Faoliyatni psixologik talqini MUNDARIJA KIRISH …………………………………………………………….4 I-bob : Faoliyat va uni o’rganishning psixologik asoslari . 1.1. Faoliyatning o’ziga xos xususiyatlari… ……………………..7 1.2. Faoliyatning psixologik talqini...............................................19 II-bob: Jamoa faoliyati samaradorligini oshirish yo’llari, usullari va vositalari. 2.1. Sinf jamoasi da faoliyati va uni o’rganis h metodlari................................................................................................25 2.2. Yuqori sinflarda jamoa faoliyatini sotsiometrik tadqiqotlar orqali o’rganish… …………………………………………………….28 Xulosa… ………………………………………………………….32 Kurs ishida foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati… …………….33

KIRISH. Mavzuning dolzarbligi. S h axs va uning mohiyati haqidagi psixologik ta’limotga muvofiq har bir konkret shaxs o ‘ zi mansub bo ‘ lgan ijtimoiy muhit va siyosiy sharoitning mahsulidir. Odam shaxs bo ‘ lib dunyoga kelmaydi, balki u ijtimoiy taraqqiyot jarayonida shaxslik belgilariga ega bo ‘ la boradi. Hadisi sharifda aytilganidek, har bir go ‘ dak Islom tabiatida to ‘ g ‘ iladi, so ‘ ng ota-onasi uni yo yahudiy, yo nasroniy, yo majusiy qiladi. Demak, odamning shaxsiy xususiyatlarini u mansub bo ‘ lgan ijtimoiy tarixiy sharoitda, uning bu sharoitda egallagan mavqeidan ajralgan holda qarash mumkin emas Jamiyatdan tashqarida odam odam bo ‘ lolmaydi va kishilar o ‘ rtasidagi ijtimoiy aloqa ularning amaliy faoliyatidagi, ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonidagi munosabati bilan belgilanadi. Odam boshqa kishilarga munosabatda bo ‘ lish tufayligina ongliroq bo ‘ lib qoladi va uning psixik hayoti muayyan mazmunga ega bo ‘ ladi. Ana shu munosabatlar nechog ‘ li mazmundor va rang-barang bo ‘ lsa, odamning psixik hayoti ham shunchalik mazmundor va rang-barang bo ‘ ladi. XXI asrning buyuk uzgarishlar davri bulishiga shubxa yuk. Bu uzgarishlar eng avvalo inson tafakkurida,uning fikrlash tarzida ruy berishi muqarrar. Tabiiyki, bu holat shaxs ma’naviyati va u orqali jamiyatning ma’naviy qiyofasiga uz ta’sirini kursatmay qolmaydi. O ‘ zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov milliy istiqlol mafkurasini shakllantirishning xayotiy varurat va dolzarbligi xaqida gapirar ekan, «Milliy g ‘ oya birinchi navbatda yosh avlodni vatanparvarlik, el yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qilishdek olijanob ishlarimizda madadkor bo ‘ lishi varur», deb aloxida ta’kidlaydi. Bu vazifalar, birinchi navbatda kelajakning bunyodkorlari bulmish yosh avlodning bilim olish, yukori malakali kadrlar bulib o ‘ z yurti va xalqiga sidqidildan xizmat kilish, ozod yurt ravnaqi va baxt-saodati uchun

halol mexnat qilishga o ‘ rgatishni navarda tutadi.Zero, mustaqillik aynan fidoiy, o ‘ z vatani manfaatlariga g ‘ oyat sadoqatli, yukori malakali kadrlarning jamiyatni boshqarishini taqozo etadi. Yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda yoshlar tarbiyasining eng dolzarb muammolari haqida hukumat raxbarimiz xam: «Demokratik jamiyatda bolalar, umuman, har bir inson erkin fikrlaydigan qilib tarbiyalanadi, agar bolalar erkin fikrlashni o ‘ rganmasa, berilgan ta’lim samarasi past bo ‘ lishi muqarrar» deb ta’kidlagan edi.(Karimov.I.A.- Barkamol avlod- Uzbekiston tarakkiyotining poydevori. Toshkent 1997. 15- bet) Bu vazifaning naqadar dolzarb ekanligi xech kimda shubxa uyg ‘ otmaydi, zero, erkin fikrlay oladigan kishigina jamiyatda uz mavqeini tula idrok qilgan holda boshqalar bilan normal insoniy munosabatlarda bo ‘ la oladi va unga bunda umumbashariy xamda milliy qadriyatlarimizning eng nodir namunalari, Shuningdek o ‘ zining shaxsiy tajribasi asos buladi. Bilimdonlikning muhim qismi bulgan ijtimoiy-psixologik bilimdonlik, ya’ni insoniy, demokratik munosabatlar tizimidagi teranlik esa shaxs taqdiri va salohiyatini belgilovchi muxim omildir. Har bir shaxs esa o`z faoliyatini turli guruhlar sharoitida yoki turli guruhlar ta`sirida amalga oshiriladi. Chunki, jamiyatdan chetda qolgan yoki insonlar guruhiga umuman kushilmaydigan individning o`zi yo`k, kishi jamiyatda yashar ekan, u doimo turli insonlar bilan muloqotda, o`varo ta`sirda bo`ladi, bu muloqot jarayonlari esa doimo kishilar guruhida ruy beradi. Shuning uchun ham guruhlar muammosi, uni o`rganish va guruhlarning shakllanishiga oid ilmiy xulosalar chikarish ijtimoiy psixologiyaning asosiy mavzularidan va muammolaridan biridir. Tadqiqot maqsadi: Fanni o’qitish jarayonida talabalarga faoliyatning psixologik talqini haqidagi tushunchalarni shakllantirish. Tadqiqotimiz vazifasi quyidagilardan iborat: 1. Faoliyatning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganish. 2. Faoliyatning psixologik talqini haqida tushunchaga ega bo’lish. 3. Sinf jamoasi faoliyati va uni o’rganis h metodlarini aniqlash. 4. Yuqori sinflarda jamoa faoliyatini sotsiometrik tadqiqotlar orqali o’rganish.

Tadqiqot predmeti: O’quv yurtlarida ta’lim-tarbiya jarayonida jamoa faoliyatini o’rganishdan iboratdir. Tadqiqot ob’ekti: Tadqiqotimiz ob’ekti bo’lib Samarqand shahridagi 14-son umumta’lim maktabi 9-sinf o’quvchilari xizmat qiladi. Tadqiqot farazi: agar, jamoa faoliyati samarasiga ta’sir etuvchi omillar o’rganilib ulardan unumli foydalanilsa bu sohada yanada samaradorlikka erishish mumkin. Tadqiqotning metodologik asosi: O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun, Prezident psixolog olimlarning barkamol avlod tarbiyasi bo’yicha g’oyalari, ma’ruvalari, mutafakkirlarining ta’lim-tarbiya jarayoni samaradorligini oshirish bo’yicha qarashlari, Shuningdek xorij va respublikamiz pedagog-psixolog olimlarining guruh va jamoalarning shakllanishi, jamoadagi psixologik muhitni o ‘ rganish muammolariga bag’ishlangan tadqiqotlari asos qilib olindi.

I-bob : Faoliyat va uni o’rganishning psixologik asoslari . 1.1. Faoliyatning o’ziga xos xususiyatlari. Jamiyat bilan doimiy munosabatni ushlab turuvchi, uz-uzini anglab, har bir harakatini muvofiklashtiruvchi shaxsga xos bulgan eng muxim va umumiy xususiyat – bu uning faolligidir. Faollik (lotincha «actus» - harakat, «activus» - faol so‘zlaridan kelib chiqqan tushuncha) shaxsning xayotdagi barcha hatti harakatlarini namoyon etishini tushuntiruvchi kategoriyalardir. Bu- usha oddiy kulimizga kalam olib, biror chizikcha tortish bilan boglik elementar harakatimizdan tortib, toki ijodiy uygonish paytlarimizda amalga oshiradigan mavxum fikrlashimizgacha bulgan murakkab harakatlarga aloqador ishlarimizni tushuntirib beradi. Shuning uchun ham psixologiyada shaxs, uning ongi va uz-uzini anglashi muammolari uning faolligi, u yoki bu faoliyat turlarida ishtiroki va uni uddalashiga aloqador sifatlari orkali bayon etiladi. Fanda inson faolligining asosan ikki turi farqlanadi: A. Tashqi faollik - bu tashkaridan uz ichki istak-xoxishlarimiz ta’sirida bevosita ko’rish, qayd qilish mumkin bulgan harakatlarimiz, mushaklarimizning harakatlari orqali namoyon bo‘ladigan faollik. B. Ichki faollik – bu bir tomondan u yoki bu faoliyatni bajarish mobaynidagi fiziologik jarayonlar (moddalar almashinuvi, qon aylanish, nafas olish, bosim uzgarishlari) hamda, ikkinchi tomondan, bevosita psixik jarayonlar , ya’ni aslida ko’rinmaydigan, lekin faoliyat kechishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni uz ichiga oladi. Misol tariqasida xayotdan shunday manzarani tasavvur kilaylik: uzok ayriliqdan sung ona uz farzandi visoliga yetdi. Tashki faolllikni biz onaning bolasiga intilishi, uni kuchoklashi, yuzlarini siylashi, kuzlaridan okkan sevinch yoshlarida ko’rsak, ichki faollik- usha kuz yoshlarini keltirib chikargan fiziologik jarayonlar, ichki soginchning asl sabablari (ayriliq muddati, nochorlik tufayli ayriliq kabi yashirin motivlar ta’siri), ko’rib idrok kilgandagi uzaro bir-birlariga intilishni ta’minlovchi ichki, bir qarashda ko'z bilan ilgab bulmaydigan emotsional holatlarda namoyon bo‘ladi. Lekin shu manzarani bevosita guvoxi bo‘lsak ham, taxminan