikadagi chiqishlarni 3 guruh hakamlar baholaydilar (mashqlar, texnika, xoreografiya, badiiy mahorat va ijro etish qiyinligi). Sport gimnastikasi o'rtasidagi farq sport gimnastikasi Badiiy gimnastika mashqlarni chig'anoqlarda va armaturalarda bajaradi, ba'zida yengil va nafis buyumlar bilan xoreografik mashqlarni bajaradigan musiqaga, deyarli har doim gimnastikachilar uchun baholar 2 guruh hakamlaridan iborat: birinchisi texnikaga ball beradi, ikkinchisi sifat uchun. Mashqlar Gimnastikachilarga 3 ta sudyalar guruhi beriladi: birinchisi mashqlarning murakkabligi uchun ball beradi, ikkinchisi badiiylik uchun, uchinchi mashq bajarish uchun eng qadimgi hisoblanadi. Sport g'oyalari zamonaviy shaklda XX asrning 40-yillarida paydo bo'lgan bo'lib, asosan erkaklar va ayollar orasida mashhur bo'lib, asosan ayollar orasida mashhurdir.Quvvat gimnastikasida kuch komponenti juda muhimdir. Badiiy gimnastikada birinchi navbatda moslashuvchanlik va epchillik muhim ahamiyatga ega. Aslida gimnastika - eng qadimgi sport turlaridan biri. Tarixchilar birinchi gimnastika mashqlari qadimgi Gretsiyadagi Olimpiya o'yinlaridan ancha oldin paydo bo'lganligini aniqladilar.

Zamonaviy shaklda, gimnastika bilan shug'ullanadigan asosiy fanlar XIX asr oxirida ma'lum bo'ldi. 1881 yilda Xalqaro gimnastika federatsiyasi tashkil etildi. 1896 yilda ushbu sport turi Olimpiada dasturiga kiritilgan. 1903 yildan beri gimnastika bo'yicha jahon chempionatlari o'tkazib kelinmoqda. Ushbu sport turi sobiq SSSRda, keyin esa zamonaviy Rossiyada faol rivojlandi. 1920 yillarning oxiridan boshlab gimnastika bo'yicha Sovet Ittifoqining milliy chempionatlari o'tkazildi. Uning turli xil mashqlari maktab jismoniy tarbiya dasturlariga kiritilgan. sobiq SSSR va Rossiya sportchilari gimnastika bo'yicha xalqaro musobaqalarda ko'p marotaba g'olib bo'lishdi.Ushbu sport turi bo'yicha musobaqalar g'oliblari hakamlar tomonidan sportchilarning chiqishlarini baholashning ob'ektiv va subyektiv mezonlari asosida belgilanadi.Ushbu ish bo'yicha sudyalar 2 guruhda ishlaydi. Birinchisiga tegishli bo'lganlar sportchi tomonidan bajariladigan gimnastika mashqlarining murakkabligini baholaydilar. Odatda bu 2 ta mutaxassis. Ikkinchi guruh sudyalari texnikaga, shuningdek mashqlarning sifatiga qarashadi. Odatda sud tizimida bunday 6 mutaxassis bor. Ikkala sudyaning baholariga qarab gimnast uchun umumiy ball to'planadi. Shu bilan birga, 1-guruhga tegishli mutaxassislar yagona baho berishadi. 2-chi brigada ishlaydigan sudyalar mustaqil ballar berishadi, ularning eng yaxshisi va eng yomoni hisobga olinmaydi va boshqa baholar asosida o'rtacha ball belgilanadi. Agar jamoaviy chempionat haqida gapiradigan bo'lsak, unda individual sportchilar tomonidan olingan ballar umumlashtiriladi. Shu bilan birga, gimnastikachilar tomonidan namoyish etilgan barcha natijalarni hisobga olish mumkin emas. Shunday qilib, masalan, Olimpiada saralash bosqichlarida, qoida tariqasida, 5 sportchi paydo bo'ladi, 4 ta eng yuqori ko'rsatkich hisobga olinadi. Final bosqichlarida, o'z navbatida, 3 sportchi o'zaro raqobatlashadi va yakuniy hisobni hisoblashda ularning barcha ballari hisobga olinadi. Olimpiya gimnastikasi jamoasida jami 6 sportchi qatnashishi mumkin.

Har bir gimnastika mashqlari 3 bosqichga bo'linadi - boshlanish, asosiy qism, shuningdek yakunlash (aslida sport moslamasidan sakrash bilan ifodalanadi). Sudyalar ularni alohida baholaydilar. Agar mashqning biron bir bosqichi juda muvaffaqiyatli bo'lmasa, umumiy ball sezilarli darajada kamayishi mumkin.Ushbu sport turi musiqaga turli xil mashqlarni bajaradigan sportchilarni o'z ichiga oladi. Bunday holda, turli xil yorug'lik moslamalaridan foydalanish mumkin - masalan, sakrash ipi, halqa, lenta. Dunyoning eng yirik musobaqalarida badiiy gimnastika tegishli buyumlarsiz deyarli keng tarqalgan emas. Sportchilar intizom doirasidagi chiqishlari 13 metrdan 13 metrgacha bo'lgan maxsus gilamchada o'tkaziladi. Badiiy gimnastika - Rossiyada va boshqa postsovet mamlakatlarida juda mashhur sport. Shuningdek, u Kanada, Ispaniya, Yaponiya va Isroilda tarqalgan. Ushbu fanning tarixi juda qiziq.Zamonaviy badiiy gimnastika raqobatbardosh sport turi sifatida 1940 yillarning boshlarida SSSRda shakllandi. Bungacha mamlakatimizda ushbu gimnastika san'atining malakali maktablari yaratilgan. 1941 yilda ko'rib chiqilayotgan sport intizomi bo'yicha Leningrad chempionati bo'lib o'tdi. Ulug' Vatan urushi va urushdan keyingi birinchi yillarda musobaqalar o'tkazilmadi. Ammo 1948 yilda badiiy gimnastika bo'yicha Butunittifoq chempionati bo'lib o'tdi.Yosh avlodning jismoniy jihatdan to’kis sog’lom mehnatga va Vatanni himoya qiluvchi tarzida o’sishidan xalq ham, jamiyat ham manfaatdor. Buning uchun o’quvchilar jismoniy madaniyat bilan chuqur shug’ullanishlari, turli sport turlari bilan muntazam shug’ullanishlari, iqtidorli sportchilarni tanlab olish, ularni Osiyo, jahon, Olimpiada o’yinlarida muvaffaqiyatli ishtirok etishlarini ta’minlash kerak bo’ladi. Magistrlik dissertasiya ishining ilmiy uslubiy adabiyotlar tahlili: Mutaxassis olimlarning fikriga ko’ra shug’ullanuvchining yoshi, jinsi va jismoniy imkoniyatlarini e’tiborga olmasdan rejalashtirilgan va qo’llaniladigan mashqlar yuklamasi barvaqtmi yoki kechmi uning organizmiga salbiy ta’sir ko’rsatadi, turli jarohatlar va zo’riqishlarga olib kelishi mumkin (L.P.Matveev,1999; L.P.Volkov,2002; V.N.Platonov, 2004; J.K.Xoldorov,2008).