logo

Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini yaratish texnologiyalari. Power Pointda namositalarini yaratish.Tasvirlarni saqlash, yiklash va ulardan foydalanish.

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3978.076171875 KB
Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini yaratish
texnologiyalari. Power Pointda namositalarini yaratish.Tasvirlarni saqlash,
yiklash va ulardan foydalanish.
Reja:
1. Boshlang’ich   ta’limga   oid   axbprotlarni   namoyish   qilish   vositalarini
yaratish texnologiyalari.
2. Power Pointda namositalarini yaratish.
3. Tasvirlarni saqlash, yiklash va ulardan foydalanish. 1. Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini
yaratish texnologiyalari.
Dars materiallarini tushuntirish (materiallarni tushuntirish dars prezentatsiyasi
va videorolik, amaliy harakatlar, tayyor ishlar ko’rgazmasini namoyish qilish bilan
birgalikda olib boriladi).
Zamonaviy kompyuter texnikasining ishlatish    va    undan   foydalanish uchun
turli   vazifalarni   bajaruvchi   dasturlar   mavjud.   Ish   faoliyatida   shunday   masalalar
uchraydiki,   yuqorida    sanab     o’tilgan     muharrirlar     va  dasturlardan  foydalanib
hal     etish     yoki     ko’zlangan       maqsadga       erishish   mumkin emas yoki   ko’p   vaqt,
mehnat   va   mablag’   talab   qiladi.   Multimedia-   tizimlar   hozirgi   paytda   ta’im   va
kasbga   tayyorlash   sohasida,     nashriyot   faoliyotida   (elektron   kitoblar),   biznesni
kompiyuterlashtirish   uchun   (reklama,   mijozlarga   xizmat   ko’rsatish),   axborot
markazlarida (kutibxona, muzey) va Hakozolarda muvaffaqiyatli qo’llanilmoqda. 
Camtasia  Studio dasturi –  bu  kompyuter monitori ekranidagi tasvirlarni   yozib
olish   imkonini   beruvchi   juda   ham   qulay   kuchli   dastur   hisoblanadi.   Ushbu   dastur
yordamida biz ekrandagi jarayonlari   oson   tasvirga olishimiz, veb-kameralar orqali
videoga   olishimiz,   PowerPoint   taqdimotlarini,   hamda   audio   yozuvlarni
yaratishimiz   mumkin.   Dastur   videoni   tahrirlash   imkonini   beradi:   turli   effektlar berish,   to’g’rilash,   ravshanlik,   ularning   o’lchamlarini   almashtirish,   kerakli
formatlarda saqlash  va  boshqalar. 
Adobe   Captivate   (avvalgi   RoboDemo   sifatida   tanilgan)   —   Microsoft
Windows   va   dasturiy   ta’minotni   namoyish   etish,   video-darslarni   yozish,   dastur
simulyasiyasini   yaratish,   o`quv   taqdimotlarni   yaratish   va   .swf   formatda   turli
testlarni yaratish uchun qo’llanilishi mumkin bo’lgan Mac OS Xning 5 versiyalari
uchun   elektron   ta’limda   qo’llaniladigan   elektron   kurslarni   yaratish   va   tahrirlash
dasturi.   Adobe   Captivatedagi   generatsiyalangan   .swf   ni   .aviga   videoxosting
saytlarga konvertatsiya qilish imkoniyati mavjud.
Multimedia-tizimlar   hozirgi   paytda   ta’im   va   kasbga   tayyorlash   sohasida,
nashriyot   faoliyotida   (elektron   kitoblar),   biznesni   kompiyuterlashtirish   uchun
(reklama, mijozlarga xizmat ko’rsatish), axborot markazlarida (kutibxona, muzey)
va  Hakozolarda muvaffaqiyatli   qo’llanilmoqda.
Camtasia Studio dasturi – bu  kompyuter  monitori ekranidagi tasvirlarni  yozib
olish   imkonini   beruvchi   juda   ham   qulay   kuchli   dastur   hisoblanadi.   Ushbu   dastur
yordamida  biz ekrandagi jarayonlari   oson  tasvirga olishimiz, veb-   kameralar  orqali
videoga   olishimiz,   PowerPoint   taqdimotlarini,   hamda   audio   yozuvlarni
yaratishimiz   mumkin.   Dastur   videoni   tahrirlash   imkonini   beradi:   turli   effektlar
berish,   to’g’rilash,   ravshanlik,   ularning   o’lchamlarini   almashtirish,   kerakli
formatlarda saqlash  va  boshqalar.
Camtasia   Studio   –   video   darsliklar,   taqdimotlar   va   boshqa   shunga   o’xshash
kuzatuvchilarga   namoyish   etiladigan   materiallar   yaratish   uchun   mo’ljallangan.
Camtasia Studio dasturida  monitor  ekranidagilarni   video  tasvirga olishdan tashqari
videoni tahrirlash   imkoniyati   ham   mavjud.   Camtasia   Studio dasturidan foydalanib
kompyuter   monitorida   yuz   berayogan   barcha   jarayonlarni   osonlik   bilan   yozib
borish   mumkin.   Monitor   ekranidagi   butun   sohani   yoki   uning   alohida   ajratilgan
sohasini   yozib   olish   mumkin,   shundan   so’ng video   va   audioning   turli   effektlarini
berishimiz   mumkin   bo’ladi.   Monitor   ekranida   kuzatilayotgan   jarayonlarni   yozib
olish   uchun   etarlicha   yuqori   unumdorlikka   ega   bo’lgan   kompyuter   tanlansa   ish
unumdorligi   ortadi   albatta.   Camtasia   Studio   dasturining   yana   bir   afzalligi shundaki, u o’zining shaxsiy TechSmit Screen Capture Codec kodekiga ega bo’lib,
tasvirni kodlashtirishda   yaxshi   natijalarni beradi. Uning algoritmi tizimga bo’lgan
ortiqcha   yuklanishlarni   minimallashtiradi,   shuning   uchun   ushbu   dasturdan
unumdorligi  past bo’lgan  kompyuterlarda ham foydalanish mumkin.
Dasturning asosiy imkoniyatlari:
1. Monitor   ekranidagi   va   veb-kameralar   orqali   kuzatilayotgan
jarayonlarni, mikrofondagi ovozni sifatli yozib   olish.
2. Videolavhalarga turli xil  vizual effektlar   berish.
3. Videoyo’laklarni kesib olish, birlashtirish, o’chirish  va   qo’shish.
4. Audio  yozuvlar  qo’yish va   tahrirlash.
5. Videoni   bizga   qulay   bo’lgan   formatlarda   saqlash   SWF,   FLV,    AVI,
MOV, WMV,  PPT,  GIF,  RM,   CAMV.
Video   tasvirni   ushlab   olish   funksiyasini   bajarishga   mo’ljallangan   dasturlar
soni   kun   sayin   ortiq   bormoqda.   Bu   esa   Internetda   video-kurslar   va   video-
darslarning ko’payishi   va   ommalashishi  bilan   bog’liq.   Ammo ushbu dasturlarning
barchasi   ham   bizga   kerakli   natijani   bera   olmaydi,   Camtasia   Studio   dasturi   esa
boshqalardan  video  tasvirni sifatli ushlab olishi bilan farqlanadi.
Dastur   ish   stolida   sodir   bo’layotgan   barcha   holatlarni   yozib   oladi,   shu
jumladan kursor harakatini ham (11-rasm). Dastur interfeysi
1. Ish stoli; 2. Boshqaruv paneli; 3. Vaqt shkalasi; 4. Proigryvatel
Camtasia   Studio   dasturida   to’rtta   utilitalar   qamrab   olingan:   Camtasia
Recorder,   Camtasia   Theater,   Camtasia   Player,   Camtasia   MenuMaker.   Camtasia
Studio   dasturida   yaratilgan   lavhalar   YouTube   tipidagi   saytlarda,   iPhone
apparatlarida,   shuningdek   odatdagi   shaxsiy   kompyuterlarda   videoni   ko’rishga
mo’ljallangan   har   qanday   dasturlarda   a’lo   darajada   ishlaydi   va   muayyan   dasturiy
muhitda   ishlashni   o’rgatuvchi   media   fayllarni   Internetda   ko’plab   uchratishimiz
mumkin. Shu bilan birga dastur tasvir sifatini hech qanday yo’qotishlarsiz saqlash
va minimal hajmda videoni saqlash imkonini beradi.
Ish  stolida   navbatdagi   lavhani   yozib  olgandan   so’ng, video    va    audio   fayl  aks
etadi.   Olingan   natijani   ko’rish   va   tahrirlash   uchun,   uni   sichqoncha   orqali   vaqt
shkalasi maydoniga olib o’tish lozim.
Camtasia Studio dasturining boshqaruv paneli.
Boshqaruv panelida quyidagilarga murojaat qilish mumkin: ADD qismi.
Import Media – audio yoki videomateriallarni import qilish.
Title   Clips   –   yuklanuvchi   ekranni   tayyorlash.   Dasturda   yaratilgan
videolavhani   yuklashdan   oldin,   foydalanuviga   belgilangan   axborotlarni   (reklama,
tabriknoma va b.) ko’rsatish kerak bo’lsa, ushbu bandda buni bajarish mumkin. Voice Narration bu  opsiya   fonli   musiqalar   yoki   o’zining   ovozli   sharhlarini
yozish  imkonini   beradi.
Record   Camera   –   bu   opsiya   suratda   rasm   effektini   yasash   imkonini   beradi,
masalan, videolavhaning burchagida yana bitta lavhani joylashtirish.
EDIT qismi.
Picture in Picture – suratda rasm effektini tahrirlash.
Transitions – agarda bir qancha videolavhalar   bor   bo’lsa, ushbu uskuna bilan
bitta videolavhadan boshqasiga chiroyli o’tishlarni  yaratish  mumkin.
Callouts   –   videodarsning   har   qanday   kadrida   tushuntirish   xatini   qo’yish
imkonini beradi.
Zoom-n-Pan   –   ushbu   bo’limda,   ekrandagi   muhim   sohani   ajratib   ko’rsatish
uchun videolavhaga lupa effektini qo’llash mumkin.
Flash Quiz – bu   funksiya   Camtasia Studio dasturidan   videolavhaga    bevosita
so’rov qo’yishga yordam beradi,  javob  natijasi bo’yicha lavhaning o’qilishi davom
etadi  yoki   to’htaydi.
Captions   –   ushbu   uskuna   lavhani   ixtiyoriy   joyidan   o’qitish,   proigrvatelya
oynasi ostiga yozuv qo’yish imkonini beradi.
PRODUCE qismi.
Produce   video   as   –   bu   opsiya   Camtasia   Studio   dasturida   yaratilgan   lavhani
avi, swf, mov, wmv va boshqa formatlarda saqlash imkonini beradi.
Create CD menu – ushbu bandda punkte,   mojno   sozdat menyu dlya CD disk
uchun  menyu  yaratish mumkinki, unda ko’pgina videodarslar   joylashadi.
Create   Web   menu   –   bu   opsiya,   web-sahifalarda   joylashtiriladigan   swf
lavhalari bo’yicha qulay navigasion menyuni yaratish imkonini beradi.
Batch   Production   –   bu   funksiya   dasturda   yaratilgan   turli   loyihalarni   bitta
paketli faylga birlashtirish imkonini beradi. Vaqt shkalasida butun videofilm aniq   ifodalanadi.
Videoyo’lak.
Qo’shimcha   fishkalar.
Audioyo’lak.
Vaqt   shkalasining   yuqori   panelida   turli   uskunalar   mavjud   bo’lib,   ular
ovozlar  bilan ishlash, yo’laklarni kichiklashtirish  yoki  kattalashtirish,  yozib  olingan
materiallarni kesib olish  va  boshqa amallarni bajarishga yordam   beradi.
Proigrvatel.
Camtasia   Studio   dasturida   tasvirga   olingan   videolavhalar   proigrvateli,
videolavhani tahrirlash  va  turli hil effektlarni qo’shish jarayonida uni  ko’rish  uchun
mo’ljallangan.
Uskunlara   paneli.
Uskunlara panelida dasturning har xil  funksiyalari   to’plangan
New Project –  yangi  loyiha   yaratish.
Open  Project – ilgari  yaratilgan  loyihani   ochish.
Save Project – loyihani   saqlash.
Import  Media Files – media faylni import   qilish.
Produce   Video   As   –   tayyor   lavhani   dastur   quvvatlaydigan   formatlardan
biriga   o’tkazish.
Undo – oldinga holatga   qaytish.
Redo –  keyingi  holatga   o’tish. Show/Hide  Task  List – boshqaruv panelini   berkitish/ko’rsatish.
Launch other tools – boshqa utilitalarni ishga solish (Camtasia Recorder,
Camtasia   Menumaker,   Camtasia   Audio   Editor,   Camtasia   Theater,   Camtasia
Player).
Camtasia Studio  Help  – dastur  bo’yicha   yordam. amtasia Studio   utilitalari.
Camtasia   Recorder   –   paketning   eng   muhim   utilitasi   hisoblanib,
videolavhani  bevosita yozib borish uchun   mo’ljallangan.
Record the screen bosadigan bo’lsak quidagi oyna chiqadi oyna chiqadi.
Bu   oyna   orqali   biz   ekranning   qancha   yoki   qanday   qismini   vidioga
olishimiz   mumkinligini   tanlashimiz   mumkin.   Undan   tashqari   camera   tugmasini
bosish   orqali   biz   veb   kamerani   ishga   tushirib   undan   foydalanishimiz   mumkin.
Audio tugmasi esa ovoz bilan yozish yoki yozmaslikni tanlash imkoniyatini beradi.
Rec   tugmasini   bosishimiz   bilan   tasvirga   olish   jarayoni   boshlanadi.   Bu   jarayonni
to’xtatish uchun f10 tugmasini bosish yetarli. F10   tugmasi   bosilgandan   so’ng   quidagi   oyna   chiqadi.   Bu   oyna   orqali
vidio faylni oçhirish, saqlash , o’zgartirish kabi vazifalarni bajarishimiz mumkin.
Shundan   keyin   Save   and   Edit   tugmasiga   bosib   video   ni   saqlab   olamiz
Bunday   saqlashda   biz   vidio   faylni   ikki   xil   formatda   saqlashimiz   mumkin:
*.camrec va *.avi. Camtasia   Studio   dasturi   haqida   yuqori   bo`limlarda   gapirib,   Ekrandan
videolarni   yozib   olishni   ko`rsatib   o`tgan   edik.   Endi   esa   undan   montaj   usullari
xaqida to`xtalib o`tamiz.
Avvalo   yozib   olingan   videoni   ochib   olamiz.   Buning   uchun   «Fayl»
menyusidan «Import multimedia» 
Bo`limiga   kirib   Kerakli   videoni   tanlab   «Otkr ы t»   buyrug`ini   tanlaymiz.
Shundan so`ng quyidagi holatga kelamiz. Camtasia   Studio   dasturini   muxarririning   umumiy   ko`rinishi.   Camtasia
Studio  dasturini muxarririda 4 ta asosiy bo`lim mavjud: 
1.Task   List -   mavjud   imkoniyatlar   bo`limi.   Bu   bo`limda   ovoz   yozish,
PowerPoint ga yaratilgan faylni tadbiq qilish oynalarini ochish mumkin. 
Add  qismida:  “Import media”-  tayyor video fayllarni ochish;
“Title clips” - tayyorlanayotgan video faylga yozuvlar qo`yish; 
“Voice narrayion” - ovoz yozish; 
“Record  camera” -  video kamerada  olingan  fayllarni  taxrir  qilish  oynalarini
ochish imkoniyatlari joylashtirilgan. 
Edit  qismida:
 “Audio enhancements”-  tovishlarni qayta ishlash; 
“Zoom-n-Pan Properties” –  Joriy faylni turli-hil o`lchamlarda qayta ishlash;
“Callout   Proporties”-   turli-hil   avtomatik   figuralar   qo`yish   va   taxrirlash;
“Tpansitions”-  har-hil animasiyalar qo`yish; 
“Open caption” - fayllarni boshlang`ich xolati belgilanadi; 
“Flash   quiz   and   survey   Meneger”-   makromedia   flesh   dasturida   tuzilgan
proektlarni qo`shish oynalarini ochish imkoniyatlari joylashtirilgan.  “Produce”   qismida :
Tayyor-langan   proektni   turli-
xil   format-larda   va   hattoki
DVD  va  CD  disklarga yozish
imkoniyatlari joylashgan.
Bilimlarni   chuqrlashtirishda,   o’qish   muddatini   qisqartirishda   va   bir
o’qituvchiga   tinglovchilar   sonini   oshirishga   imkon   beruvchi   komp’yuterli   dars
beruvchi mul’timedia tizmlarida alohida o’rin  egallaydi.
5.2. Power Pointda namositalarini yaratish. Slaydlar yaratish va ular bilan
ishlash.
Har bir slayd bir nechta matn kiritish mumkin bo‘lgan ramkalardan iborat 
bo‘ladi. Slaydga matn kiritish uchun o‘z navbatida matn uchun ajratilgan 
maydonga ya’ni “ Заголовок   слайда ”  уо ki “ Подзаголовка   слайда ” so‘zlarining 
ustidan sichqonchaning chap tugmasini bosib, kursor paydo bo‘lgan joydan matn 
kiritamiz (3 – rasm).Bu holda matn ustida bajariladigan amallar Microsoft Word 
dasturidagiek amalga oshiriladi. 
3 – rasm.  1 – slayd ko‘rinishi va unga matn kiritish 
Главная   menyusidagi   qo‘shimcha   tugmalar   vazifasini   ko‘rib   chiqamiz.
Главная  menyusiga “ Слайд  bo‘limi” qo‘shilgan bo‘lib, “ Создать   слайд ” tugmasi
qo‘shimcha   slayd   yaratish   uchun   qo‘llaniladi.   Slayd   yaratish   uchun   quyidagi
amallarni bajarish lozim: 
 Главная  →   Создать   слайд  → kerakli bo‘lgan slayd shabloni tanlanadi      
(4 – rasm).   уоki  Ctrl+M 
4 – rasm.  Slayd yaratish menyusi
YAratilgan   slaydning   maketining   o‘zgartirish   uchun   “ Макет ”   tugmasidan
foydalanamiz. 
5 – rasm.  Slayd uchun maket tanlash menyusi. 
Glavnaya   menyusidagi   SHrift ы   bo‘limida   va   tugmalar   qo‘shilgan   bo‘lib,
birinchi   tugma   matnga   soya   effektini   bersa,   ikkinchi   tugma   harflar   orasidagi
intervalni  belgilab beradi (5.1 – rasm).  5.1 – rasm.  Matn harflari orasidagi intervalni o‘zgartirish
Glavnaya   menyusining   “ A бзац ”   bo‘limida   “ Направления   текста ”,
“ Выровнять   текст ” va “ Преобразавать   в   SmartArt ” tugmalari qo‘shilgan (6
– rasm).  Направления   текста  tugmasi matnning yo‘nalishini belgilab beradi. 
6 –rasm. “ A бзац ” bo‘limi  tugmalari yo‘nalishini o‘zgartirish.  bo‘yicha matn tekislash. Strukturali               
                                                                                           figura qo‘shish.
Главная   menyusiga   “ Рисование ”   bo‘limi   qo‘shilgan   bo‘lib   (7   –   rasm),
slaydlarga figuralar joylashtirish, matn kiritish uchun qo‘shimcha ramkalarqo‘yish,
rasm   va   figuralarning   joylashuv   holatini   belgilab   berish,   stil   berish   amallarini
bajaradi.
7.1 – rasm.  Figuralar menyusi
Bu   figuraning   boshqaruvchi   tugmalaridan   foydalanib   o‘lchaminio‘zgartirish
mumkin. 7.2– rasm.  Slayddagi figuralar va ularni o‘zgartirish
Ba’zi   hollarda   slaydga   mos   ravishda   matn   qo‘shish   kerak   bo‘ladi.   Buning
uchun Figura menyusidagi “ Надпись ” tugmasidan foydalaniladi (7.3 – rasm).
7.3 – rasm.  “ Надпись ” tugmasi
Bundan   foydalanganda   oldin   “ Надпись ”   tugmasi   tanlanadi   va   slaydning
kerakli   joyiga   kursor   olib   borilib,   sichqoncha   chap   tugmasi   bir   marta   bosiladi.
Paydo bo‘lgan ramkaga matn kiritiladi (masalan “YUlduz” so‘zi) (9.7.4 – rasm).  7.4 – rasm.  Slaydga matn kiritish.
Figuralarning ichiga ham matn kiritish mumkin. Buning uchun kursor figura
ustuga olib boriladi va o‘ng tugmasi bosiladi. Paydo bo‘lgan menyudan 
“ Изменить   текст ”   tugmasi   bosiladi   va   kursor   paydo   bo‘lgan   joydan
matn kiritiladi (7.5 – rasm). 
7.5 – rasm.  Figuraga matn kiritish.
Figuralarga,   ramkalarga   stil   berish   uchun   “ Рисование ”   bo‘limidagi
“ Экспресс  –  стили ” tugmasidan foydalaniladi (7.6 – rasm). Demak bu stildan foydalanish uchun oldin figura   еp ki ramka tanlanadi. Keyin
“ Экспресс - стиль ” menyusi kirib biron stil tanlanadi. 
O‘z   navbvtida   stilni   yanada   mukammallashtirish   uchun   “ Заливка   фигуры ”,
“ Контур   фигуры ” va “ Эффект   фигуры ” tugmalaridan foydalaniladi (7.7 – rasm). 7 – rasm.  Qo‘shimcha stildan foydalanish
Microsoft   PowerPoint   dasturida   slayd,   matn,   rasm   va   figuralardan   nusxa
ko‘chirish,   qirqib   olish   amallarini   bajarish   uchun   quyidagi   buyruqlarni   bajarish
lozim: 
Nusxa   olina еp tgan   matn   е	p ki   rasm   belgilab   olinadi → Главная   menyusidagi
“ Буфер   обмена ”   dan   “ копировать ”   ( )   tugmasi   tanlanadi→   joy
ko‘rsatiladi→ “ Вставить ”  tugmasi bosiladi. 
Ishchi   rejimdan   prezentatsion   rejimga   o‘tish   uchun   F5   tugmasini   bosish
lozim.   Prezentatsion   rejimdan   Ishchi   rejimga   o‘tish   uchun   esa   “Esc”tugmasidan
foydalaniladi.   Slayddan   slaydga   o‘tish   uchun   klaviaturadagi   strelkalardan
foydalaniladi.
4. Tasvirlarni saqlash, yiklash va ulardan foydalanish.
Microsoft Power Point dasturida hujjatlarni saqlash.
Файл → Сохранить   как →saqlash   oynasi   hosil   bo‘ladi→saqlash   uchun   joy
ko‘rsatiladi→saqlana е	
\ tgan   xujjatga   nom   beriladi→   “soxranit ь ”   tugmasi
bosiladi. 
Power   Point   dasturida   yaratilgan   xujjatlarni   ochish   uchun   quyidagi   amallarni
bajarish lozim: 
Файл → Открыть →   xujjatni   ochish   oynasi   hosil   bo‘ladi→saqlangan
xujjatning   joyi   ko‘rsatiladi   →xujjatning   ustiga   bir   marta   sichqonchaning
chap tugmasi bosiladi→ “ открыть ” tugmasi bosiladi. 
Eslatma:   Agar   biz   xujjatni   birinchi   marotaba   saqla е	
p tgan   bo‘lsak,   u   xolda
“ Сохранить   как ”   tugmasini   tanlashimiz   kerak.   Agar   biz   saqlangan   xujjatga
o‘zgartirishlar   kiritib   (qo‘shimcha   slayd   yaratish,   mant   kiritish,   rasmlar
joylashtirish,   animatsiya   qo‘llash)   saqla е	
p tgan   bo‘lsak,   u   xolda   “ Сохранить ”
tugmasini tanlashimiz lozim. 
Dasturni  	
еppish   uchun   muloqot   oynasining   yuqori   o‘ng   burchagidagi
“ Закрыть ” ( x ) tugmasini bosish lozim. Microsoft Power Point dasturida dizayn va animatsiyalardan foydalanish.
Вставка  menyusi va undagi uskunalardan foydalanish
“ Вставка ”   menyusida   (8   –   rasm)   bir   necha   tugmalar   joylashgan   bo‘lib,   bular
asosan quyidagilardir: 
 Таблица  – jadval yaratish 
 Рисунок  – slaydga rasm qo‘yish 
 Видео  – slaydga video rolik qo‘yish 
   Фотоальбом  – Rasmlar al’bomini yaratish 
 Фигуры  – Slaydga figuralar qo‘yish 
   Диаграмма  - Slaydga diagramma qo‘yish 
   Звук  – slaydga musiqa qo‘yish va boshqalar. 
8 – rasm.  Vstavka menyusi
Ushbu dasturda jadval yaratish uchun quyidagi amallalrni bajarish kerak: 
Вставка   →   Таблица   →   Вставить   таблицу   →Qo‘shimcha   oyna   hosil
bo‘ladi →Qator va ustunlar soni ko‘rsatiladi → OK Slaydga rasm joylashtirish uchun quyidagi amallalrni bajarish lozim: 
Вставка   →   Рисунок   →Oyna   hosil   bo‘ladi   →   Kompyuterdan   rasm
tanlanadi →  Вставить (9 – rasm)
9 – rasm.  Slaydga rasm qo‘yish oynasi.
Prezintatsiyaga video fayl qo‘shish uchun quyidagi amallalrni bajarish lozim:  Вставка → Фильм →Oyna hosil bo‘ladi → Kompyuterdan video fayl 
tanlanadi → OK (3.10 – rasm)
             Power Point dasturini ishga tushirish. Bu dasturni ishga tushirish uchun 
Windows ning "Pusk" menyusi ichidagi "Programmы" bulimidan "Microsoft 
Power Point" buyrukni tanlaymiz. SHundan keyin ekranda quyidagi oyna hosil 
qilinadi.  
10 – rasm.  Slaydga video rolik qo‘yish. 
Prezintatsiyaga   har   xil   figuralar   joylashtirish   uchun   quyidagi   amallarni
bajarish lozim: 
Вставка → Фигуры →Kerakli figura tanlanadi → sichqonchaning chap
tugmasi tanlanadi.  (11 – rasm)
11 – rasm.  Slaydga figura qo‘yish
Prezintatsiya   slaydlariga   tartib   raqam   еp ki   sana   joylashtirish   uchun   quyidagi
amallarni bajarish lozim: 
Вставка → Фильм → Oyna hosil bo‘ladi → Номер слайда  уо ки Дату и
время tugmalar tanlanadi → Применить ко всем  (12 – rasm) 12 – rasm.  Slaydni raqamlash Slaydga   diagramma   qo‘yish   “ Иллюстрация ”   bo‘limidagi   “ Диаграмма ”
tugmasi   orqali   amalga   oshiriladi.   Bunda   kerakli   diagramma   turi   tanlanadi   va
sichqonchaning   chap   tugmasi   ikki   marta   bosiladi.   Paydo   bo‘lgan   diagramma
parametrlarini   o‘zgartirish   Microsoft   Word   dasturida   gistogramma   qo‘yish   bilan
bir xil amalga oshiriladi. 
Slaydlarga dizayn berish
Slaydlarga   dizayn   berish   uchun   “ Дизайн ”   menyusidan   foydalaniladi   (13   –
rasm).
13– rasm.  Дизайн  menyusi
Slaydga dizayn berish uchun quyidagi ketma – ketlikdan foydalaniladi. 
Дизайн   →   Kerakli   bo‘lgan   dizayn   temasi   tanlanadi   →   sichqonchaning
chap tugmasi bosiladi.
va quyidagi natijaga erishamiz (13.1 – rasm) 13.1 – rasm.  Дизайн  berilgan slayd
Ushbu   tugmalar   slayd   dizayniga   qo‘shimcha   ranglar   va   effektlar   taklif   etadi
(13.2 – rasm).
13.2 – rasm.  Dizaynni mukammallashtiruvchi tugmalar
Dizayn   menyusi   “ Фон ”   bo‘limidagi   “ Стили   фона ”   tugmasi   slayd   dizayni
stilini o‘zgartirib beradi (13.3 – rasm)
13.3 – rasm. “ Стили   фона ” menyusi Prezentatsiyalarda animatsiyadan foydalanish, xusucan slaydan slaydga o‘tish
holatida animatsiya qo‘llash (Perexod ы ) uchun quyidagi amallarni bajarish lozim: 
Slayd   belgilanadi   →   Переход   меню   →   “Переход   к   этому   слайду”
bo‘limidan kerakli bo‘lgan animatsiya turi tanlanadi → sichqonchaning chap
tugmasi bosiladi.
14 – rasm.  “ Преход ” menyusi
14.1 – rasm da ko‘rsatilgan tugma,slayd o‘tishini “ Рабочий   rejimda” ko‘rish
imkoniyatini beradi.
14.1 – rasm.  Slayd o‘tishini ko‘rish tugmasi
Bir   slayddan   ikkinchi   slaydga   utishda   ovoz   qo‘llash   uchun
Переход menyusidagi “ Звук ” maydonidan foydalaniladi (14.2 – rasm). 14.2 – rasm.  Slayd o‘tishini ovoz bilan tashkil qilish
Slayd   animatsiyalarining   tezligini   o‘rnatishda   bevosita   qo‘llaniladi.   Buning
uchun  “ Время   показа   слайдов ”  maydonidagi   “ По   щелчку ”  maydonidagi   belgini
olib   tashlaymiz   va   “ После ”   maydoniga   belgi   qo‘yib,   slaydning   o‘tish   vaqti
ko‘rsatiladi (14.3 – rasm). 
Slaydlarning ketma-ket o‘tish vaqtlarini belgilash uchun ishlatiladigan tugma.
14.3– rasm.  Slayd o‘tish vaqtini o‘rnatish oynasi
Aniamsiyalar xosil qilish va namoyish etish
Microsoft   Power   Point   dasturida   animatsiyalar   faqat   matn   figuralar   uchun
amalga   oshiriladi.   Animatsiya   hosil   qilish   uchun   “ Animatsiya ”   menyusidan
foydalaniladi   (3.15   –   rasm).   Matn,   figura,   diagramma   va   rasmlarda   animatsiya
qo‘llash uchun quyidagi amallarni bajarish lozim: 
Matn   belgilanadi   →   Анимация   меню   →   “Анимация”   bo‘limidan
kerakli   bo‘lgan   animatsiya   turi   tanlanadi   →   sichqonchaning   chap   tugmasi
bosiladi. 15 – rasm. “ Анимация ” menyusi
Ushbu   tugma   qo‘llangan   animatsiyalarni   “ Рабочий   rejimda”   ko‘rish
imkoniyatini beradi.
“ Параметры   эффектов ”tugmasi   qo‘llanilgan   animatsiyaga   qo‘shimcha
parametrlar qo‘llashda foydalaniladi (15.1 – rasm).
15.1 – rasm. “ Параметры   эффектов ” menyusi
Matnga   bir   emas   bir   necha   animatsiya   qo‘llash   uchun   “ Добавить
анимацию ” tugmasidan foydalanamiz. Matnning chap tomonida animatsiya ketma
ketligi tartib raqam bilan ko‘rsatiladi (15.2 – rasm). Tayеprlangan   prezintatsiyani   namoyish   etish   uchun   “ Показ   слайдов ”
menyusidan foydalanamiz (16 – rasm).
16 – rasm. “ Показ   слайдов ” menyusi
Slaydlar   ketma-ketligini   o‘zgartirish   uchun   “Proizvol ь n ы y   pokaz”
tugmasidan foydalanamiz. Buning uchun quyidagi amallarni bajarish lozim:  “ Показ   слайдов ”   menyusi   →  Произвольный  показ   →  Произвольный
показ → oyna hosil bo‘ladi →  Создать  → Oyna hosil bo‘ladi → Slayd ketma-
ketligini ko‘rsatiladi → OK Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1. Aripov M. Informatika asoslari. O’quv qo’llanma. –Toshkent: 2002.
2. M.Aripov. Internet va elektron pochta asoslari. T., Universitet, 2000
3. Ayupov   R.X.   Xususiy   komputerda   ishlash.   MS   Word   matn   muharriri.   –T.:
TMI, 2002, 124 bet. 
4. Ayupov   R.X.,   Ilxomova   E.   Komputer   tarmoqlari   va   Internet   tizimi.–T.:   TMI,
2002.
5. Microsoft Assess 2002. Russkaya versiya. Shag za shagom. Prakticheskoe 
posobie. [Per. s angl.  L.V. Sazonova]. – M.: EKOM, 2002. – 352 s.
6. Microsoft Windows XP:  Shag   za   shagom .  Russkaya versiya: [Prakt. posob.]. – 
M.: EKOM, 2002. – 352 s.: il., pril.
7. Microsoft Word. Versiya 2002. Shag za shagom: [Per. s angl. L.V. Sazonova]. 
– M.:EKOM, 2002. – 336 s.: il.
8. Bondarenko S., Bondarenko M.  Word 2003. – SPb.: Piter, 2005. – 380.  (4) s.: 
il. –(Populyarnыy samouchitel).
9. Bott, Ed.  Windows XP. B ы stro i effektivno: per s angl. – SPb.: Piter, 2005. –
320 s.
10. Ye vseev, Georgiy Aleksandrovich.  Noveyshiy samouchitel rabot ы  na 
kompyutere: Effektivn ы y kurs / G. Yevseev, V. Muraxovskiy, S. Simonovich; 
Pod red.  S.
11. Nasreddinova Sh. Excel 7.0 da jadval hisoblagichlar. – T.: TMI, 2002.
12. Sagman Stiv. MS Power Point 7.0. dlya Windows.- Sankt-Peterburg, 
Izdatelstvo «Piter», 1997

Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini yaratish texnologiyalari. Power Pointda namositalarini yaratish.Tasvirlarni saqlash, yiklash va ulardan foydalanish. Reja: 1. Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini yaratish texnologiyalari. 2. Power Pointda namositalarini yaratish. 3. Tasvirlarni saqlash, yiklash va ulardan foydalanish.

1. Boshlang’ich ta’limga oid axbprotlarni namoyish qilish vositalarini yaratish texnologiyalari. Dars materiallarini tushuntirish (materiallarni tushuntirish dars prezentatsiyasi va videorolik, amaliy harakatlar, tayyor ishlar ko’rgazmasini namoyish qilish bilan birgalikda olib boriladi). Zamonaviy kompyuter texnikasining ishlatish va undan foydalanish uchun turli vazifalarni bajaruvchi dasturlar mavjud. Ish faoliyatida shunday masalalar uchraydiki, yuqorida sanab o’tilgan muharrirlar va dasturlardan foydalanib hal etish yoki ko’zlangan maqsadga erishish mumkin emas yoki ko’p vaqt, mehnat va mablag’ talab qiladi. Multimedia- tizimlar hozirgi paytda ta’im va kasbga tayyorlash sohasida, nashriyot faoliyotida (elektron kitoblar), biznesni kompiyuterlashtirish uchun (reklama, mijozlarga xizmat ko’rsatish), axborot markazlarida (kutibxona, muzey) va Hakozolarda muvaffaqiyatli qo’llanilmoqda. Camtasia Studio dasturi – bu kompyuter monitori ekranidagi tasvirlarni yozib olish imkonini beruvchi juda ham qulay kuchli dastur hisoblanadi. Ushbu dastur yordamida biz ekrandagi jarayonlari oson tasvirga olishimiz, veb-kameralar orqali videoga olishimiz, PowerPoint taqdimotlarini, hamda audio yozuvlarni yaratishimiz mumkin. Dastur videoni tahrirlash imkonini beradi: turli effektlar

berish, to’g’rilash, ravshanlik, ularning o’lchamlarini almashtirish, kerakli formatlarda saqlash va boshqalar. Adobe Captivate (avvalgi RoboDemo sifatida tanilgan) — Microsoft Windows va dasturiy ta’minotni namoyish etish, video-darslarni yozish, dastur simulyasiyasini yaratish, o`quv taqdimotlarni yaratish va .swf formatda turli testlarni yaratish uchun qo’llanilishi mumkin bo’lgan Mac OS Xning 5 versiyalari uchun elektron ta’limda qo’llaniladigan elektron kurslarni yaratish va tahrirlash dasturi. Adobe Captivatedagi generatsiyalangan .swf ni .aviga videoxosting saytlarga konvertatsiya qilish imkoniyati mavjud. Multimedia-tizimlar hozirgi paytda ta’im va kasbga tayyorlash sohasida, nashriyot faoliyotida (elektron kitoblar), biznesni kompiyuterlashtirish uchun (reklama, mijozlarga xizmat ko’rsatish), axborot markazlarida (kutibxona, muzey) va Hakozolarda muvaffaqiyatli qo’llanilmoqda. Camtasia Studio dasturi – bu kompyuter monitori ekranidagi tasvirlarni yozib olish imkonini beruvchi juda ham qulay kuchli dastur hisoblanadi. Ushbu dastur yordamida biz ekrandagi jarayonlari oson tasvirga olishimiz, veb- kameralar orqali videoga olishimiz, PowerPoint taqdimotlarini, hamda audio yozuvlarni yaratishimiz mumkin. Dastur videoni tahrirlash imkonini beradi: turli effektlar berish, to’g’rilash, ravshanlik, ularning o’lchamlarini almashtirish, kerakli formatlarda saqlash va boshqalar. Camtasia Studio – video darsliklar, taqdimotlar va boshqa shunga o’xshash kuzatuvchilarga namoyish etiladigan materiallar yaratish uchun mo’ljallangan. Camtasia Studio dasturida monitor ekranidagilarni video tasvirga olishdan tashqari videoni tahrirlash imkoniyati ham mavjud. Camtasia Studio dasturidan foydalanib kompyuter monitorida yuz berayogan barcha jarayonlarni osonlik bilan yozib borish mumkin. Monitor ekranidagi butun sohani yoki uning alohida ajratilgan sohasini yozib olish mumkin, shundan so’ng video va audioning turli effektlarini berishimiz mumkin bo’ladi. Monitor ekranida kuzatilayotgan jarayonlarni yozib olish uchun etarlicha yuqori unumdorlikka ega bo’lgan kompyuter tanlansa ish unumdorligi ortadi albatta. Camtasia Studio dasturining yana bir afzalligi

shundaki, u o’zining shaxsiy TechSmit Screen Capture Codec kodekiga ega bo’lib, tasvirni kodlashtirishda yaxshi natijalarni beradi. Uning algoritmi tizimga bo’lgan ortiqcha yuklanishlarni minimallashtiradi, shuning uchun ushbu dasturdan unumdorligi past bo’lgan kompyuterlarda ham foydalanish mumkin. Dasturning asosiy imkoniyatlari: 1. Monitor ekranidagi va veb-kameralar orqali kuzatilayotgan jarayonlarni, mikrofondagi ovozni sifatli yozib olish. 2. Videolavhalarga turli xil vizual effektlar berish. 3. Videoyo’laklarni kesib olish, birlashtirish, o’chirish va qo’shish. 4. Audio yozuvlar qo’yish va tahrirlash. 5. Videoni bizga qulay bo’lgan formatlarda saqlash SWF, FLV, AVI, MOV, WMV, PPT, GIF, RM, CAMV. Video tasvirni ushlab olish funksiyasini bajarishga mo’ljallangan dasturlar soni kun sayin ortiq bormoqda. Bu esa Internetda video-kurslar va video- darslarning ko’payishi va ommalashishi bilan bog’liq. Ammo ushbu dasturlarning barchasi ham bizga kerakli natijani bera olmaydi, Camtasia Studio dasturi esa boshqalardan video tasvirni sifatli ushlab olishi bilan farqlanadi. Dastur ish stolida sodir bo’layotgan barcha holatlarni yozib oladi, shu jumladan kursor harakatini ham (11-rasm).

Dastur interfeysi 1. Ish stoli; 2. Boshqaruv paneli; 3. Vaqt shkalasi; 4. Proigryvatel Camtasia Studio dasturida to’rtta utilitalar qamrab olingan: Camtasia Recorder, Camtasia Theater, Camtasia Player, Camtasia MenuMaker. Camtasia Studio dasturida yaratilgan lavhalar YouTube tipidagi saytlarda, iPhone apparatlarida, shuningdek odatdagi shaxsiy kompyuterlarda videoni ko’rishga mo’ljallangan har qanday dasturlarda a’lo darajada ishlaydi va muayyan dasturiy muhitda ishlashni o’rgatuvchi media fayllarni Internetda ko’plab uchratishimiz mumkin. Shu bilan birga dastur tasvir sifatini hech qanday yo’qotishlarsiz saqlash va minimal hajmda videoni saqlash imkonini beradi. Ish stolida navbatdagi lavhani yozib olgandan so’ng, video va audio fayl aks etadi. Olingan natijani ko’rish va tahrirlash uchun, uni sichqoncha orqali vaqt shkalasi maydoniga olib o’tish lozim. Camtasia Studio dasturining boshqaruv paneli. Boshqaruv panelida quyidagilarga murojaat qilish mumkin: ADD qismi. Import Media – audio yoki videomateriallarni import qilish. Title Clips – yuklanuvchi ekranni tayyorlash. Dasturda yaratilgan videolavhani yuklashdan oldin, foydalanuviga belgilangan axborotlarni (reklama, tabriknoma va b.) ko’rsatish kerak bo’lsa, ushbu bandda buni bajarish mumkin.