AXBOROTLARNING TASVIRLASH USULLARI Reja: 1.Informatika – fan sifatida. 2.Informatika fanining asosiy vazifalari. 3.O`zbekistonda informatikaning rivojlanish bosqichlari va istiqbollari. Foydalanilgan adabiyotlar

Informatikada fundamental tadkikotlar maksadi istalgan axborot tizimlari xakida umumlashtirilgan axborotni olish, ularning kurilishi va ishlashining umumiy konuniyatlarini aniklashdir. Informatika amaliy fan soxasi sifatida kuyidagilar bilan shugullanadi: a) axborot jarayonlaridagi konuniyatlarni urganish ( axborotlarni yigish, kayta ishlash, tarkatish); b) inson faoliyatining turli soxalarida kommunikatsion — axborot modellarini yaratish; v) anik bir soxalarda axborot tizimi va texnologiyalarini ishlab chikish va ularning xayotiy boskichini, ularni ishlab chikarish, ishlashni va xokazolarni loyixalash, ishlab chikish boskichlari uchun tavsiyalar tayyorlash. Informatikaning bosh vazifasi axborotni yangilash, uslub va vositalarni ishlab chikish va axborotni kayta ishlashning texnologik jarayonlarini tashkil etish, ulardan foydalanishni ishlab chikishdir.Informatikaning asosiy vazifalari kuyidagilarni uz ichi ga oladi: * istalgan xususiyatdagi axborot jarayonlarini tadkdk etish; *axborot jarayonlarini tadjik etishdan olingan natijalar negizida axborotni kayta ishlaydigan axborot tizimini ishlab chikish va yangi texnologiyani yaratish; * jamiyat xayotining barcha soxalarida kompyuter texnikasi va texnologiyasidan samarali foydalanishning ilmiy va muxandislik muammolarini yaratish, tatbik etish va ta`minlashni xal etish. Informatika UZ - UZICHA mavjud bulmay, balki boshka soxalardagi muammolarni xal etish uchun yangi axboriy texnika va tex -

nologiyalarini yaratishga karatilgan kompleks ilmiy — texnik soxatsir. U boshka soxalar, xatto jarayonlar va xodisalar noformallashuvi tufayli mikdoriy uslublarni kullash mumkin emas deb xisoblanadigan soxalarga xam tadkikot uslub va vositalarini takdim etadi. Informatikada kompyuter texnikasi sharo fati tufayli amaliy ruyobga chikishi mumkin bulgan matematik modellash uslublarining xal kilinishini aloxida ajratib kursatish lozim. Axborot texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy jaxon darajasi shundayki, respublikada jaxon axborot makonining infratuzilmalari va milliy axborot — xisoblash tarmogi integratsiyasiga mos keluvchi milliy tizimni yaratish iktisodiyot, boshkarish, fan va ta`lim samaradorligining muxim omili bulmokda. Bu muammolar ancha murakkab va ayni paytda respub-likamiz uchun dolzarbdir. Xozirda olib borilayotgan iktisodiy, tuzilmaviy va boshka uzgarishlarni amalga oshirish natijalari respublikada axborotlashtirish bilan boglik muammolarning kanday va kaysi muddatlarda xal etishga xam boglikdir. 1986 yilda akademik M.T. Urozboev tashabbusi bilan Uzbekiston Fanlar Akademiyasi tarkibida V.I. Romanovskiy nomli Matematika instituti koshida Xisoblash texnikasi bulimi ochilib, unga V. K. Kobulov raxbar etib tayinlanadi va 1988 yilda Respublikamizda ilk bor "Ural-1" tipidagi EXM urnatiladi. 1966 yilda Markaziy Osiyo mintakdsida Uzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining xisoblash markaziga ega bulgan Kibernetika instituti, 120008 yilda esa uning asosida Kiberne tika ilmiy —-ishlab chikarish birlashmasi tashkil etildi. Xozir birlashma tarkibiga

kuyidagilar kiradi: Kibernetika instituti, Tizimli tadkikotlar ilmiy- tadkikot instituti, "Algoritm" xujalik xisobidagi ilmiy-tadkikot instituti, avtomatlashtirish va xisoblash texnikasi buyicha ixtisoslashtirilgan loyixa-konstruktorlik byurosi, "Biokibernetika" ilmiy-tadkikot markazi va birlashma tajriba-eksperemental zavodining sanoat-kichik korxonasi. Xalk xujaligidagi turli vazifalarni xal etishda algoritmlashtirish nazariyasini rivojlantirgan akademikov. K. Kobulov boshchiligidagi birlashmaning etakchi olimlari Uzbekistonda kibernetikaning tarkib topishi va rivojlanishiga ulkan xissa kushdilar. Obrazlarni tekshirib bilish va sun`iy intellekt nazariyalar bricha katta maktab yaratgan akademik M.M. Komilov, matematik modellash va xisoblash eksperimenti, matematik va fizika murakkab vazifalarini xal etishning mikdoriy-taxliliy usullari buyicha muxbir a`zolar F.B. Abutaliev, B. A. Bondarenko, T. Buriev, axborotni kayta ishlash buyicha — akade mik D. A. Abdullaev, kibernetika fanining turli yunalishlari buyicha ulkan ilmiy maktablar uzagini yaratgan professorlar T. A. Valiev, 3. T. Odilova, O. M. Nabiev, D. N. Amedova, R. S. Sa`dullaev, 3. M. Solixrv. F. T. Odilova, N. A. Muminov va boshkalarning katta xizmatlarini ta`kidlash lozim. Uzbekiston Respublikasi mustakillikka erishgach, birlashma olimlari tomonidan fundamental va amaliy ilmiy yunalishlar belgilandi, UzR FA Xay`ati tomonidan Respublikada kiberne tika va axborotlashtirishni rivojlantirish kontseptsiyasi ish lab chikildi va tasdiklandi. Birlashma olimlarining asosiy vazifasi bozor munosabatlarini xisobga olgan va zamonaviy axborot texnologiyalari, tizim va

tarmoklarini kullagan, shuningdek ularni dasturiy ta`minlagan xodda ishlab chikarish, ijtimoiy soxani boshkarish, iktisodiyotning yirik xalk xujalik vazifalarini xal etish nazariya-sining yangi asoslarini ishlab chikish va rivojlantirishdir. Akademik V. K Kobulov tashabbusi bilan Toshkent davlat iktisodiyot universiteti (oldingi Toshkent xalk xujaligi in stituti) koshida Iktisodiy kibernetika fakulteti ochildi. Ushbu fakultet 30 yil mobaynida mamlakatimiz xalk xujaligi uchun kibernetika va informatika soxalari buyicha kuplab yukori malakali mutaxassislarni tayyorlab kelmokda. Ushbu fakultet koshida matematik modellar asosida xalk xujaligi muammolarini xal kilish, iktisodiyotda axborotlar va okilona foydalanish, zamonaviy kompyuter texnologiyalarini xayotga keng tatbik kilish soxalari buyicha akademik S. S. Gulomovning, iktisodiy kibernetika yunalishi buyicha profes sor T.Sh. Shodievning maktablarini tilga olish dikkatga loyikdir. Davlat tomonidan tartibga solishning muximligi va respublikada axborotlashtirish jarayonini tezlashtirish zaruriyatini xisobga olib, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1992 yil 8 dekabr karori bilan Fan va texnika Davlat Kumitasi (FTDK) koshida Axborotlashtirish buyicha bosh boshkarma (Boshaxbor) tuzildi. Mazkur karorda belgilab berilgan aso-siy vazifa va faoliyat yunalishlari doirasida UzR FTDK tashabbusi bilan axborotlashtirish jarayonini rivojlantirishga yunaltirilgan bir kator konunlar kabul kilindi. Axborotlash tirish xakida (1993 yil, may) va EXM va ma`lumotlar bazasi uchun dasturlarni xukukdy muxofazalash xakidagi (1994 yil,