BOLALARNI BADIIY ADABIYOT BILAN TANISHTIRISH. TURLI YOSH GURUHLARIDA MATN BILAN ISHLASH METODIKASI
![MAVZU: BOLALARNI BADIIY ADABIYOT BILAN
TANISHTIRISH. TURLI YOSH GURUHLARIDA MATN BILAN
ISHLASH METODIKASI
Reja
1. Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanishtirish.
2. Turli yosh guruhlarida matn bilan ishlash metodikasi](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_1.png)
![Ma‘ruza mashg‘ulotining mazmuni. Maktabgacha tarbiya
yoshidaga bolalar bilan ishlashda badiiy so‘z katta o‘rin tutadi. Bolalar
xalq ertaklari, she’r, hikoyalar eshitishni yaxshi ko‘radilar. Bolalar
adabiyoti, avvalo o‘zining qiziqarli mazmuni, badiiy obrazlarining
go‘zalliga, tilning ifodaliligi, she’riy so‘zlarning musiqaviyligi bilan
bolalarga quvonch baxsh etadi. Ayni vaqtda u bolalarga tarbiyaviy ta’sir
ko‘rsatadi. Buyuk rus demokratik V.G. Belinskiy bolalar kitobi tarbiya
uchun yoziladi, «Tarbiya – buyuk ish, u insonning taqdirini hal qiladi» -
degan edi.
Badiiy adabiyotning qimmati bolaning har bir jihatdan o‘sishiga
ta’sir ko‘rsatishidadir. Badiiy adabiyot bolaga jonajon o‘lka tabiatining
kishilarning mehnati va hayotini, ularning qilayotgan ishlari va
ko‘rsatayotgan qahramonliklarini, bolalar hayotidan olingan voqyealar,
bolalarning o‘yinlari, ermaklari va qilayotgan mehnatlarini himoya qilib
beradi. Kishilarning ichki dunyosini yoritib, ularning xarakterlari, his-
tuyg‘ulari, xatti-harakatlarini, shuningdek, tasvirlangan hodisalarga
yozuvchining munosabatini ko‘rsatib, badiiy adabiyot asarlari bolani
hayajonlanishga, asar qahramonlariga achinishga yoki ularni qoralashga
majbur qiladi. Eng yaxshi badiiy adabiyot asarlari bolalarda biror
narsaga yaxshi-yomon, adolatli-adolatsiz, to‘g‘ri-noto‘g‘ri deb,
o‘zlariga xos bir yordam beradi. Bolalar kitobning qiziqarli mazmuni
do‘stlik, halollik, mehnatsevarlik, o‘rtoqlik namunalarini ko‘rsatadi.
Bolalar badiiy adabiyot asarlari estetik jihatdan tarbiyalashga ham katta
ta’sir ko‘rsatadi. Badiiy asarlarning yorqin obrazlari, jonajon tabiatning
shoirona manzaralari, she’rlarning musiqaviyligi, tilning o‘tkirligi,
ifodaliligi bolalarga yoqadi. Bolalar badiiy so‘z qudratini his etadilar,](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_2.png)
![uncha katta bo‘lmagan ertaklar, xalq ashula hamda she’rlarini tez va
osongina eslab qoladilar.
Badiiy so‘zga muhabbatni ilk yoshdan boshlab tarbiyalab borish
zarur, bola bog‘chadan maktabga ana shu muhabbat bilan o‘tadi va
keyinchalik Vatan adabiyotini sevadigan bo‘lib qoladi. Xalq, og‘zaki
ijodi – ertaklar, topishmoqlar, maqollar, qo‘shiqlarning ko‘plari uzoq
o‘tmishda va hozirgidan tubdan farq qiladigan voqyeligidan tubdan farq
qiladigan turmush sharoitida yaratilgan xalq ijodi asarlaridan faqat
tarbiya vazifalariga javob beradiganlari tanlab olinadi.
Aql-idroki yoki jasurligi bilan, sabr-toqati yoki mehnati bilan har
qanday qiyinchiliklarni yengadigan dovyurak, vijdonli qahramonlar
ishtirok etadigan ertaklardan bolalar juda hayratlanadilar, bunday
ertaklar bolalarni ijobiy qahramonlarga nihoyatda hayrixoh bo‘lishga,
yovuzlikka, nohaqlikka, qizg‘anchiqlikka, makr-xiylaga nisbatan
murosasiz bo‘lishga majbur etadi.
O‘zbek xalq ertaklaridan tashqari ko‘pgina rus xalq va
mamlakatimizdagi boshqa xalqlar ertaklari ham bolalarga o‘qib
beriladigan ertaklar jumlasiga kiradi. Rus mumtoz adabiyoti
namoyondalaridan A.S.Pushkin, N.A. Nekrasov, L.N. Tolstoy, K.D.
Ushinskiy va boshqalarning asarlari bolalarga o‘qib berish dasturiga
kiritilgan. O‘zbek yozuvchilari, shoirlari bolalar uchun juda ko‘p ajoyib
asarlar yaratganlar. Bu G‘.G‘ulom, N. Orifjonov, I. Muslim, P. Mo‘min,
Sh. Sa’dulla, Q. Hikmat, Q. Muhammadiy va boshqalarning asarlari –
bolalarga o‘qib beriladigan asarlarning eng boy manbasi hisoblanadi.
Maktabgcha tarbiya yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan adabiyotlar
ro‘yxatidan rus yozuvchilari va shoirlari: V. Mayakovskiy, A. Kononov,](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_3.png)
![S.Mixalkov, A. Gaydar, K. Chukovskiy va boshqalarning tarjima qilgan
asarlari keng o‘rin olgan. Bu ro‘yxatga chet el yozuvchilari Sh. Perro,
X.K.Andersen va boshqalarning ertaklari ham kiradi. Bolalarga o‘qib
beriladigan asarlar doirasiga har xil janrdagi asarlar: hikoya va
povestlar, proza hamda she’r shaklidagi ertaklar, dostonlar, xazil
she’rlari, topishmoqlar, masallar kiradi.
Bolalar bog‘chasi dasturida ko‘rsatilgan asarlarning ko‘pchiligi
bolalar adabiyotining oltin fondini tashkil etadi. Har yili bolalar uchun
yangi kitoblar nashr etib turiladi. Tarbiyachi bosmadan chiqayotgan
kitoblarni kuzatib borishi, jurnallardagi tanqidiy maqolalarni o‘qishi va
bolalar kitoblarining muhokama etilishida ishtirok etishi kerak.
Tarbiyachi har bir yosh guruhida bolalarni juda ko‘p bolalar badiiy
adabiyoti asarlari bilan tanishtirib borishi lozim. Bolalar bog‘chasining
muhim vazifasi bolalarning asarlar mazmunini o‘zlashtirib olishlariga,
ularni to‘g‘ri tushunishlariga erishishdir. Bolalar asarlarning bir qismini
yod olishlari, bir qismini esa matnga yaqinroq qilib aytib bera olishlari
lozim.
Tarbiyachi bolalarda adabiy asarni idrok qilish ko‘nikmasini
tarkib toptiradi. Bola asarni tinglayotib, uning mazmunini
o‘zlashtiribgina qolmay, balki muallif tasvirlayotgan his-tuyg‘ular va
kayfiyalarni his etishi ham lozim. Bolalar bog‘chasida asarning
mazmuni va formalarini analiz qilishning ba’zi elementlari ham tarkib
toptiriladi. Har bir bola maktabga o‘tish paytida asarda hikoya qilangan
asosiy qahramonlarni aniqlay olishi, ularga nisbatan o‘z munosabatini
(kimning nima uchun yoqqanini) ayta bilishi, asarning formasini aniqlay
bilishi (she’r, hikoya, ertak) lozim.](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_4.png)
![Bolalarda birgalashib eshitish malakalarini, uyushqoqlik bilan
savollarga javob berish va o‘qib berilgan asar asosida savollar berish,
illyustrasiyani diqqat bilan ko‘zdan kechirish, kitobga yaxshi
munosabatda bo‘lish ko‘nikmalarini tarbiyalash zarur. Bog‘cha
bolalarda kitobga berilish, bilishga qiziqish, tinglangan asar haqidaga
taassurotlarni o‘rtoqlashish istagi va ko‘nikmasini tarbiyalashi lozim.
Bolalar kitobi bolaga tushunarli bo‘lgan, uning aqli va qalbiga
yetib borgan, ya’ni bola yozuvchining hikoya qilayotgan narsasini
tushunadi hamda his eta olgan taqdirdagina u o‘zining tarbiyaviy rolini
bajaradi. Tarbiyachilar bolalarning asarlar haqidagi bilimlarini
mustahkamlab borish uchun oldingi yosh guruhlarida ularning qaysi
asarlar bilan tanishganlarini bilishlari kerak. Buning uchun yil boshida
oldingi guruh dasturini ko‘rib chiqish va takrorlash materialini belgilab
olishi lozim.
Tarbiyachi taqvim-reja tuzish paytida yaqin bir-ikki hafta ichida
bolalarga o‘qib beradigan asarlarini tavsiya ro‘yxatidan belgilab oladi.
Bunda u bolalarda his-tuyg‘u va xulq-atvorni, tevarak-atrofga har xil
qiziqish hamda munosabatlarni tarkib toptirishdek muhim tarbiyaning
umumiy vazifalariga amal qiladi. Bolalarning qiziqqan narsalarini,
ularning o‘zaro munosabatlarini, o‘yinlarini kuzatish yaxshi kitob
tanlashga ancha yordam beradi. Har bir asarni tevarak-atrofdaga
ma’lum hodisalar bilan bog‘lash va o‘sha vaqtdagina o‘qib berish
lozim, deb o‘ylash noto‘g‘ri. Albatta, kitobdagi hodisalarga bog‘liq
mavzuni o‘qib berish kerak. Lekin boshqa vaqtda ham bunday kitob
o‘qishni o‘tkazish lozim.
Tarbiyachi asar tanlagach, bolalarga uni qanday yetkazish](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_5.png)
![lozimligini aniqlab olishi kerak. Notanish so‘zlari ko‘p bo‘lgani uchun
bolalar mazmunini tushuna olmaydigan asarni o‘qimagan ma’qul.
O‘tmishda tarixiy davr bilan bog‘liq bo‘lgan mumtoz adabiyot
namoyondalarining asarlarida, masalan, A.S. Pushkin ertaklarida, xalq
ertaklarida uchraydigan juda ko‘p notanish so‘zlarni tushuntirish
kerakmi? degan savol tug‘iladi. Bu so‘zlar bolalarning asar mazmunini
tushunib olishlariga xalaqit bermaydimi, shuning uchun ularni
tushuntirmasa ham bo‘ladi.
Badiiy adabiyotdan foydalanadigan mashg‘ulotlar g‘oyat
osoyishta sharoit yaratilishini talab etadi. Muhimi, xech narsa bolalarni
eshitishdan chalg‘itmasligi lozim. Mashg‘ulotlarni tez uyushtirish, uni
bolalar adabiyotiga xos sog‘lom, optimistik xarakterda,
xushchaqchaqlik bilan o‘tkazish kerak. Tarbiyachi bolalarni
xushmuomalalik va osiyishtalik bilan o‘tirishga taklif etib, bolalarning
qanday o‘tirganini tekshirib, mashg‘ulotni boshlaydi. Mashg‘ulot
boshlangan vaqtdayoq bolalarning diqqatini jalb etish juda muhim.
Bunga ogohlantirish, po‘pisa qilish («Eshitinglar, keyin sizlardan
so‘rayman») bilan emas, balki qiziqarli muqaddima so‘zi, muqaddima
suhbati bilan erishish mumkin. Chunki ularda kitob mazmuniga qarab
yorqin surat, topishmoq, bolalar tajribasidan va hokazolardan
foydalansa bo‘ladi. Bolalar bilan o‘qib berishdan oldin va o‘qib
berishdan keyin olib boriladigan dastlabki ish badiiy asarning
mazmuniga bog‘liqdir. Ba’zan tarbiyachi muqaddima so‘zida asarning
nomi, muallifning ismi, mavzuni ma’lum qiladi. Masalan, «Bugun men
sizlarga o‘zbek xalq ertaklaridan «Aqlli qiz qanday qilib qizg‘anchiq
boyni aldagani»ni o‘qib beraman. Mashg‘ulotni muqaddima suhbati](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_6.png)
![bilan boshlash mumkin. Masalan, S.Y.Marshakning «O‘n ikki oy»
ertagini o‘qib berishdan oldin:
Tarbiyachi: Bolalar, bir yilda necha oy borligini bilasizlarmi?
Bolalar yoki tarbiyachi: O‘n ikki oy.
Tarbiyachi: U oylar qanday ataladi?
Bolalar oylar nomini aytishadi, tarbiyachi esa, zarurat bo‘lsa,
ularning javoblarini tuzatadi.
Tarbiyachi: Bir oy tugashi bilanoq ikkinchisi boshlanadi. Hali
hyech qachon fevral yanvar tugamasdan kelmagan yoki may oyi aprelni
quvib o‘tmagan. Oylar birin-ketin kelaveradi va hyech qachon bir-biri
bilan uchrashmaydi. Ammo odamlar tog‘lik o‘lka – Begimiyada bir qiz
bir vaqtning o‘zida o‘n ikki oyning hammasini ko‘rganligi haqida
hikoya qiladi. Bu qanday bo‘lgan?
Manna bunday ....
Keyin tarbiyachi kitobdan o‘qiy boshlaydi.
Ertak o‘qib bo‘lingach, qizcha bir vaqtning o‘zida birdaniga o‘n
ikki oyni qanday ko‘rganligi, qiyin vaqtda oylar qizchaga qanday
yordam berganligi va boshqalar haqida suhbat o‘tkazgan ma’qul.
Ayniqsa, axloqiy-estetik va bilish mazmuniga ega bo‘lgan kitoblarni
o‘qib berishda puxta tayyorgarlik talab qilinadi. Axloqiy-estetik
mazmundagi kitoblar bolalarda axloqiy sifatlar, xulq-atvorning ijobiy
tomonlarini tarkib toptirishga yordam beradi. Sh. Sa’dullaning «Injiq
qizcha», L.N. Tolstoyning «Danak», V. Oseyevaning «Sehrli so‘z»
degan asarlari va boshqalar shunday kitoblar jumlasiga kiradi.
Muhimi, bolalarning kitobni eshitish jarayonidayoq uning
g‘oyaviy mazmunini tushunib olishlaridir. Bunda muqaddima suhbati](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_7.png)
![katta rol o‘ynaydi, tarbiyachi bunday suhbatda bolalar diqqatini eng
asosiy, muhim narsalarga jalb etadi, Masalan, maktabga tayyorlov
guruhida Sh.Sa’dullaning «Injiq qiz» she’rini o‘qib berishdan oldin
tarbiyachi bolalarga bunday savol beradi: «Bolalar, yaxshilab o‘ylang
va ayting: qanday qiz haqida – yaxshi qiz va qanday qiz to‘g‘risida –
yomon deyishadi?».
Bolalarning javoblari.
Tarbiyachi: Bolalar, sizlar kimning yaxshi qiz, kimning yomon
qiz deyilishini to‘g‘ri aytinglar. Hozir men sizlarga Gulbodom degan
qiz haqida yozilagan she’rni o‘qib beraman. Sizlar yaxshilab eshiting
va keyin menga Gulbodomni yaxshi qiz deyish mumkin-munkin
emasligini aytasiz. Bu she’r «Injiq qiz» deb ataladi. She’rni shoir
Shukur Sa’dulla yozgan.
Shundan so‘ng tarbiyachi she’rni o‘qiy boshlaydi.
Axloqiy-estetik mazmundagi kitobni o‘qishdan oldin
o‘tkaziladigan muqaddima suhbati qisqa bo‘lishi – 3-5 daqiqadan
oshmasligi va albatta bolalar tajribasi bilan bog‘lanishi kerak («Kimni
biz yaxshi qiz deymiz?» -bu savol bolalar tajribasiga va kitob
mazmuniga qaratilgan).
Axloqiy-epik mazmundagi kitoblar o‘qib bo‘lingandan keyin
ham suhbat o‘tkazishni talab etadi. Bunday suhbatlarda juda ko‘p savol
va tushuntirishlar bo‘lmasligi lozim, chunki bolalar kitobni o‘qish
paytidayoq qahramonlar xatti-harakatlarining mohiyatini chuqur anglab
oladilar. O‘qilgan asar haqida o‘tkaziladigan suhbatlarda bolalarni
qahramonlarning xatti-harakatlarini to‘g‘ri baholashga o‘rgatish va
bolalarning qahramon va uning xatti-harakatlariga o‘z munosabatlarini](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_8.png)
![aytishlariga erishish lozim».
Sh. Sa’dullaning she’rini o‘qigandan so‘ng o‘tkaziladigan
suhbatda bolalarga injiq qizning xulq-atvorini baholashga
ko‘maklashadigan savollar berish kerak.
Tarbiyachi: Gulbodomni yaxshi qiz deb bo‘ladimi?
Bolalarning javoblari.
Tarbiyachi: Nima uchun?
Bolalarning javoblari.
Tarbiyachi: Siz bunday qiz bilan do‘st bo‘lishni istarmidingiz?
Nega?
Bolalarning javoblari.
Tarbiyachi: Gulbodomni uchratsangiz unga nima degan bo‘lar
edingiz?
Bolalarning javoblari.
Tarbiyachi: Gulbodomga onangizga qanday g‘amxo‘rlik
qilishingiz va yordam berishingiz haqida nimalarni aytib berar edingiz?
Bolalarning javoblari.
Bilim beruvchi xarakterdagi kitoblar, masalan, mehnat haqidagi
kitoblar mukaddima suhbati va o‘qigandan keyinga suhbatni boshqacha
mazmunda bo‘lishini talab etadi. Mehnat haqidagi kitob bolalar uchun
kishilarning kasblari, mashinalar va mehnat qurollari haqidagi bilimlar
manbai bo‘lib xizmat etadi.
Bilim beruvchi kitoblar har xil bilimlar manbai bo‘libgina qolmay,
balki kishilarning mehnatiga hurmat, tabiatga nisbatan muhabbat va
hokazo fazilatlar tarbiyalash vositasi bo‘lib ham xizmat qiladi. Shuning
uchun kitob bilan ishlashni shunday yo‘lga qo‘yish g‘oyat muhimki, u](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_9.png)
![bolalarda yuksak axloqiy sifatlar tarbiyalash imkonini bersin (masalan,
katta guruhda Q. Muhammadiyning «Etik» she’rini o‘qishda).](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_10.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Sh.Mirziyoyev. “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi tog‘rida”gi PF-4947-son Farmoni .
2017 -yil 7 -fevral .
2. Sh.Mirziyoyev. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini
birgalikda barpo etamiz. –Toshkent, 2017. B.56.
3. Sh.Mirziyoyev. Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom
ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz. –Toshkent, 2017. B.592.
4. R.N.Nurmatov, X.N.Muzaffarova, G.X.Temurova. Nutq o‘stirish
nazariyasi va metodikasi. O‘quv-metodik qo‘llanma. - Jizzax , 2009 .
5. G.Nasriddonova, S.Xo‘jaahmedov. Nutq o‘stirish nazariyasi va
metodikasi . -Toshkent, 2011.-B.320.
6. M.R.Qodirova, F.R.Qodirova. Bolalar nutqini rivojlantirish
nazariyasi va metodikasi. -Toshkent, 2006.
7. M.Asqarxo‘jayeva, N.Hakimova. Bog‘chalarda o‘zbek tilini
o‘rgatish. -Toshkent, “O‘qituvchi”, 1994. -B.126.
8. S.G‘oziyeva, D.Ochilova, L.Dolimova. Badiiy terma kitob. -
Toshkent, “O‘qituvchi”, 1994. -B.222.](/data/documents/b8bf5417-2f22-45c1-8be7-0761ba2b3acb/page_11.png)
MAVZU: BOLALARNI BADIIY ADABIYOT BILAN TANISHTIRISH. TURLI YOSH GURUHLARIDA MATN BILAN ISHLASH METODIKASI Reja 1. Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanishtirish. 2. Turli yosh guruhlarida matn bilan ishlash metodikasi
Ma‘ruza mashg‘ulotining mazmuni. Maktabgacha tarbiya yoshidaga bolalar bilan ishlashda badiiy so‘z katta o‘rin tutadi. Bolalar xalq ertaklari, she’r, hikoyalar eshitishni yaxshi ko‘radilar. Bolalar adabiyoti, avvalo o‘zining qiziqarli mazmuni, badiiy obrazlarining go‘zalliga, tilning ifodaliligi, she’riy so‘zlarning musiqaviyligi bilan bolalarga quvonch baxsh etadi. Ayni vaqtda u bolalarga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatadi. Buyuk rus demokratik V.G. Belinskiy bolalar kitobi tarbiya uchun yoziladi, «Tarbiya – buyuk ish, u insonning taqdirini hal qiladi» - degan edi. Badiiy adabiyotning qimmati bolaning har bir jihatdan o‘sishiga ta’sir ko‘rsatishidadir. Badiiy adabiyot bolaga jonajon o‘lka tabiatining kishilarning mehnati va hayotini, ularning qilayotgan ishlari va ko‘rsatayotgan qahramonliklarini, bolalar hayotidan olingan voqyealar, bolalarning o‘yinlari, ermaklari va qilayotgan mehnatlarini himoya qilib beradi. Kishilarning ichki dunyosini yoritib, ularning xarakterlari, his- tuyg‘ulari, xatti-harakatlarini, shuningdek, tasvirlangan hodisalarga yozuvchining munosabatini ko‘rsatib, badiiy adabiyot asarlari bolani hayajonlanishga, asar qahramonlariga achinishga yoki ularni qoralashga majbur qiladi. Eng yaxshi badiiy adabiyot asarlari bolalarda biror narsaga yaxshi-yomon, adolatli-adolatsiz, to‘g‘ri-noto‘g‘ri deb, o‘zlariga xos bir yordam beradi. Bolalar kitobning qiziqarli mazmuni do‘stlik, halollik, mehnatsevarlik, o‘rtoqlik namunalarini ko‘rsatadi. Bolalar badiiy adabiyot asarlari estetik jihatdan tarbiyalashga ham katta ta’sir ko‘rsatadi. Badiiy asarlarning yorqin obrazlari, jonajon tabiatning shoirona manzaralari, she’rlarning musiqaviyligi, tilning o‘tkirligi, ifodaliligi bolalarga yoqadi. Bolalar badiiy so‘z qudratini his etadilar,
uncha katta bo‘lmagan ertaklar, xalq ashula hamda she’rlarini tez va osongina eslab qoladilar. Badiiy so‘zga muhabbatni ilk yoshdan boshlab tarbiyalab borish zarur, bola bog‘chadan maktabga ana shu muhabbat bilan o‘tadi va keyinchalik Vatan adabiyotini sevadigan bo‘lib qoladi. Xalq, og‘zaki ijodi – ertaklar, topishmoqlar, maqollar, qo‘shiqlarning ko‘plari uzoq o‘tmishda va hozirgidan tubdan farq qiladigan voqyeligidan tubdan farq qiladigan turmush sharoitida yaratilgan xalq ijodi asarlaridan faqat tarbiya vazifalariga javob beradiganlari tanlab olinadi. Aql-idroki yoki jasurligi bilan, sabr-toqati yoki mehnati bilan har qanday qiyinchiliklarni yengadigan dovyurak, vijdonli qahramonlar ishtirok etadigan ertaklardan bolalar juda hayratlanadilar, bunday ertaklar bolalarni ijobiy qahramonlarga nihoyatda hayrixoh bo‘lishga, yovuzlikka, nohaqlikka, qizg‘anchiqlikka, makr-xiylaga nisbatan murosasiz bo‘lishga majbur etadi. O‘zbek xalq ertaklaridan tashqari ko‘pgina rus xalq va mamlakatimizdagi boshqa xalqlar ertaklari ham bolalarga o‘qib beriladigan ertaklar jumlasiga kiradi. Rus mumtoz adabiyoti namoyondalaridan A.S.Pushkin, N.A. Nekrasov, L.N. Tolstoy, K.D. Ushinskiy va boshqalarning asarlari bolalarga o‘qib berish dasturiga kiritilgan. O‘zbek yozuvchilari, shoirlari bolalar uchun juda ko‘p ajoyib asarlar yaratganlar. Bu G‘.G‘ulom, N. Orifjonov, I. Muslim, P. Mo‘min, Sh. Sa’dulla, Q. Hikmat, Q. Muhammadiy va boshqalarning asarlari – bolalarga o‘qib beriladigan asarlarning eng boy manbasi hisoblanadi. Maktabgcha tarbiya yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan adabiyotlar ro‘yxatidan rus yozuvchilari va shoirlari: V. Mayakovskiy, A. Kononov,
S.Mixalkov, A. Gaydar, K. Chukovskiy va boshqalarning tarjima qilgan asarlari keng o‘rin olgan. Bu ro‘yxatga chet el yozuvchilari Sh. Perro, X.K.Andersen va boshqalarning ertaklari ham kiradi. Bolalarga o‘qib beriladigan asarlar doirasiga har xil janrdagi asarlar: hikoya va povestlar, proza hamda she’r shaklidagi ertaklar, dostonlar, xazil she’rlari, topishmoqlar, masallar kiradi. Bolalar bog‘chasi dasturida ko‘rsatilgan asarlarning ko‘pchiligi bolalar adabiyotining oltin fondini tashkil etadi. Har yili bolalar uchun yangi kitoblar nashr etib turiladi. Tarbiyachi bosmadan chiqayotgan kitoblarni kuzatib borishi, jurnallardagi tanqidiy maqolalarni o‘qishi va bolalar kitoblarining muhokama etilishida ishtirok etishi kerak. Tarbiyachi har bir yosh guruhida bolalarni juda ko‘p bolalar badiiy adabiyoti asarlari bilan tanishtirib borishi lozim. Bolalar bog‘chasining muhim vazifasi bolalarning asarlar mazmunini o‘zlashtirib olishlariga, ularni to‘g‘ri tushunishlariga erishishdir. Bolalar asarlarning bir qismini yod olishlari, bir qismini esa matnga yaqinroq qilib aytib bera olishlari lozim. Tarbiyachi bolalarda adabiy asarni idrok qilish ko‘nikmasini tarkib toptiradi. Bola asarni tinglayotib, uning mazmunini o‘zlashtiribgina qolmay, balki muallif tasvirlayotgan his-tuyg‘ular va kayfiyalarni his etishi ham lozim. Bolalar bog‘chasida asarning mazmuni va formalarini analiz qilishning ba’zi elementlari ham tarkib toptiriladi. Har bir bola maktabga o‘tish paytida asarda hikoya qilangan asosiy qahramonlarni aniqlay olishi, ularga nisbatan o‘z munosabatini (kimning nima uchun yoqqanini) ayta bilishi, asarning formasini aniqlay bilishi (she’r, hikoya, ertak) lozim.
Bolalarda birgalashib eshitish malakalarini, uyushqoqlik bilan savollarga javob berish va o‘qib berilgan asar asosida savollar berish, illyustrasiyani diqqat bilan ko‘zdan kechirish, kitobga yaxshi munosabatda bo‘lish ko‘nikmalarini tarbiyalash zarur. Bog‘cha bolalarda kitobga berilish, bilishga qiziqish, tinglangan asar haqidaga taassurotlarni o‘rtoqlashish istagi va ko‘nikmasini tarbiyalashi lozim. Bolalar kitobi bolaga tushunarli bo‘lgan, uning aqli va qalbiga yetib borgan, ya’ni bola yozuvchining hikoya qilayotgan narsasini tushunadi hamda his eta olgan taqdirdagina u o‘zining tarbiyaviy rolini bajaradi. Tarbiyachilar bolalarning asarlar haqidagi bilimlarini mustahkamlab borish uchun oldingi yosh guruhlarida ularning qaysi asarlar bilan tanishganlarini bilishlari kerak. Buning uchun yil boshida oldingi guruh dasturini ko‘rib chiqish va takrorlash materialini belgilab olishi lozim. Tarbiyachi taqvim-reja tuzish paytida yaqin bir-ikki hafta ichida bolalarga o‘qib beradigan asarlarini tavsiya ro‘yxatidan belgilab oladi. Bunda u bolalarda his-tuyg‘u va xulq-atvorni, tevarak-atrofga har xil qiziqish hamda munosabatlarni tarkib toptirishdek muhim tarbiyaning umumiy vazifalariga amal qiladi. Bolalarning qiziqqan narsalarini, ularning o‘zaro munosabatlarini, o‘yinlarini kuzatish yaxshi kitob tanlashga ancha yordam beradi. Har bir asarni tevarak-atrofdaga ma’lum hodisalar bilan bog‘lash va o‘sha vaqtdagina o‘qib berish lozim, deb o‘ylash noto‘g‘ri. Albatta, kitobdagi hodisalarga bog‘liq mavzuni o‘qib berish kerak. Lekin boshqa vaqtda ham bunday kitob o‘qishni o‘tkazish lozim. Tarbiyachi asar tanlagach, bolalarga uni qanday yetkazish