C++ dasturlsh tilida standart matematik funksiyalarning birinchi hosilasini topish.

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

419.0869140625 KB

Скачать

Mavzu:C++ dasturlsh tilida standart matematik funksiyalarning birinchi
hosilasini topish.
Reja:
Kirish.
I BOB. C++ dasturlash tili haqida qisqacha ma’lumot.
1.1 C++ dasturlash tilida va kutubxonalar.
1.2 C++ dasturlash tilida math.h kutubxonasidan nima uchun kerak?
1.3 C++ dasturlash tilida birinchi tartibli xosilani olish ustiga amalar.
II BOB.Murakab jarayonlardadasturlashda standart funksiyalar va ular
ustiga amallar.
2.1 Murakab jarayonlarda C++ kutubxonasi bilan ishlash.
2.2 Murakkab jarayonlarda C++ math.h smath funksiyalari bilan ishlash.
2.3 Murakab jarayonlarda C++ birinchi tartibli hosilasini olish jarayoni.
III Xulosa

Kirish
Kundan kunga tobora o„sib borayotgan axborot oqimi, axborot
texnologiyalarining to’xtovsiz rivojlanishi, kompyuterda yechilishi kerak bo’lgan
masalalar ko„lamining kengayishi va murakkablashuvi ushbu texnologiyalardan
foydalanuvchilarning oldiga yangidan yangi vazifalarni qo’ymoqda. Bugungi
kunda ma’lumotlar oqimining ko’pligi tufayli ularni qisqa vaqt ichida jamlash,
saqlash va qayta ishlash ham muammo bo’lmoqda. Shuning uchun
axborotkommunikasiya vositalari barcha turdagi tashkilot va muassasalarga
shiddat bilan kirib kelmoqda. Axborotlarning haddan tashqari ko’pligi bu
axborotlarni saqlashda, qayta ishlashda, hamda har xil turdagi tizimlarni yaratish,
ulardan samarali foydalanishni va axborot tizimlarini yaratishni talab qiladi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son
farmoni bilan tasdiqlangan 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo„nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi
mamlakatning davlat va jamiyat rivojlanishi istiqbolini strategik rejalashtirish
tizimiga sifat jihatdan yangi yondashuvlarni boshlab berdi. Unda belgilangan
vazifalar sirasida ta’lim va fan sohasini rivojlantirishga ham alohida e’tibor
berilgan. O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining 2012 yil 21 martdagi
“Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish
chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-1730 qarori hamda “O’zbekiston Respublikasida
“Elektron ta’lim milliy tarmog’ini yaratish” investitsion loyihasini amalga oshirish
chora-tadbirlari to’g’risida” gi PQ-1740 qarori va boshqa bu sohaga taalluqli
me’yoriy hujjatlar algoritmik ta’minot ishlab chiqish va joriy etishning juda keng
ko’lamli ekanligidan dalolat beradi. Barcha tashkilot va muassasalarda
avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish va ulardan keng ko’lamda foydalanishga
erishishda algoritmlashtirishning o’rni katta hisoblanadi. Axborot tizimlari
axborotni to’plash, saqlash va qayta ishlash uchun, keng ko’lamli maqsadlarda
samarali foydalanish uchun xizmat qiladi. Zamonaviy axborotlashtirish tizimi,
ma’lumotlar integratsiyasi konsepsiyasiga asoslangan katta hajmdagi
ma lumotlarni saqlash bilan tavsiflanadi va ko’p sondagi foydalanuvchilarning‟
turli xildagi talablariga javob berishi kerak bo’ladi.
C++ dasturlash tili tarkibida bir nechta imkoniyatlar mavjud, ya’ni consol rejimi,
forma ob’yekt rejimi, grafik muhiti va ma’lumotlar bazasi bilan ishlash
imkoniyatlari keng joriy etilgan. Ushbu qo’llanmada keltirilgan misol va
masalalarning yechimi dasturining int main funksiyasi tarkibini C++ dasturlash
tilinining ixtiyoriy versiyalarida ishlatib ko’rish mumkin. Qo’llanma oliy o’quv
yurtlari talabalari va magistrantlari, litsey, kasb-hunar kollejlari talabalari hamda
mustaqil o„rganuvchilar uchun qulay manba hisoblanadi.

C++ dasturlash tili haqida qisqacha ma’lumot.
Axborot texnologiyalarining jadal sur’atlar bilan rivojlanishi, o’z navbatida
dasturlash tillarining rivojlanishiga olib keldi. Dastlabki EHMlar yaratilgan
davrdan boshlab dasturlash tillari ham to’xtovsiz rivojlanib kelmoqda. Birinchi
avlod mashinalari bilan ishlashda dasturchilar eng sodda mashina tilini o’zida
ifodalovchi kompyuter buyruqlari bilan ishlaganlar. Bu buyruqlar uzun qatorli nol
va birlar ketma-ketligidan iborat bo’lgan. Keyinchalik foydalanuvchi uchun
nisbatan qulay va tushunarli bo’lgan assembler tili yaratiladi. Yillar o’tishi bilan
yuqori darajali dasturlash tillari yaratila boshlandi. Yuqori darajali algoritmik
tillarda dastur foydalanuvchi tushunadigan ma lum bir standartlar yordamida‟
yaratiladi. Yuqori darajali algoritmik tillarda tuzilgan dastur kompyuter tiliga
maxsus interpretator va komplyatorlar deb ataluvchi dasturlar yordamida
o„tkaziladi. Elektron xisoblash mashinalari avlodlari rivojlanib borishi bilan bir
vaqtda dasturlash tillari ham rivojlandi. Dasturlash tillarida tuzilgan dasturlar
tarkibidagi buyruqlarning soddaligi(hammabopligi), uni bajarish uchun kompyuter
sarflaydigan vaqt va kompyuter xotirasidan kam joy egallashi bilan bir-biridan farq
qiladi. Shuning uchun dasturlashga ham talablar o’zgarib bordi va bu holat nafaqat
dasturlashni balki dastur yozish texnologiyalarining ham o’zgarishiga olib keldi.
Hozirga qadar bir necha o„nlab dasturlash tillari yaratilgan. Lekin keyingi
yaratilgan dasturlash tillari o„zidan oldingilarining kamchiliklarini to’ldirib
borganligi uchun oldingilaridan dasturchilar foydalanishmaydi. Bugungi kunda
amalda foydalaniladigan, ayniqsa ta’lim jarayonida o’rganiladigan zamonaviy
dasturlash tillari Paskal, C++, Java, PHP, Python tillardir. So’ngi yillarda Java, C+
+ va Python dasturlash tillari tobora ommalashib bormoqda. Mazkur tillardagi
imkoniyatlar zamonaviy axborot texnologiyalarining hamma talablariga javob
beradi va unda dastur tuzuvchi uchun juda katta qulayliklar movjud.
Mavjud tillar katta 2 ta guruhga bo`linadi:
1) Tabiiy tillar.
2) Bu odamlar o`zaro muloqotda bo`ladigan tillar (o`zbek, qozoq, ingliz va
hokazo).
3) Sun iy tillar. Sun iy tillar yaxshigina kodlangan bo`ladi. Shuning uchun
‟ ‟
masala dasturini masala kodi ham deyishadi.
Kodlash 2 xil maqsadda amalga oshiriladi:

$a) katta hajmdagi ma’lumotlarni qisqacha ifodalash maqsadida. Masalan, Samarqand davlat universitetining kodi - SamDU, Davlat test markazning kodi - DTM, oziq-ovqat mahsulotlari, yengil sanoat, og`ir sanoat, ta’lim dargohlarining nomlari ham ularning kodlaridir. Odamlarning ismlari, hatto laqablari, masalan, xo`jayin, baqaloq, lampa shisha, novcha va hokazolarning barchasi kodlangan ma’lumotlardir. b) maxfiylikni saqlash maqsadida. Bunday usulda kodlangan ma’lumotlarni hamma ham tushunavermaydi. Faqat tor doiradagi odamlargina tushunadi. Maxfiy holda kodlashning ham har xil usullaridan foydalaniladi. Masalan, raqamlar orqali, hayvonlar nomlari orqali, qisqacha so`zlar orqali kodlanadi va hakoza. Bunday usulda kodlashdan josuslar, maxfiy xizmat vakillari ko`p foydalanishadi. Masalan, 16-obyekt yo`qoldi, chiroq yonmadi, mashina portladi, ikkinchini olib tashlang va hokazo bunday fikrlarning har biri qandaydir obyekt, voqea va hodisalarning kodlaridir. Har bir dasturlash tili alfavitiga ushbu tilda dastur tuzish jarayonida foydalaniladigan barcha belgilar kiradi. U holda C++ dasturlash tili alifbesiga quyidagilar kiradi: 1. Lotin alifbesi harflari; 2. Raqamlar: 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 3. Tinish belgilari: (.); (;); (,); (:); 4. Qavslar: (); {}; []; 5. Amal belgilari: +; -; *; /; 6. Maxsus belgilar: !; %; #; ?;&; ^; Arifmetik amallar va ularning bajarilish tartibi Matematikada bo’lgani kabi C++ dasturlash tilida ham 4 ta arifmetik amal(+; -; *;/)lardan foydalaniladi. Ularning bosqichlarga bo’linishi, bajarilish tartibi, qavslar ishtirokidagi bajarilish tartibi matematikadagi tartibidan farq qilmaydi. Masalan: Misollar ketmaket bajariladi (+) kelsa yoki (-) minu bajariladi. 1) 26-3+18-76+53; 2) 38/2*x/12*45/y BU amalarda ham shunday yani ketmakit tartibga bajariladi. 4) 14-155/4+3*x+24/8*5-98*4/16; 5) 24+(96/24*6-(18/5+2*c/7+6*(216/3/4+3*2)))$

Eslatma: matematikada ba’zi hollarda, ayniqsa, harfiy va qavsli ifodalarda
ko„paytirish amali oshkor yozilmaydi. C++ dasturlash tilida barcha amallar
oshkor yozilishi shart. Masalan,
1) 2x+5y-2*x+5*y
2) 3(7a-5)-3*(7*a-5) kabi yozuvlar xato hisoblanadi. Ularning to’g’ri yozuvi
quyidagicha
1) 2*x+5*y-2*x+5*y 2) 3*(7*a-5)-3*(7*a-5)
Bundan tashqari C++ dasturlash tilida quyidagi amallardan ham foydalaniladi:
1. Darajaga ko’tarish amali pow(x,n) funksiyasi yordamida bajariladi:
2. pow(x,n)= ; pow(3,4)=81; 2. n%m – amali n butun sonini m butun soniga
bo’lganda qoldiqni hisoblaydi va qoldiqqa bo’linuvchi ishorasi beriladi.
Masalan, 37%32=5; -43%8=-3; 64%(-12)=4;
C++ dasturlash tilida va kutubxonalar.
Barcha dasturlash tillarida matematikada bizga tanish bo’lgan funksiyalardan
foydalaniladi. Ularning ichida nomini uchratgach, uni dasturlash tili tanisa,
ya’ni ko„rsatilgan argument bo’yicha funksiyaning qiymatini hisoblovchi
dastur bo’lsa, bunday funksiyalar standart funksiyalar deyiladi. Boshqa
dasturlash tillarida bo’lgani kabi C++ dasturlash tilida ham funksiya argumenti
unung nomidan keyin qavs ichiga olib yoziladi. Quyida standart funksiyalar
ro’yxati keltirilgan :
abs (x) → |x|, bunda x – butun son
fabs (x) → |x|, bunda x – haqiqiy son
sin (x) → sin x, bunda x – radianda beriladi
cos (x) → cos x, bunda x- radianda beriladi
tan (x) → tg x, bunda x - radianda beriladi
sqrt (x) → √ , bunda x – haqiqiy son
exp (x) → ex , bunda x – haqiqiy son
log (x) → ln x, bunda x – haqiqiy musbat son
log 10(x) → lg x, bunda x – haqiqiy musbat son
asin (x) → arcsin x, bunda x – radianda beriladi
acos (x) → arccos x, bunda x - radianda beriladi
atan (x) → arctg x, bunda x - radianda beriladi

$atan2(x,y) → arctg , bunda x, y lar radianda beriladi. ceil(x)→ x haqiqiy sonini undan katta, lekin unga eng yaqin butun son bilan almashtiradi. Natijaga haqiqiy tur maqomi beriladi. floor(x) → x haqiqiy sonini undan kichik, lekin unga eng yaqin butun son bilan almashtiradi. Natijaga haqiqiy tur maqomi beriladi. Bu ikkita funksiya yaxlitlash amalini bajarmasligini unutmaslik kerak. Masalan, ceil (4.235601) = 5; floor (4.235601) = 4 ceil (4.9907) = 5; floor (4.9907) = 4 fmod (x,y) – x butun sonni y butun songa bo’lgandagi qoldiqni hisoblaydi va natijaga haqiqiy tur beradi. % amali ham shu vazifani bajaradi, faqat bu amal natijasi butun turli bo’ladi. hupot(x, y) – x va y lar haqiqiy sonlar bo’lib, funksiya x va y katetlar bo’yicha to„g„ri burchakli uchburchakning gipotenuzasini hisoblaydi. pow (x,y) → xy pow 10(x) → x – butun son bo’lib, pow 10(x)→ 10^x math.h kutubxonasidan nima uchun kerak? Standart funksiyalar kutubxonasidan foydalanish uchun int main( ) funksiyasidan oldin #include sarlavha faylini ham yozish kerak. Quyida keltirilgan dastur va uning natijalarini tahlil qiling: Math.h bu kutubxona bizga ma;lumotlarni chiqarishga yordam beradi.ya’ni kutibxonasiz bi xil misolar ishlanayin qolishi mumkin bularga misol Cos(x) -> bu kutubxonani chaqirmasa birxil vaziyatlarga ishlamaydi. #include <iostream> #include <math.h> using namespace std; int main() { int a,b,mx;$ cin>>a>>b;
if(a>0){
mx=a;
if(mx<b){
cout<<mx<<endl;
}
cout<<mx<<endl;
}
return 0;
}
Bu dastur eng karasini topadi.
Ifodalarni C++ dasturlash tilida yozishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim:
- ifodani kasr ko’rinishida yozib bo’lmaydi
(ax+23)/(19-7a) deb yozlganing C++ tilga tuliq bundayin yoziladi
(2*x+23)/(19-7*a) ;
Eslamtma:

cin>>a>>b;
if(a>0){
mx=a;
if(mx<b){
cout<<mx<<endl;
}
cout<<mx<<endl;
}
return 0;
}
Bu dastur eng karasini topadi.
Ifodalarni C++ dasturlash tilida yozishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim:
- ifodani kasr ko’rinishida yozib bo’lmaydi
(ax+23)/(19-7a) deb yozlganing C++ tilga tuliq bundayin yoziladi
(2*x+23)/(19-7*a) ;
Eslamtma:

Qavs ichidagi amallar birinchi bajariladi, keyin funksiyalarning qiymatlari
hisoblanadi. Undan keyin bizga hozirgacha ma’lum bolgan amallarning birinchi
bajarilish nuqtayi nazaridan bajariish tartibi quyidagicha(Qavs ichiga olingan
amallar bir bosqich amallari hisoblanadi, ya’ni ulardan qaysi biri ifodada
chapda yozilgan bo’lsa, o’shasi birinchi bajariladi):
(*, /, %), (+, -)
Quyidagi ifodani C++ dasturlash tilida yozing.
(pow(x, y+1) + exp(k – 1)) / (1 + x/y – tan(z)) * (1/tan(x/y) – sqrt(z)) *
fabs (fabs(x-1)/(y+1))
C++ da yozilishi endi shuni dasturnini tuzamiz.
#include<iostream>
#include<math.h>
using namespace std;
int main(){
int x,y,z,k;
double S;
cin>>x>>y>>z>>k;
S=((pow(x,y+1)+exp(k-1))*1.0/(1+x*1.0/y-tan(z)))*(1.0/tan(x*1.0/y)-
pow(z,1.0/2))*abs(abs(x-1)*1.0/(y+1));
cout<<S<<endl;
return 0;
}

C++ dasturlash tilida har qanday dastur 1-satr bilan boshlanadi.
Bunda #include (o’z ichiga olmoq) so’zi ma’lumotlarni kiritish va chiqarish
(o„qish va yozish) funksiyalari va ularning o`zatuvchilari e’loni joylashgan
sarlavha faylini dasturga qo„shadi. yozuvi quyidagicha ma’noni bildiradi: i (input
– kirishi (o’qish)), o (output – chiqarish (yozish)), stream – oqim (ya’ni
ma lumotlar oqimi), h (head – sarlavha). Juda ko’pchilik yangi komplyatorlar ‟
#include o’rniga #include sarlavha faylidan foydalanish imkonini beradi. Faqat
undan keyin using namespace std; satrini qo’shish kerak. 3 - satrda main( )
funksiyasi berilgan bo„lib, bu funksiya ham (main – bosh, asosiy demakdir),
albatta, bo„lishi shart va dastur shu funksiyani bajarish bilan o’z ishini boshlaydi.
Uning oldidagi int so’zi dastur ijro etilgach, natija butun son sifatida qaytarilishini
bildiradi.
C++ dasturlash tilining ba zi komplyatorlari int main( ) funksiya prototipi e’lon
‟
qilingan bo„lsa ham bu funksiya prototipi e’lon qilinmaganligi haqida xabar
beradi. Bunday holda int main( ) dan oldin int main( ); funksiya e’lonini ham
qo’shish kerak:
#include ;
int main( );
int main { . . . }
Dasturdagi boshqa funksiyalarga dasturning qayeridadir murojaat buyrug`i
bo’lgandan so„ng ular ishga tushadi. Lekin main( ) asosiy funksiyasiga esa dastur
ishga tushgan zahoti murojaat bo`ladi. 4 va 9 - satrlarda { va } qavslari keltirilgan
Bo’lib, ular main funksiyasining blok belgilaridir. C++ dasturlash tilida,
tarmoqlanish,takrorlanish kabi murakkab buyruqlarga talluqli buyruqlar ikki yoki
undan ortiq bo’lganda ham bu buyruqlar shunday blok belgilari ichiga olib
yoziladi. Bu yerda esa bu belgilar dastur tanasining boshlanishi va tugashini
bildiradi desak ham bo’ladi yoki dastur tanasining chegaralari yoki main( )
funksiyasi blok (tanasi) deyish ham mumkin. Ammo bu belgilarsiz dastur
ishlamaydi. 4-satrdagi int a, b, c, s; yozuvi a, b, c, s o„zgaruvchilar e’loni deyiladi.
Bunda, albatta, ularning turi ko„rsatilgan bo’lishi shart va ular, albatta, bir-

birlaridan (,) belgisi bilan ajratib yoziladi va oxirgisidan so’ng nuqtali vergul
qo’yiladi. 5-satrda qiymat berish buyrug„i (=) yordamida a, b, s o’zgaruvchilarga
dastlabki qiymatlar berilgan. Demak, C++ dasturlash tilida qiymat berish buyrug„i
(=) belgisidan foydalanib yoziladi, tenglik belgisi esa matematikadagi ikkita
tenglik belgisi orqali (==) kabi yoziladi. a,b,s larga ularni e`lon qilishda ham int
a=5; b=12; s=a+b; kabi dastlabki qiymatlarini berish, ya ni initsializatsiyalash ‟
mumkin edi. Ko`rinib turibdiki, C++ dasturlash tilidagi buyruqlar bir-birlaridan (;)
belgisi bilan ajratib yoziladi. Faqat sarlavha faylini e`lon qilingandan keyin va
bosh funksiya main( ) dan keyin (;) qo`yilmaydi. 6-satrga sarlavha faylida
aniqlangan cout operatoridan foydalanilgan bo„lib, undan o„zgaruvchilarning
kompyuter xotirasidagi qiymatlarini ekranga chiqarish maqsadida foydalaniladi.
cout operatordan keyin qiymati ekranga chiqarilayotgan barcha o„zgaruvchilar
hech qanday tinish belgilarisiz .
Birinchi tartibli xosilani olish ustiga amalar
Derivatsiya va meros
Ushbu bo'limda hosila sinf tushunchasi ko'rib chiqiladi. Hosil bo lgan sinflar C++
ʻ
tilining o ta foydali xususiyati hisoblanadi, chunki ular dasturchiga mavjud
ʻ
sinflarni kengaytirish orqali yangi sinflarni aniqlash imkonini beradi. Olingan
sinflardan foydalanib, dasturchi dasturdagi sinflar orasida mavjud bo'lgan
umumiyliklardan foydalanishi mumkin. Turli sinflar qiymatlar, operatsiyalar va
interfeyslarni almashishi mumkin.
Derivatsiya - bu bir yoki bir nechta mavjud sinflarni kengaytirish orqali yangi
sinfning ta'rifidir. Yangi sinf olingan sinf deb ataladi va u olingan mavjud
sinflar asosiy sinflar deb ataladi . Odatda bitta asosiy sinf mavjud. Biroq, C++ bir
nechta asosiy sinflarga ( bir nechta merosxo'rlikka ) ruxsat beradi .
Dasturda belgilangan Shaxs va Ota-ona sinflarini ko'rib chiqing . Ota-onalar,
odamlar ham bor, chunki, Ota-ona sinf olingan shaxs sinf.
C++ da Derivatsiya va Meros
Olingan sinf o'zining barcha asosiy sinflarining barcha a'zolarini meros qilib
oladi . Ya'ni, olingan sinf asosiy sinflar tarkibidagi barcha a'zo o'zgaruvchilarni o'z
ichiga oladi va olingan sinf asosiy sinflar tomonidan taqdim etilgan barcha bir xil
operatsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi. Masalan, quyidagi o'zgaruvchan
deklaratsiyalarni ko'rib chiqing:

Shaxs p;
Ota-ona q;
Yildan p a deb Person , a'zo o'zgaruvchilar bor nomini va jinsiy a'zo
funktsiya ismi . Bundan tashqari, Ota-ona Shaxs dan olinganligi
sababli , q ob'ektida ham a'zo o'zgaruvchilar nomi , jins va a'zo funktsiyasi Name
mavjud .
Olingan sinf asosiy sinf(lar)ni bir necha usul bilan kengaytirishi mumkin : Yangi
a'zo o'zgaruvchilari aniqlanishi, yangi a'zo funktsiyalari aniqlanishi va mavjud a'zo
funktsiyalari bekor qilinishi
mumkin . Masalan, Parent klassi numberOfChildren va child a'zo
o'zgaruvchilari va Child a'zo funktsiyasini qo'shadi .
Agar funktsiya asosiy sinfdagi funksiya bilan bir xil imzoga (argumentlar nomi va
turlari) ega bo'lgan hosila sinfda aniqlangan bo'lsa, olingan sinfdagi funktsiya
asosiy sinfdagini bekor qiladi . Masalan, But funktsiya Ota-ona sinf o'rinda
turadi joylashtiring vazifasini Shaxs sinf. Shuning uchun, p.Put (...) iltijo Shaxs ::
qo'ying Holbuki, q.Put (...) iltijo Ota-ona :: qo'ying .
Olingan sinfning namunasi asosiy sinfning namunasi ishlatilishi mumkin bo'lgan
dasturning istalgan joyida ishlatilishi mumkin. Masalan, bu Ota-ona funktsiyaga
(qiymat yoki mos yozuvlar bo'yicha) haqiqiy parametr sifatida o'tkazilishi
mumkinligini anglatadi, unda rasmiy parametr Shaxs bo'ladi .
Bundan tashqari, olingan sinf ob'ektining manzilini quyidagi kabi asosiy sinf
ob'ektiga ko'rsatgichga belgilash mumkin:
Shaxs* ptr = yangi ota-ona;
Biroq, buni amalga oshirgandan so'ng, ptr->Child(...) ga qo'ng'iroq qilish mumkin
emas , chunki ptr Person misoliga ko'rsatgichdir va Shaxs , albatta, Ota-ona emas .
Xuddi shunday, biz ota-onaga murojaat qilish uchun Shaxsga
havoladan foydalanishimiz mumkin :
Shaxs& p = *yangi ota-ona;
Yuqoridagi kabi sabablarga ko'ra, p.Child(...) ni chaqirish uchun p havolasidan
foydalanish mumkin emas .

$Belgilangan integral turlaridan konversiyalar Belgilangan butun son butun songa yoki suzuvchi nuqta turiga aylantirilganda, asl qiymat natija turida ifodalanadigan bo'lsa, qiymat o'zgarmaydi. Belgilangan butun son kattaroq o'lchamdagi butun songa aylantirilsa, qiymat belgi bilan kengaytiriladi. Kichikroq o'lchamdagi butun songa aylantirilganda, yuqori tartibli bitlar kesiladi. Natija ushbu misolda ko'rsatilganidek, natija turi yordamida talqin qilinadi: int i = -3; unsigned short u; u = i; printf_s( "%hu\n", u ); // Prints 65533 Belgilangan butun sonni suzuvchi nuqta turiga o'tkazishda, agar asl qiymat natija turida aniq ko'rsatilmasa, natija keyingi yuqori yoki pastki ifodalanadigan qiymat bo'ladi. Integral va suzuvchi nuqta turlarining o'lchamlari haqida ma'lumot olish uchun asosiy turlarni saqlash bo'limiga qarang . Quyidagi jadvalda imzolangan integral turlaridan konvertatsiyalar jamlangan. Bu char tur sukut bo'yicha imzolangan deb taxmin qiladi . Agar siz char tur uchun standartni imzosizga o'zgartirish uchun kompilyatsiya vaqti opsiyasidan foydalansangiz , ushbu jadvaldagi konvertatsiyalar o'rniga belgisiz integral turlardan o'zgartirishlar jadvalida keltirilgan unsigned char konvertatsiyalar qo'llaniladi. Microsoft-ga xos Microsoft kompilyatorida int va long ular alohida, ammo ekvivalent turlardir. Qiymatni int o'zgartirish a ni o'zgartirish bilan bir xil tarzda amalga oshiriladi long . Standart konversiyalar C++ tili uning asosiy turlari orasidagi konversiyalarni belgilaydi. Shuningdek, u ko'rsatgich, mos yozuvlar va ko'rsatkichdan a'zoga olingan turlar uchun$

konversiyalarni belgilaydi. Ushbu konvertatsiyalar standart konvertatsiyalar deb
ataladi .
Ushbu bo'limda quyidagi standart konvertatsiyalar muhokama qilinadi:
long long_num1, long_num2;
int int_num;
// int_num promoted to type long prior to assignment.
long_num1 = int_num;
// int_num promoted to type long prior to multiplication.
long_num2 = int_num * long_num2;
 Integral reklama aktsiyalari
 Integral konversiyalar
 Suzuvchi konversiyalar
 Suzuvchi va integral konversiyalar
 Arifmetik konversiyalar
 Pointer konvertatsiyalari
 Malumot konvertatsiyalari
 Ko'rsatkichni a'zoga aylantirish
Konvertatsiya natijasi faqat mos yozuvlar turini yaratgan taqdirdagina l-qiymati
hisoblanadi. Misol uchun, deb e'lon qilingan foydalanuvchi tomonidan belgilangan
konvertatsiya operator int&() havolani qaytaradi va l-qiymati hisoblanadi. Biroq,
deb e'lon qilingan konvertatsiya operator int() ob'ektni qaytaradi va l-qiymati emas.
Integral reklama aktsiyalari

Integral tipdagi ob'ektlar boshqa kengroq integral tipga, ya'ni kattaroq qiymatlar
to'plamini ifodalay oladigan turga aylantirilishi mumkin. Ushbu kengayadigan
konvertatsiya turi integral reklama deb ataladi . Integral reklama bilan siz boshqa
integral turi ishlatilishi mumkin bo'lgan joyda ifodada quyidagi turlardan
foydalanishingiz mumkin:
 Ob'ektlar, harflar va turdagi konstantalar char va short int
 Ro'yxatga olish turlari
 int bit maydonlari
 Hisoblagichlar
C++ aksiyalari “qiymatni saqlaydi”, chunki aksiyadan keyingi qiymat aksiyadan
oldingi qiymat bilan bir xil bo lishi kafolatlanadi.ʻ Qiymatni saqlaydigan
reklamalarda qisqaroq integral turdagi ob'ektlar (masalan, bit maydonlari yoki
turdagi ob'ektlar char ), int agar int asl turdagi to'liq diapazonni ifodalay
oladigan bo'lsa , turga ko'tariladi . Agar int qiymatlarning to'liq diapazonini
ifodalay olmasa, ob'ekt turiga ko'tariladi unsigned int . Ushbu strategiya standart C
tomonidan qo'llaniladigan strategiya bilan bir xil bo'lsa-da, qiymatni saqlaydigan
konvertatsiyalar ob'ektning "imzolanganligini" saqlamaydi.
Imzolanganlikni saqlaydigan qiymatni saqlaydigan reklama va reklama aktsiyalari
odatda bir xil natijalar beradi. Biroq, agar ilgari surilgan ob'ekt quyidagicha
ko'rinsa, ular turli natijalar berishi mumkin:
 An opernadin / , % , /= , %= , < , <= , > , yoki >=
Ushbu operatorlar natijani aniqlash uchun belgiga tayanadilar. Qiymatni
saqlaydigan va belgini saqlaydigan reklama aktsiyalari ushbu operandlarga
qo'llanilganda turli natijalar beradi.
 >> yoki ning chap operandi >>=
Ushbu operatorlar smenada imzolangan va imzolanmagan miqdorlarga
boshqacha munosabatda bo'lishadi. Belgilangan miqdorlar uchun o'ngga
siljish operatsiyasi ishora bitini bo'shatilgan bit pozitsiyalariga tarqatadi,
bo'shatilgan bit pozitsiyalari esa belgilanmagan miqdorlarda nolga to'ldiriladi.
 Argumentlarni moslashtirish uchun operand turining imzolanganligiga bog'liq
bo'lgan haddan tashqari yuklangan funksiya yoki ortiqcha yuklangan
operatorning operandiga argument. Haddan tashqari yuklangan operatorlarni
aniqlash haqida ko'proq ma'lumot olish uchun Haddan tashqari yuklangan
operatorlar ga qarang .

$Integral konversiyalar Integral konversiya - bu integral turlar orasidagi konversiya. Integral turlari char , short (yoki short int ) int , long , va long long . Ushbu turlar signed yoki bilan malakali bo'lishi mumkin unsigned va unsigned stenografiya sifatida ishlatilishi mumkin unsigned int . Unsigned uchun imzolangan Belgilangan integral turdagi ob'ektlar tegishli belgisiz turlarga aylantirilishi mumkin. Ushbu konvertatsiyalar sodir bo'lganda, haqiqiy bit naqshlari o'zgarmaydi. Biroq, ma'lumotlarning talqini o'zgaradi. Ushbu kodni ko'rib chiqing: #include <iostream> using namespace std; int main() { short i = -3; unsigned short u; cout << (u = i) << "\n"; } // Output: 65533 Suzuvchi nuqta konvertatsiyalari Suzuvchi turdagi ob'ekt xavfsizroq aniqroq suzuvchi turga aylantirilishi mumkin, ya'ni konvertatsiya ahamiyatini yo'qotmaydi. Misol uchun, kelgan Konvertatsiya float qilish double yoki double uchun long double xavfsiz va qiymati o'zgarishsiz bo'ladi. Suzuvchi turdagi ob'ekt, agar u shu tur tomonidan ifodalanadigan diapazonda bo'lsa, unchalik aniq bo'lmagan turga ham o'zgartirilishi mumkin. ( Suzuvchi turlar diapazonlari uchun Suzuvchi chegaralar bo limiga qarangʻ .) Agar asl qiymatni aniq ifodalash imkoni bo lmasa, uni keyingi yuqori yoki keyingi pastki ifodalanadigan ʻ qiymatga aylantirish mumkin. Agar bunday qiymat mavjud bo'lmasa, natija aniqlanmagan. Quyidagi misolni ko'rib chiqing: C++ Nusxalash cout << ( float ) 1E300 << endl ;$

Turi bo'yicha ifodalanadigan maksimal qiymat float 3,402823466E38 - 1E300 dan
ancha kichikroq raqam. Shuning uchun raqam cheksizlikka aylantiriladi va natijada
"inf" bo'ladi.
Integral va suzuvchi nuqta turlari orasidagi konversiyalar
Ba'zi ifodalar suzuvchi turdagi ob'ektlarni integral turlarga yoki aksincha
aylantirishga olib kelishi mumkin. Agar integral turdagi ob'ekt suzuvchi turga
aylantirilsa va asl qiymat aniq ko'rsatilmasa, natija keyingi yuqori yoki keyingi
pastki ifodalanadigan qiymat bo'ladi.
Suzuvchi turdagi ob'ekt integral turga aylantirilganda, kasr qismi kesiladi yoki
nolga yaxlitlanadi. 1,3 kabi raqam 1 ga, -1,3 esa -1 ga aylantiriladi. Agar kesilgan
qiymat eng yuqori ifodalanadigan qiymatdan yuqori yoki eng past ifodalanadigan
qiymatdan past bo'lsa, natija aniqlanmagan.
Arifmetik konversiyalar
Ko'pgina ikkilik operatorlar (ikkilik operatorlari bilan ifodalar bo'limida
muhokama qilingan ) operandlarni konvertatsiya qilishga olib keladi va natijalarni
xuddi shunday beradi. Ushbu operatorlar keltirib chiqaradigan konvertatsiyalar
odatiy arifmetik konvertatsiyalar deb ataladi . Turli xil mahalliy turlarga ega
operandlarni arifmetik konvertatsiya qilish quyidagi jadvalda ko'rsatilganidek
amalga oshiriladi. Typedef turlari o'zlarining asosiy mahalliy turlariga ko'ra
harakat qilishadi.
Turni o'zgartirish shartlari
T U R N I O ' Z G A R T I R I S H S H A R T L A R I
Shartlar bajarildi Konvertatsiya
Ikkala operand ham
turdagi long double . Boshqa operand turiga aylantiriladi long double .
Oldingi shart bajarilmadi va
operandlarning ikkalasi ham
turdagi double . Boshqa operand turiga aylantiriladi double .
Oldingi shartlar bajarilmagan
va operandlarning ikkalasi
ham turdagi float . Boshqa operand turiga aylantiriladi float .
Oldingi shartlar bajarilmagan
(operandlarning hech biri
suzuvchi turlarga tegishli
emas). Operandlar quyidagi tarzda integral ko'tarilishlarga
ega bo'ladilar:
- Agar operandlardan biri ga tegishli bo'lsa unsigned

T U R N I O ' Z G A R T I R I S H S H A R T L A R I
Shartlar bajarildi Konvertatsiya
long , boshqa operand turiga aylantiriladi unsigned
long .
- Agar oldingi shart bajarilmasa
va operandlardan long biri turdagi unsigned
int , ikkinchisi esa turdagi bo'lsa , ikkala operand ham
turiga aylantiriladi unsigned long .
- Agar oldingi ikkita shart bajarilmasa va
operandlardan biri ga tegishli bo'lsa long , boshqa
operand type ga o'tkaziladi long .
- Agar oldingi uchta shart bajarilmasa va
operandlardan biri ga tegishli bo'lsa unsigned int ,
boshqa operand type ga o'tkaziladi unsigned int .
- Agar oldingi shartlarning hech biri bajarilmasa,
ikkala operand ham turiga o'tkaziladi int .
Quyidagi kod jadvalda tasvirlangan konversiya qoidalarini ko'rsatadi :
double dVal;
float fVal;
int iVal;
unsigned long ulVal;
int main() {
// iVal converted to unsigned long
// result of multiplication converted to double
dVal = iVal * ulVal;
// ulVal converted to float
// result of addition converted to double
dVal = ulVal + fVal;
}
Oldingi misoldagi birinchi ibora ikkita integral turini ko'paytirishni
ko'rsatadi iVal va ulVal . Amalga oshirilgan shart shundan iboratki, hech bir operand suzuvchi
turdagi emas va bitta operand unsigned int . Shunday qilib, boshqa operand, iVal , turiga

aylantiriladi unsigned int . Keyin natija ga tayinlanadi dVal . Bu erda bajarilgan shart bitta operand
turdagi bo'ladi double , shuning unsigned int uchun ko'paytirish natijasi turga aylanadi double .
Oldingi misoldagi ikkinchi ibora a float va integral turini qo'shishni
ko'rsatadi: fVal va ulVal . ulVal O'zgaruvchan kiriting aylanadi float (jadvalda uchinchi
shartni). Qo'shish natijasi turga aylantiriladi double (jadvaldagi ikkinchi shart) va ga
tayinlanadi dVal .
Pointer konvertatsiyalari
Ko'rsatkichlarni belgilash, ishga tushirish, taqqoslash va boshqa ifodalar paytida
aylantirish mumkin.
Sinflarga ko'rsatgich
Sinfga ko'rsatgichni asosiy sinfga ko'rsatgichga aylantirish mumkin bo'lgan ikkita
holat mavjud.
Birinchi holat, ko'rsatilgan asosiy sinfga kirish mumkin bo'lgan va konvertatsiya
bir ma'noli bo'lsa. Noaniq asosiy sinf havolalari haqida ko'proq ma'lumot olish
uchun bir nechta asosiy sinflarga qarang .
Asosiy sinfga kirish mumkinmi yoki yo'qmi, derivatsiyada ishlatiladigan meros
turiga bog'liq. Quyidagi rasmda ko'rsatilgan merosni ko'rib chiqing.
Asosiy sinfga kirish imkoniyatini tasvirlash uchun meros grafigi
Quyidagi jadvalda rasmda ko'rsatilgan vaziyat uchun tayanch sinfga kirish
imkoniyati ko'rsatilgan.
2 - J A D V A L
Funktsiya turi Hosil qilish Dan konvertatsiya
A * yuridik B *?
External (not class-scoped) function Private No
Protected No
Public Yes

2 - J A D V A L
Funktsiya turi Hosil qilish Dan konvertatsiya
A * yuridik B *?
B member function (in B scope) Private Yes
Protected Yes
Public Yes
C member function (in C scope) Private No
Protected Yes
Public Yes
The second case in which a pointer to a class can be converted to a pointer to a
base class is when you use an explicit type conversion. For more information about
explicit type conversions, see Explicit type conversion operator .
The result of such a conversion is a pointer to the subobject , the portion of the
object that is completely described by the base class.
The following code defines two classes, A and B , where B is derived from A . (For
more information on inheritance, see Derived Classes .) It then defines bObject , an
object of type B , and two pointers ( pA and pB ) that point to the object.
// C2039 expected
class A
{
public:
int AComponent;
int AMemberFunc();
};
class B : public A

{
public:
int BComponent;
int BMemberFunc();
};
int main()
{
B bObject;
A *pA = &bObject;
B *pB = &bObject;
pA->AMemberFunc(); // OK in class A
pB->AMemberFunc(); // OK: inherited from class A
pA->BMemberFunc(); // Error: not in class A
}

Mavzu:C++ dasturlsh tilida standart matematik funksiyalarning birinchi hosilasini topish. Reja: Kirish. I BOB. C++ dasturlash tili haqida qisqacha ma’lumot. 1.1 C++ dasturlash tilida va kutubxonalar. 1.2 C++ dasturlash tilida math.h kutubxonasidan nima uchun kerak? 1.3 C++ dasturlash tilida birinchi tartibli xosilani olish ustiga amalar. II BOB.Murakab jarayonlardadasturlashda standart funksiyalar va ular ustiga amallar. 2.1 Murakab jarayonlarda C++ kutubxonasi bilan ishlash. 2.2 Murakkab jarayonlarda C++ math.h smath funksiyalari bilan ishlash. 2.3 Murakab jarayonlarda C++ birinchi tartibli hosilasini olish jarayoni. III Xulosa

Kirish Kundan kunga tobora o„sib borayotgan axborot oqimi, axborot texnologiyalarining to’xtovsiz rivojlanishi, kompyuterda yechilishi kerak bo’lgan masalalar ko„lamining kengayishi va murakkablashuvi ushbu texnologiyalardan foydalanuvchilarning oldiga yangidan yangi vazifalarni qo’ymoqda. Bugungi kunda ma’lumotlar oqimining ko’pligi tufayli ularni qisqa vaqt ichida jamlash, saqlash va qayta ishlash ham muammo bo’lmoqda. Shuning uchun axborotkommunikasiya vositalari barcha turdagi tashkilot va muassasalarga shiddat bilan kirib kelmoqda. Axborotlarning haddan tashqari ko’pligi bu axborotlarni saqlashda, qayta ishlashda, hamda har xil turdagi tizimlarni yaratish, ulardan samarali foydalanishni va axborot tizimlarini yaratishni talab qiladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son farmoni bilan tasdiqlangan 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo„nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi mamlakatning davlat va jamiyat rivojlanishi istiqbolini strategik rejalashtirish tizimiga sifat jihatdan yangi yondashuvlarni boshlab berdi. Unda belgilangan vazifalar sirasida ta’lim va fan sohasini rivojlantirishga ham alohida e’tibor berilgan. O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining 2012 yil 21 martdagi “Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-1730 qarori hamda “O’zbekiston Respublikasida “Elektron ta’lim milliy tarmog’ini yaratish” investitsion loyihasini amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida” gi PQ-1740 qarori va boshqa bu sohaga taalluqli me’yoriy hujjatlar algoritmik ta’minot ishlab chiqish va joriy etishning juda keng ko’lamli ekanligidan dalolat beradi. Barcha tashkilot va muassasalarda avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish va ulardan keng ko’lamda foydalanishga erishishda algoritmlashtirishning o’rni katta hisoblanadi. Axborot tizimlari axborotni to’plash, saqlash va qayta ishlash uchun, keng ko’lamli maqsadlarda samarali foydalanish uchun xizmat qiladi. Zamonaviy axborotlashtirish tizimi, ma’lumotlar integratsiyasi konsepsiyasiga asoslangan katta hajmdagi ma lumotlarni saqlash bilan tavsiflanadi va ko’p sondagi foydalanuvchilarning‟ turli xildagi talablariga javob berishi kerak bo’ladi. C++ dasturlash tili tarkibida bir nechta imkoniyatlar mavjud, ya’ni consol rejimi, forma ob’yekt rejimi, grafik muhiti va ma’lumotlar bazasi bilan ishlash imkoniyatlari keng joriy etilgan. Ushbu qo’llanmada keltirilgan misol va masalalarning yechimi dasturining int main funksiyasi tarkibini C++ dasturlash tilinining ixtiyoriy versiyalarida ishlatib ko’rish mumkin. Qo’llanma oliy o’quv yurtlari talabalari va magistrantlari, litsey, kasb-hunar kollejlari talabalari hamda mustaqil o„rganuvchilar uchun qulay manba hisoblanadi.

C++ dasturlash tili haqida qisqacha ma’lumot. Axborot texnologiyalarining jadal sur’atlar bilan rivojlanishi, o’z navbatida dasturlash tillarining rivojlanishiga olib keldi. Dastlabki EHMlar yaratilgan davrdan boshlab dasturlash tillari ham to’xtovsiz rivojlanib kelmoqda. Birinchi avlod mashinalari bilan ishlashda dasturchilar eng sodda mashina tilini o’zida ifodalovchi kompyuter buyruqlari bilan ishlaganlar. Bu buyruqlar uzun qatorli nol va birlar ketma-ketligidan iborat bo’lgan. Keyinchalik foydalanuvchi uchun nisbatan qulay va tushunarli bo’lgan assembler tili yaratiladi. Yillar o’tishi bilan yuqori darajali dasturlash tillari yaratila boshlandi. Yuqori darajali algoritmik tillarda dastur foydalanuvchi tushunadigan ma lum bir standartlar yordamida‟ yaratiladi. Yuqori darajali algoritmik tillarda tuzilgan dastur kompyuter tiliga maxsus interpretator va komplyatorlar deb ataluvchi dasturlar yordamida o„tkaziladi. Elektron xisoblash mashinalari avlodlari rivojlanib borishi bilan bir vaqtda dasturlash tillari ham rivojlandi. Dasturlash tillarida tuzilgan dasturlar tarkibidagi buyruqlarning soddaligi(hammabopligi), uni bajarish uchun kompyuter sarflaydigan vaqt va kompyuter xotirasidan kam joy egallashi bilan bir-biridan farq qiladi. Shuning uchun dasturlashga ham talablar o’zgarib bordi va bu holat nafaqat dasturlashni balki dastur yozish texnologiyalarining ham o’zgarishiga olib keldi. Hozirga qadar bir necha o„nlab dasturlash tillari yaratilgan. Lekin keyingi yaratilgan dasturlash tillari o„zidan oldingilarining kamchiliklarini to’ldirib borganligi uchun oldingilaridan dasturchilar foydalanishmaydi. Bugungi kunda amalda foydalaniladigan, ayniqsa ta’lim jarayonida o’rganiladigan zamonaviy dasturlash tillari Paskal, C++, Java, PHP, Python tillardir. So’ngi yillarda Java, C+ + va Python dasturlash tillari tobora ommalashib bormoqda. Mazkur tillardagi imkoniyatlar zamonaviy axborot texnologiyalarining hamma talablariga javob beradi va unda dastur tuzuvchi uchun juda katta qulayliklar movjud. Mavjud tillar katta 2 ta guruhga bo`linadi: 1) Tabiiy tillar. 2) Bu odamlar o`zaro muloqotda bo`ladigan tillar (o`zbek, qozoq, ingliz va hokazo). 3) Sun iy tillar. Sun iy tillar yaxshigina kodlangan bo`ladi. Shuning uchun ‟ ‟ masala dasturini masala kodi ham deyishadi. Kodlash 2 xil maqsadda amalga oshiriladi:

a) katta hajmdagi ma’lumotlarni qisqacha ifodalash maqsadida. Masalan, Samarqand davlat universitetining kodi - SamDU, Davlat test markazning kodi - DTM, oziq-ovqat mahsulotlari, yengil sanoat, og`ir sanoat, ta’lim dargohlarining nomlari ham ularning kodlaridir. Odamlarning ismlari, hatto laqablari, masalan, xo`jayin, baqaloq, lampa shisha, novcha va hokazolarning barchasi kodlangan ma’lumotlardir. b) maxfiylikni saqlash maqsadida. Bunday usulda kodlangan ma’lumotlarni hamma ham tushunavermaydi. Faqat tor doiradagi odamlargina tushunadi. Maxfiy holda kodlashning ham har xil usullaridan foydalaniladi. Masalan, raqamlar orqali, hayvonlar nomlari orqali, qisqacha so`zlar orqali kodlanadi va hakoza. Bunday usulda kodlashdan josuslar, maxfiy xizmat vakillari ko`p foydalanishadi. Masalan, 16-obyekt yo`qoldi, chiroq yonmadi, mashina portladi, ikkinchini olib tashlang va hokazo bunday fikrlarning har biri qandaydir obyekt, voqea va hodisalarning kodlaridir. Har bir dasturlash tili alfavitiga ushbu tilda dastur tuzish jarayonida foydalaniladigan barcha belgilar kiradi. U holda C++ dasturlash tili alifbesiga quyidagilar kiradi: 1. Lotin alifbesi harflari; 2. Raqamlar: 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 3. Tinish belgilari: (.); (;); (,); (:); 4. Qavslar: (); {}; []; 5. Amal belgilari: +; -; *; /; 6. Maxsus belgilar: !; %; #; ?;&; ^; Arifmetik amallar va ularning bajarilish tartibi Matematikada bo’lgani kabi C++ dasturlash tilida ham 4 ta arifmetik amal(+; -; *;/)lardan foydalaniladi. Ularning bosqichlarga bo’linishi, bajarilish tartibi, qavslar ishtirokidagi bajarilish tartibi matematikadagi tartibidan farq qilmaydi. Masalan: Misollar ketmaket bajariladi (+) kelsa yoki (-) minu bajariladi. 1) 26-3+18-76+53; 2) 38/2*x/12*45/y BU amalarda ham shunday yani ketmakit tartibga bajariladi. 4) 14-155/4+3*x+24/8*5-98*4/16; 5) 24+(96/24*6-(18/5+2*c/7+6*(216/3/4+3*2)))

Eslatma: matematikada ba’zi hollarda, ayniqsa, harfiy va qavsli ifodalarda ko„paytirish amali oshkor yozilmaydi. C++ dasturlash tilida barcha amallar oshkor yozilishi shart. Masalan, 1) 2x+5y-2*x+5*y 2) 3(7a-5)-3*(7*a-5) kabi yozuvlar xato hisoblanadi. Ularning to’g’ri yozuvi quyidagicha 1) 2*x+5*y-2*x+5*y 2) 3*(7*a-5)-3*(7*a-5) Bundan tashqari C++ dasturlash tilida quyidagi amallardan ham foydalaniladi: 1. Darajaga ko’tarish amali pow(x,n) funksiyasi yordamida bajariladi: 2. pow(x,n)= ; pow(3,4)=81; 2. n%m – amali n butun sonini m butun soniga bo’lganda qoldiqni hisoblaydi va qoldiqqa bo’linuvchi ishorasi beriladi. Masalan, 37%32=5; -43%8=-3; 64%(-12)=4; C++ dasturlash tilida va kutubxonalar. Barcha dasturlash tillarida matematikada bizga tanish bo’lgan funksiyalardan foydalaniladi. Ularning ichida nomini uchratgach, uni dasturlash tili tanisa, ya’ni ko„rsatilgan argument bo’yicha funksiyaning qiymatini hisoblovchi dastur bo’lsa, bunday funksiyalar standart funksiyalar deyiladi. Boshqa dasturlash tillarida bo’lgani kabi C++ dasturlash tilida ham funksiya argumenti unung nomidan keyin qavs ichiga olib yoziladi. Quyida standart funksiyalar ro’yxati keltirilgan : abs (x) → |x|, bunda x – butun son fabs (x) → |x|, bunda x – haqiqiy son sin (x) → sin x, bunda x – radianda beriladi cos (x) → cos x, bunda x- radianda beriladi tan (x) → tg x, bunda x - radianda beriladi sqrt (x) → √ , bunda x – haqiqiy son exp (x) → ex , bunda x – haqiqiy son log (x) → ln x, bunda x – haqiqiy musbat son log 10(x) → lg x, bunda x – haqiqiy musbat son asin (x) → arcsin x, bunda x – radianda beriladi acos (x) → arccos x, bunda x - radianda beriladi atan (x) → arctg x, bunda x - radianda beriladi

C++ dasturlsh tilida standart matematik funksiyalarning birinchi hosilasini topish.

12.08.2023

0

419.0869140625 KB

Похожие