c++ da matritsa elementlari bo‘yicha ko‘paytirish modulini ishlab chiqish
![A ?????? × ?????? va ???????????? × ?????? matritsalarning ko’paytmasi deb shunday ???????????? × ?????? = ?????? ⋅ ?????? (sodda
qilib,
???????????? ) matritsaga aytiladiki, bu ?????? matritsaning elementlari
?????????????????? = ???????????? 1 ?????? 1 ?????? + ???????????? 2 ?????? 2 ?????? + ???????????? 3 ?????? 3 ?????? +. . . + ????????????????????????????????????
Ko‘rinishda bo‘ladi, bu yerda ?????????????????? va ?????????????????? - mos ravishda ?????? va ?????? matritsalarning
elementlari. Bundan ko’rinadiki, ?????? va ?????? matritsalarning ko‘paytmasi ma‘noga ega
bo‘lishi uchun ?????? matritsaning ustunlari soni ?????? matritsaning satrlari soniga teng
bo‘lishi zarur. Hosil bo‘lgan ???????????? ko‘paytmaning satrlari soni ?????? matritsaning satrlari
soniga, ustunlari soni esa ?????? matritsaning ustunlari soniga teng.
Matritsa ko‘paytirish: Matritsalarning har bir elementini boshqa matritsaning
mos keluvchi elementi bilan ko‘paytiriladi.
Bu jarayon dasturlashda quyidagi algoritm asosida amalga oshiriladi:
1.Kiritilgan matritsalarni o‘qib ol.
2.Har bir elementni mos keluvchi elementi bilan ko‘paytir.
3.Yangi natija matritsasini saqla.
4.Natija matritsasini ekranga chiqar.
Dastur ko‘rinishi quyidagicha amalga oshiriladi:
#include <iostream>
// Foydalanuvchidan matritsani kiritish
void enterMatrix(int matrix[10][10], int row, int col) {
std::cout << "Matritsa elementlarini kiriting:" << std::endl;
for (int i = 0; i < row; ++i) {
for (int j = 0; j < col; ++j) {
std::cin >> matrix[i][j];
}
}
}
// Matritsa ko‘paytirish](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_4.png)
![void multiplyMatrix(int mat1[10][10], int mat2[10][10], int res[10][10], int row1,
int col1, int row2, int col2) {
for (int i = 0; i < row1; ++i) {
for (int j = 0; j < col2; ++j) {
res[i][j] = 0;
for (int k = 0; k < col1; ++k) {
res[i][j] += mat1[i][k] * mat2[k][j];
}
}
}
}
// Natija matritsasini ekranga chiqarish
void displayMatrix(int res[10][10], int row, int col) {
std::cout << "Natija matritsasi:" << std::endl;
for (int i = 0; i < row; ++i) {
for (int j = 0; j < col; ++j) {
std::cout << res[i][j] << " ";
}
std::cout << std::endl;
}
}
int main() {
int mat1[10][10], mat2[10][10], res[10][10];
int row1, col1, row2, col2;
std::cout << "Birinchi matritsa uchun qator va ustunlar sonini kiriting: ";
std::cin >> row1 >> col1;
enterMatrix(mat1, row1, col1);](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_5.png)
![<tur><nom>[<uzunlik>][<uzunlik>] Masalan, 10X20 o‘lchamli xaqiqiy sonlar
massivning e`loni: Float a[10][20]; E’lon qilingan a matritsa ko‘rinishi
quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi.
Ikki o‘lchamli massivning hotirada joylashuvi. Endi adres nuqtayi -
nazaridan ko‘p o‘lchamli massiv elementlariga murojat qilishni ko‘raylik.
Quyidagi elonlar berilgan bo‘lsin:
Int a[3][2];
Float b[2][2][2];
Birinchi elonda ikki o‘lchamli massiv, yani 2 ta satr va 3 ustundan iborat
matritsa e’lon qilingan, ikkinchisida uch o‘lchamli - 3 ta 2x2 matritsadan iborat
bo‘lgan massiv e`lon qilingan. Uning elementlariga murojat sxemasi:
Adres ko‘rsatkichlar massivi Massiv elementlariga murojat qilish uchun
nomdan keyin kvadrat qavsda har bir o‘lcham uchun indeks yozilishi kerak,
masalan b[i][j][k]. Bu elementga vositali murojat xam qilish mumkin va uning
variantlari: *(*(*(b+i)+j)+k) yoki *(*(b[i]+j)+k) yoki *(b[i][j]+k);
Ko‘p o‘lchovli massivlarni initsializatsiyalash
Int a[2][3] = {2, 6, 8, 7, 12, 5};
Int b[3][3] = {{2, 6, 8}, {7, 12, 5}, {20, 21, 22 }}
Birinchi operatorda boshlang‘ich qiymatlar ketma – ket yozilgan, Ikkinchi
operatorda qiymatlar guruhlangan.
Misollar: 1-misol. M o‘lchamli kvadrat matrisa berilgan. Bu massivning
elementlarini spiral shaklida chop etish dasturi tuzilsin: avval oxirgi ustun, keyin
oxirgi qator teskari tartibda, keyin birinchi ustun teskari tartibda, keyin birinchi
qator. Ichki elementlar ham shu tartibda chop etiladi. Eng oxirida matrisaning
markaziy elementi chop etiladi.
#include <iostream> Ekranga quyidagicha natija
chiqadi:
using namespace std;
int main(){
short k,i,j,m,x,y,z,w;](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_7.png)
![float a[100][100];
cin>>m;
for(i=1;i<=m;i++)
for(j=1;j<=m;j++)
cin>>a[i][j];
x=m; y=m; z=1; w=1;
for(k=1;k<=m/2;k++){
for(i=z;i<=x;i++) cout<<"a["<<i<<"]["<<x<<"]="<<a[i][x]<<endl;
for(j=y-1;j>=w;j--) cout<<"a["<<y<<"]["<<j<<"]="<<a[y][j]<<endl;
for(i=x-1;i>=z;i--) cout<<"a["<<i<<"]["<<z<<"]="<<a[i][z]<<endl;
for(j=w+1;j<=y-1;j++) cout<<"a["<<w<<"]["<<j<<"]="<<a[w][j]<<endl;
x--;y--;z++;w++; } // bu dastur toq sonlar uchun ham
o‘rinli
if(m%2==1)
cout<<"a["<<m/2+1<<"]["<<m/2+1<<"]="<<a[m/2+1][m/2+1]<<endl;
system ("pause");
return 0; }
Dastur kodi quydagicha tartibda chiqadi.
2-rasm
2-misol. Berilgan mxn o‘lchamli matrisaning bosh diaganali elementlarini nollarga
aylantirish dasturi tuzilsin.
#include<iostream.h>
int main (){
int k[100][100];](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_8.png)
![int i,j,n,m;
cout<<" sonini kiriting="; cin>>n>>m;
for ( i=1; i<=n; i++)
for ( j=1; j<=m; j++)
cin>>k[i][j];
for ( i=1; i<=n; i++)
for ( j=1; j<=m; j++){
if (i==j) k[i][j]=0;
cout<<"k["<<i<<"]["<<j<<"]="<<k[i][j]<<endl; }
return 0; }
Ekranga quyidagicha natija chiqadi:
3-rasm
Modul operatsiyasini haqida.
Modul operatsiyasi, dasturlashda o‘zgaruvchilarni, funksiyalarni va boshqa kodni
bir joyda to‘plab, ularga qo‘shimcha imkoniyatlar beruvchi bir mekanizm
hisoblanadi. Bu, kodni bo‘lib qismalarga bo‘lib, ularga tegishli funksiyalarni va
ma'lumotlarni o‘z ichiga oladi. Modullar ko‘p qo‘llaniladi, chunki ular kodni bo‘lib
qismalarga ajratib, unga bo‘sh va o‘rganishi oson bo‘lgan kodni yaratishga yordam
beradi.
Kodni funksiyalarga, sinflarga va boshqa o‘zgaruvchilarga bo‘lib ajratish
yordamida, kodni tuzatishni osonlashtiradi va kodni qo‘shishni osonlashtiradi. Bu,](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_9.png)
![ko‘paytirish, ayirish, ko‘paytirish va boshqa ma'lumotlarni badiiy ravishda
qismatlash uchun keng qo‘llaniladi.
Matritsalarning dasturlashdagi qo‘llanishi, qo‘shimcha hisoblash qurollarini
yaxshilashga yordam beradi. Misol uchun, matritsalarni ishlovchi qo‘llanilishi
statistik hisoblash, rasm ishlovchi dasturlash, matematik dasturlash va boshqa
sohalar uchun juda muhim hisoblangan.
Matritsa operatsiyalari, ma'lumotlarni kuchli sifatga ega bo‘lishda muhim rol
o‘ynaydi. Misol uchun, matritsalarning ko‘paytirish va ayirish operatsiyalari,
tashqi ma'lumotlar bilan ishlashda va matematik modellarni yaratishda juda
muhimdir.
Matritsa operatsiyalari, dasturchilar uchun kuchli va keng qo'llaniladigan vosita
hisoblanadi va ma'lumotlarni saqlash, qo‘llash va hisoblashda juda muhim rol
o‘ynaydi. Bu esa, matritsalarning dasturlashda yaxshi o‘rganilishini, ularga bo‘lgan
kerakli tushunchalarni tushuntirishni va matematik modellarni amalga oshirishni
ta'minlaydi.
Ushbu bo‘limda quyidagilarga e`tibor berish kerak bo‘ladi: ya`ni ikki
o‘lchovli massiv satrlari soni (m), ustunlari soni n, hamda elementlari soni larni
e’tiborga olish lozim. Agar masalalarda satrlar va ustunlar soni aniq ko‘rsatilmagan
bo‘lsa, ularni 2 dan 10 gacha bo‘lgan oraliqda o‘zgartirish tavsiya etiladi.
Matritsaning boshlang‘ich qiymati 1- va 2-indekslari 1 bo‘lgan elementida
joylashadi. Matritsaga kiritish va chiqarish satrlar bo‘yicha amalga oshiriladi. m
o‘lchamli kvadrat matritsa 2 o‘lchovli massiv hisoblanadi. Matritsalarni tashkil
eish va ularning elementlarini chiqarish. Matritsalarni tashkil etish masalalaridagi
natijaviy matritsa o‘lchami 10X10 dan oshmaydi.
Ikki o‘lchamli statik massivlarni e`lon qilish.
toifa massiv_nomi [massiv_satrlari_soni][massiv_ustunlar i_soni];
Ikki o‘lchamli statik massivlarning e`lon qilinishida, bir o‘lchamlidan farqi,
massiv nomidan keyin qirrali qavs ichida ikkita qiymat yozilganligidadir. Bulardan
birinchisi, satrlar sonini, ikkinchisi esa ustunlar sonini bildiradi. Ya'ni ikki](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_11.png)
![o‘lchamli massiv elementiga ikkita indeks orqali murojaat qilinadi. Ikki o‘lchamli
massivlar matematika kursidan ma`lum bo`lgan matritsalarni eslatadi.
Ikki o‘lchamli massiv e'loniga misol:
int a[3][3], b[2][4];
A matritsa B matritsa
a
00 a
01 a
02 b
00 b
01 b
02 b
03
a
10 a
11 a
12 b
10 b
11 b
12 b
13
a
20 a
21 a
22
A matritsa 3 ta satr, 3 ta ustunga ega;
B matritsa 2 ta satr, 4 ta ustunga ega;
Ikki o‘lchamli massivlarda 1 - indeks satrni, 2 - indeks ustunni bildiradi.
Birinchi satrning dastlabki elementi a10 – a biru nol element deb o‘qiladi. a o‘n
deyilmaydi.
m ta satr va n ta ustunga ega bo‘lgan massivga (mxn) o‘lchamli massiv deyiladi.
Agar
m=n (satrlar va ustunlar soni teng) bo'lsa kvadrat massiv deyiladi.
Ko‘p o‘lchamli massivlarni initsializats iyalash misоllar:
int a[2][2]={1,2,7,3};
int b[2][3]={ {0,1,2}, {3,4,5} };
Massivlarni qo‘llanilishiga misol keltiradigan bo‘lsak, satrlar talabalarni, ustunlar
fanlardan olgan baholarini bildirsin. Ya`ni m ta talaba, n ta fan. n – ustunga
talabalarning o‘rtacha baholari hisoblanib, shu asosida stipendiya bilan
ta`minlansin.
Va hakazo, bunga o‘xshash ko‘plab misollar keltirish mumkin. Bu masalalarga
to‘xtalishdan oldin bir ikkita oddiy masalar bilan tanishib chiqaylik.
1 - Masala. A(mxn) matritsa berilgan. Shu matritsa elementlar ini kirituvchi va
ekranga jadval ko‘rinishida chiqaruvchi programma tuzilsin.
#include<iostream.h>
#include<math.h>
int main()
{](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_12.png)
![int m, n, a[10][10];
cout << "Satrlar sonini kiriting \nm=";cin >> m;
cout << "Ustunlar sonini kiriting \nn=";cin >> n;
cout <<"Massiv elementlarini kiriting \n";
for(int satr = 0; satr < m ; satr++)
for(int ustun = 0; ustun < n; ustun++)
{
cout << "a[" << satr << "][" << ustun << "]="; cin >> a[satr][ustun];
}
for(int satr = 0; satr < m; satr++)
{
for(int ustun = 0; ustun < n; ustun++)
cout << a[satr][ustun] << "\t"; cout<<"\n";
}
system ("pause");
return 0;
}
Funksiya parametri sifatida massivni jo‘natish va funksiya natijasi sifatida
massivni olish ham mumkin. Funksiyaga matritsani uzatishda matritsa nomi bilan
uning satrlar va ustunlar sonini ham jo‘natish kerak bo‘ladi. Funksiyada massivdan
foydalanishni bir necha xil usuli bor, shularning ba'zilari bilan tanishamiz.
Funksiyaga matritsani uzatish
#include <iostream.h>
#include<math.h>
void matrix_print(int a[10][10], int m, int n)
{
// matritsani jadval shaklida chiqarish
for (int i = 0; i < m; i++)
{](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_13.png)
![for (int j = 0; j < n; j++)
{
cout << a[i][j] << "\t";
}
cout << "\n";
}
}
int satr_max(int a[], int n)
{
// massivning eng katta elementini aniqlash
int max = a[0];
for (int i = 1; i < n; i++)
if (max < a[i]) max = a[i];
return max;
}
int main()
{
int m, n, a[10][10];
cout << "Satrlar sonini kiriting \nm="; cin >> m;
cout << "Ustunlar sonini kiriting \nn="; cin >> n;
cout <<"Massiv elementlarini kiriting \n";
for (int i = 0; i < m; i++)
for (int j = 0; j < n; j++)
cin >> a[i][j];
cout << "Kiritilgan matritsa\n";
//funksiyaga matritsa, satrlar va ustunlar soni jo'natiladi
matrix_print(a, m, n);
for (int i = 0; i < m; i++)
{
// funksiyaga i-satrning 0-elementi adresini](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_14.png)
![// va elementlar sonini jo'natamiz
cout << i << "-satrning eng kattasi=" <<
satr_max(&a[i][0], n);
cout << endl;
}
return 0;
system ("pause");
}
Matritsadagi har bir satrning eng kattasini topish
#include <iostream.h>
#include<math.h>
void matrix_print(int a[10][10], int m, int n)
{
// matritsani jadval shaklida chiqarish
for (int i = 0; i < m; i++)
{
for (int j = 0; j < n; j++)
{
cout << a[i][j] << "\t";
}
cout << "\n";
}
}
int satr_max(int a[], int n)
{
// massivning eng katta elementini aniqlash
int max = a[0];
for (int i = 1; i < n; i++)
if (max < a[i]) max = a[i];](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_15.png)
![return max;
}
int main()
{
int m, n, a[10][10];
cout << "Satrlar sonini kiriting \nm="; cin >> m;
cout << "Ustunlar sonini kiriting \nn="; cin >> n;
cout <<"Massiv elementlarini kiriting \n";
for (int i = 0; i < m; i++)
for (int j = 0; j < n; j++)
cin >> a[i][j];
cout << "Kiritilgan matritsa\n";
//funksiyaga matritsa, satrlar va ustunlar soni jo‘natiladi
matrix_print(a, m, n);
for (int i = 0; i < m; i++)
{
// funksiyaga i-satrning 0-elementi adresini
// va elementlar sonini jo'natamiz
cout << i << "-satrning eng kattasi=" <<
satr_max(&a[i][0], n);
cout << endl;
}
return 0;
system ("pause");
}
Statistik massivlar bilan ishlashning kamchiliklar i:
1. Statik massivlarning uzunligi оldindan ma’ lum bo‘lishi kеrak;
2. Statik massivning o‘lchami bеrilganlarga ajratilgan хоtiraning o‘lchami bilan
chеgaralangan;](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_16.png)
![3. Katta o‘lchamdagi massiv e’lоn qilib, masalani yеchilishida ajratilgan хоtira
to‘ liq ishlatimasligi mumkin.
Bu kamchiliklarni dinamik massivlardan fоydalanish оrqali xal qilish mumkin.
Ikki o‘lchamli dinamik massivlar bilan ishlash
Ikki o‘lchamli dinamik massivni tashkil qilish uchun «ko‘rsatkichga ko‘rsatkich»
dan foydalaniladi:
int **a;
Endi satrlar sоniga qarab ko‘rsatkichlar massiviga dinamik хоtira ajratish kеrak:
a = new int *[satrlar_soni];
Har bir satrga takrоrlash оpеratоri yordamida хоtira ajratish kеrak va uning
bоshlang’ich adrеsini a massiv elеmеntlariga jоylashtirish zarur:
for (int i = 0; i < satrlar_soni; i++)
a[i] = new int [ustunlar_soni];
Dinamik massivda har bir satr хоtiraning turli jоylarida jоylashishi mumkin.
Dinamik massivlarni ishlatib bo‘lgandan kеyin albatta delete amali bilan uni o‘
cherish kеrak.
Yuqоridagi mis оlda ikki o‘lchamli massiv uchun avval massivning har bir
elеmеnti, охirida massivning o‘zi o'chiriladi:
for (int i = 0; i < satrlar_soni; i++)
delete [] a[i];
delete []a;
1 - Masalani dinamik massivdan foydalanga holda ishlashni ko‘rib chiqamiz.
#include <iostream.h>
#include<math.h>
int main()
{
int m, n;
int **a; // ko‘rsatkichga ko‘rsatkich
cout << "Satrlar sonini kiriting \nm=";
cin >> m;](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_17.png)
![cout << "Ustunlar sonini kiriting \nn=";
cin >> n;
// m ta ko‘rsatkichlar massivi uchun xotira ajratish
a = new int *[m];
// har bir satr uchun dinamik xotira ajratish
for (int i = 0; i < m; i++)
a[i] = new int [n];
cout <<"Massiv elementlarini kiriting \n";
for(int satr = 0; satr < m ; satr++)
for(int ustun = 0; ustun < n; ustun++)
{
cout << "a[" << satr << "][" << ustun << "]=";
cin >> a[satr][ustun];
}
// matritsani jadval shaklida chiqarish
for(int satr = 0; satr < m; satr++)
{
for(int ustun = 0; ustun < n; ustun++)
cout << a[satr][ustun] << "\t";
cout<<"\n";
}
// Dinamik massivdan foydalanib bo‘lgandan so‘ng
// uni xotiradan o‘chirish lozim
// oldin massiv satrlari o‘chiriladi (xotira bo‘shatiladi)
for (int i = 0; i < m; i++)
delete []a[i];
// endi massivning o‘zini o‘chirish mumkin
delete [] a;
return 0;
system ("pause");](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_18.png)
![}
a(m, n) matritsani b(n, p) matritsaga ko‘paytirishdan hosil bo'lgan c(m, p)
matritsani chiqaruvchi programma tuzilsin.
#include <iostream.h>
#include<math.h>
void matrix_print(int **a, int m, int n)
{
// matritsani jadval shaklida chiqarish
for (int i = 0; i < m; i++)
{
for (int j = 0; j < n; j++)
{
cout << a[i][j] << "\t";
}
cout << "\n";
}
}
void matrix_input (int **a, int m, int n)
{
for (int i = 0; i < m; i++)
for (int j = 0; j < n; j++)
cin >> a[i][j];
}
void matrix_delete (int **a, int m)
{
// Dinamik massivdan foydalanib bo‘lgandan so'ng
// uni xotiradan o‘chirish lozim
// oldin massiv satrlari o‘chiriladi (xotira bo‘shatiladi)](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_19.png)
![for (int i = 0; i < m; i++)
delete []a[i];
// endi massivning o‘zini o ‘chirish mumkin
delete []a;
}
// create_matrix – ko‘rsatkichga ko‘rsatkich qaytaradi
int ** create_matrix(int m, int n)
{
int **ptr;
// matritsa satrlari uchun xotira ajratish
ptr = new int *[m];
for (int i = 0; i < m; i++)
// matritsa ustunlari uchun xotira ajratish
ptr[i] = new int [n];
return ptr;
}
int main()
{
int m, n, p, **a, **b, **c;
cout << "A matritsa satrlar sonini kiriting \nm="; cin >> m;
cout << "A matritsa ustunlar sonini kiriting \nn="; cin >> n;
cout << "B matritsa ustunlar sonini kiriting \np="; cin >> p;
// matritsalarni hosil qilish
a = create_matrix(m, n);
b = create_matrix(n, p);
c = create_matrix(m, p);
cout << "A massiv elementlarini kiriting \n";
matrix_input(a, m, n);
cout << "B massiv elementlarini kiriting \n";
matrix_input(b, n, p);](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_20.png)
![cout << "Kiritilgan A matritsa\n";
matrix_print(a, m, n);
cout << "Kiritilgan B matritsa\n";
matrix_print(b, n, p);
// c matritsa elementlarini 0 qilish
for (int i = 0; i < m; i++)
for (int j = 0; j < p; j++)
c[i][j] = 0;
// A matritsani B matritsaga ko‘paytirish
for (int i = 0; i < m; i++)
for (int j = 0; j < n; j++)
for (int k = 0; k < p; k++)
{
c[i][k] += a[i][j] * b[j][k];
}
cout << "Natija C matritsa\n";
matrix_print(c, m, p);
matrix_delete(a, m); // a matritsani o‘chirish
matrix_delete(b, n); // b matritsani o‘chirish
matrix_delete(c, m); // c matritsani o‘chirish
return 0;
system ("pause");
}
C++ da matritsa elementlari bo‘yicha ko‘paytirish modulini ishlab chiqish uchun
quyidagi bosqichlar amalga oshiriladi:
Matritsa sinfi yaratish: Bir Matrix sinfi yaratamiz, bu sinf matritsalarni o'z ichiga
oladi va ular bilan amallarni bajaradi. Bu sinf ma'lumotlarni saqlash uchun kerakli
maydonlarni va matritsalarni ko‘paytirish, ko‘paytirish va boshqa amallarni
bajarish uchun metodlar bilan ta'minlanadi](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_21.png)
![class Matrix {
private:
int rows;
int cols;
double **data;
public:
Matrix(int numRows, int numCols);
~Matrix();
void multiply(double scalar); // Ko‘paytirish metodi
void display(); // Matritsani ko‘rsatish metodi
};
Konstruktor va destruktor yozish: Matrix sinfi uchun konstruktor va destruktor
yozamiz. Konstruktor matritsa obyektini yaratadi va dinamik xotirada joylashgan
ma'lumotlarga ko'rsatadi. Destruktor esa yarattilgan obyektni xotiradan bo‘shatadi.
Matrix::Matrix(int numRows, int numCols) {
rows = numRows;
cols = numCols;
data = new double*[rows];
for (int i = 0; i < rows; ++i) {
data[i] = new double[cols];
}
}
Matrix::~Matrix() {
for (int i = 0; i < rows; ++i) {
delete[] data[i];](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_22.png)
![}
delete[] data;
}
Ko‘paytirish metodini yozish: Matritsa elementlarini berilgan son bilan
ko‘paytirish uchun metod yozamiz.
void Matrix::multiply(double scalar) {
for (int i = 0; i < rows; ++i) {
for (int j = 0; j < cols; ++j) {
data[i][j] *= scalar;
}
}
}
Matritsani ko‘rsatish metodi yozish: Matritsa elementlarini konsolga chiqarish
uchun metod yozamiz
void Matrix::display() {
for (int i = 0; i < rows; ++i) {
for (int j = 0; j < cols; ++j) {
cout << data[i][j] << " ";
}
cout << endl;
}
}
Dastur yaratish va testlash: Nihayat, yaradilgan sinf funktsiyalarini test qilish
uchun dastur yozamiz.
int main() {](/data/documents/0ddbdb16-bee0-4824-8ee1-7f7095429124/page_23.png)
MAVZU: c++ da matritsa elementlari bo‘yicha ko‘paytirish modulini ishlab chiqish Reja I. Kirish II. Asosiy qism 1.Matritsa ko‘paytirilishining qisqa izohi. 2.Modul operatsiyasini haqida. 3. Dasturlashda matritsa operatsiyalarining ahamiyati va qo‘llanilishi. 4. Masala bayonoti. III. Xulosa IV. Foydalangan adabiyotlar Kirish
Bu kurs ishining maqsadi C++ dasturlash tili yordamida matritsa elementlarini ko‘paytirish modulini hisoblashni o‘rganish va amalga oshirishdir. Matritsa elementlarini qabul qilib olish vazifasi, dastur yozilgandan so‘ng foydalanuvchidan matritsa o‘lchamini (qator va ustunlar soni) va matritsa elementlarini kiritishni so‘raydi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun dastur boshlang'ich bo‘lib, matritsaning o‘lchami va uni tarkib qilgan elementlarni olishadi. Foydalanuvchidan kiritilgan ma'lumotlarni qabul qilish dasturni ma'lumotlarga kiriting, keyin matritsaning har bir elementini o'qib, matritsa o‘chamini va elementlarini konsolga chiqarish uchun ularga kerak bo‘lgan dasturlash algoritmlarini bajaradi. Ko‘paytirish amalini bajarish vazifasi, foydalanuvchidan kiritilgan matritsa elementlarini ko‘paytirib, ularning ko‘paytirish natijasini hisoblash va uni saqlashni o‘z ichiga oladi. Bu qadamni bajarish uchun dastur, foydalanuvchidan kiritilgan matritsa elementlarini o‘qib oladi, ularni ko‘paytirib olish va umumiy ko‘paytirishni hisoblaydi. Keyin, hisoblangan natijani saqlab, keyinchalik qo‘llanish uchun ekranga chiqaradi. Bu jarayon odatda dasturlash tilining dengizlashtirilgan operatorlari yordamida bajariladi va buning natijasida modul ko‘paytirish jarayoni uchun ishlatilgan oddiy matematik amallar ishlatiladi. Modulni hisoblash vazifasi, ko‘paytirish amalining natijasining modulini hisoblashni o'z ichiga oladi. Modul hisoblashning asosiy maqsadi, bir sonning o‘zgaruvchan bo‘lishini aniqlashdir. Bu jarayon matematikada ma'lumotlar olishning eng oddiy va ko‘p ishlatiladigan operatsiyalaridan biridir. Matritsa elementlarini ko‘paytirib umumiy ko‘paytirishni hisoblagandan so‘ng, ko‘paytirish natijasini hisoblashimiz kerak. Ushbu natija moslamangizga qarab musbat yoki manfiy bo‘lishi mumkin. Buning uchun abs() funksiyasini ishlatish mumkin. Bu funksiya berilgan sonning modulini qaytaradi. Shunday qilib, ko‘paytirish amalining natijasini hisoblaganidan so‘ng, u yagona son bo‘ladi, va shu sonning modulini hisoblaymiz. Asosiy qism
Matritsa ko‘paytirilishining qisqa izohi. Matritsa ko‘paytirish, ikki yoki undan ko‘p matritsalarning har bir elementini bir-biriga ko‘paytirish jarayonidir. Agar biz 2x2 matritsaning har bir elementini boshqa 2x2 matritsaning mos keluvchi elementi bilan ko‘paytirsak, bu ikkita matritsa ko‘paytirilgan bo‘ladi va natijada yangi bir matritsa hosil bo‘ladi. Ko‘paytirish operatsiyasi, matritsalarning qo‘llanilishi, hisoblanishi va dasturlashda keng qo‘llaniladi. Ko‘paytirish natijasining modulini hisoblash, umumiy sifatida, matritsa ko‘paytirilgan bo‘lganda hosil bo‘lgan yangi matritsaning elementlarining ko‘paytirishini hisoblashga asoslanadi. 1-rasm. ?????? × ?????? dona ?????????????????? ( ?????? = 1, ?????? , ?????? = 1, ?????? ) elementlardan tuzilgan to‘g’ri burchakli jadval matritsa deyiladi va yuqoridagi (1-rasm) ko‘rinishda yoziladi. Matritsaning elementlari ikkita indesklar bilan belgilanadi. Elementning birinchi ?????? indeksi satr nomini, ikkinchi ?????? indeks esa ustunning nomerini bildiradi. Matritsaning ?????????????????? elementi ?????? − satr va ?????? − ustun kesishgan joyda joylashgan. Matritsalar odatda katta lotin harflari bilan belgilanadi: ?????? , ?????? , ?????? , . . . ?????? matritsani ?????? songa ko‘paytmasi ???????????? bilan belgilanadi. ?????? matritsaning ?????? songa ???????????? ko‘paytmasi deb shunday ?????? matritsaga aytiladiki, ?????? matritsaning elementlari ?????????????????? = ???????????????????????? dan iboratdir, bu yerda ?????????????????? – ?????? matritsaning elementlari. ?????? matritsani ?????? songa ko‘paytirganda hosil bo‘ladigan ?????? matritsa ?????? matritsa bilan bir xil o‘lchovli bo‘ladi. Hullas, matritsani biror songa ko’paytirish uchun bu matritsaning har bir elementini shu songa ko’paytirib chiqish kerak.
A ?????? × ?????? va ???????????? × ?????? matritsalarning ko’paytmasi deb shunday ???????????? × ?????? = ?????? ⋅ ?????? (sodda qilib, ???????????? ) matritsaga aytiladiki, bu ?????? matritsaning elementlari ?????????????????? = ???????????? 1 ?????? 1 ?????? + ???????????? 2 ?????? 2 ?????? + ???????????? 3 ?????? 3 ?????? +. . . + ???????????????????????????????????? Ko‘rinishda bo‘ladi, bu yerda ?????????????????? va ?????????????????? - mos ravishda ?????? va ?????? matritsalarning elementlari. Bundan ko’rinadiki, ?????? va ?????? matritsalarning ko‘paytmasi ma‘noga ega bo‘lishi uchun ?????? matritsaning ustunlari soni ?????? matritsaning satrlari soniga teng bo‘lishi zarur. Hosil bo‘lgan ???????????? ko‘paytmaning satrlari soni ?????? matritsaning satrlari soniga, ustunlari soni esa ?????? matritsaning ustunlari soniga teng. Matritsa ko‘paytirish: Matritsalarning har bir elementini boshqa matritsaning mos keluvchi elementi bilan ko‘paytiriladi. Bu jarayon dasturlashda quyidagi algoritm asosida amalga oshiriladi: 1.Kiritilgan matritsalarni o‘qib ol. 2.Har bir elementni mos keluvchi elementi bilan ko‘paytir. 3.Yangi natija matritsasini saqla. 4.Natija matritsasini ekranga chiqar. Dastur ko‘rinishi quyidagicha amalga oshiriladi: #include <iostream> // Foydalanuvchidan matritsani kiritish void enterMatrix(int matrix[10][10], int row, int col) { std::cout << "Matritsa elementlarini kiriting:" << std::endl; for (int i = 0; i < row; ++i) { for (int j = 0; j < col; ++j) { std::cin >> matrix[i][j]; } } } // Matritsa ko‘paytirish
void multiplyMatrix(int mat1[10][10], int mat2[10][10], int res[10][10], int row1, int col1, int row2, int col2) { for (int i = 0; i < row1; ++i) { for (int j = 0; j < col2; ++j) { res[i][j] = 0; for (int k = 0; k < col1; ++k) { res[i][j] += mat1[i][k] * mat2[k][j]; } } } } // Natija matritsasini ekranga chiqarish void displayMatrix(int res[10][10], int row, int col) { std::cout << "Natija matritsasi:" << std::endl; for (int i = 0; i < row; ++i) { for (int j = 0; j < col; ++j) { std::cout << res[i][j] << " "; } std::cout << std::endl; } } int main() { int mat1[10][10], mat2[10][10], res[10][10]; int row1, col1, row2, col2; std::cout << "Birinchi matritsa uchun qator va ustunlar sonini kiriting: "; std::cin >> row1 >> col1; enterMatrix(mat1, row1, col1);