CorelDraw dasturi haqida
![Mavzu: CorelDraw dasturi haqida.
Reja:
1) CrelDrawda hujjatlarni yaratish va ochish.
2) Vektorli va rastirli grafika.
3) Qatlamlar bilan ishlash.
4) Rang va vector efeklari.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_1.png)
![1. Kuchli shakllar bilan bir qatorda CorelDRAW
reklama, kitob dizayni, mato rasmlari va boshqalarda keng
qo'llaniladigan ajoyib vektorli rasmlarni yaratishi mumkin.
Dastur aniq konstruktsiyalar uchun juda qulay
imkoniyatlarga ega, bu esa uni aniq o'lchovlar yoki nisbatlarda
aniq diagramma va shakllarni chizish uchun ishlatishga imkon
beradi. Masalan, mebel ishlab chiqarish uchun kontrplak
blankalarini chizish uchun.
Corel DRAW veb-dizayn uchun ham keng qo'llaniladi:
sayt maketlarini yaratishdan tugmachalar va navigatsiya. Va
ekstruziya, shaffoflik, qobiq va soya kabi maxsus effektlardan
foydalanish sizga realistik 3D moslamalarni yaratishga imkon
beradi.
CorelDRAW dasturi (ba'zilari uni shunchaki Corel, Coral
yoki hatto Coral deb atashadi), bir tomondan soddaligi bilan,
ikkinchidan, keng doiradagi vazifalari bilan ajralib turadi.
Corel chizish - mashhur va dunyoga mashhur dastur,
uning asosiy maqsadi - vektor grafikasi formatida
rasmiylashtirilgan hujjatlarni yaratish va qayta ishlash.
Vektorli grafika ob'ektlarini ishlab chiqish uchun
mo'ljallangan dastur dasturlari kompleksining to'liq nomi,
ulardan biri Corel Draw CorelDRAW Graphics Suite-ga
o'xshaydi.
Bu vektor grafikasi ob'ektlarini yaratish va qayta ishlash
uchun zarur bo'lgan barcha dasturlarni o'z ichiga olgan mustaqil
mahsulot.
"Corel Drow" dan tashqari, unga vektorli grafik
formatdagi ob'ektlarni yaratishni juda osonlashtiradigan foydali
yordamchi dasturlar kiradi, masalan: Corel-TRACE - Corel
Draw muharririda ularni keyinchalik qayta ishlash uchun rastrli
ob'ektlarni tezkor ravishda vektorli ob'ektlarga aylantirishga
imkon beruvchi dastur; Corel PHOTO-PAINT - raster
tasvirlarni tahrirlash uchun dastur; Corel CAPTURE - ekranda
tanlangan ma'lum bir qismni olish uchun vosita; Corel
R.A.V.E. - animatsion ob'ektlarni shakllantirish dasturi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_2.png)
![Corel shriftlar menejeri. Shriftlarni boshqarish bo'yicha
yangi vosita - shriftlar va shriftlar to'plamlarini o'rnatmasdan
ularni toping, tartibga soling va foydalaning.
CorelDraw dasturi ishga tushirilgandan keyinekranda
COREL DRAWga XUSH KILIBSIZ (welcome to Corel
DRAW) suzi nomayon bo’ladi vadasturni ishga tushirishning
bir nechta variantlarinitanlashni suraydi:
Yangi hujjat (New Graphic), oxirgiishlangan hujjatni
ochish (Open Last Edited), Hujjatniochish (Open Graphic),
tayyor shablonlarni ochish(Template), dastur urgatuvchini
ishga tushirish(CorelTUROR), Nima yangilik? (What is
New?)Yangi hujjatni yaratish uchun menuning Fayl(File) va
Yangi hujjat buyrugi (New) yokiinstrumentlar panelidagi
maxsus tugma bosiladi. Hujjatni ochish uchun, menuning Fayl
(File) va Оchish (Open) buyruglari yoki instrumentlar
panelidagi maxsustugmalar yordamida amalga oshiriladi.
CorelDRAW dasturida bir vaqtning uzida bir nechta
hujjatlar bilan ishlashimkoniyatlari bor, shu bilan birga kerak
bo’lmagan hujjatlarni yopib qo’ysa hambo’ladi. Bu esa
menuning Fayl Yopish(Close) buyrugi erdamida amalga
oshiriladi.
Dastur ishga tushirilgandan keyin ekranda dastur oynasi
nomayen bo’ladi, bu oyna foydalanuvchi interfeysi (user
interface) yoki ishchi joyi (workspace) deb ataladi.
Interfeys foydalanuvchi va komputer orasidagi mulahotni
o’rnatadi, ishlash uchun](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_3.png)
![kerak bo’lgan barcha sharoyotni yaratadi.
Ekranning yuqorigi qismida bosh menu buyruqlari (menu
bar) joylashgan bulib
u quyidagilardan tashkil topadi:
• Fail (File)
• Muharirlash (Edit)
• Ko’rish (View)
• Kоmpanovkalash (Layout)
• Boshqarish (Arrange)
•Effektlar (Effects).
• Rastrli tasvirlar(Bitmaps)
• Matn (Text)
• Servis (Tools)
• Oyna (Window)
• Yordam (Help).](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_4.png)
![Har bir guruh bir–biriga yaqin amallarni bajaruvchi buyruqlar
yigindisi, masalan, Menu Matn (Text) matnlar ustida amallar
bajaradigan buyruqlar, Menu Effektlar (Effects) – vektorli va
rastrli grafikalar uchun har xil effektlar qilish va muharrirlashda
foydalaniladigan buyruqlardan tashkil topgan.
Shu bilan birga qo’shimcha menu (Context-sensitive
menu)da kiritilgan bu menu vazifasi joriy bo’lgan
instrumentning obyektlari haqida malumot beradi.Menu satri
tagida asboblar satri (Toolbars) joylashgan.
Asboblar satrini ekranning hohlagan joyida va har xil
ko’rinishda joylashtirish mumkin. Ekranga kerakli oynalarni
joriy qilish uchun menuning Oyna (Window) yordamida amalga
oshiriladi va ular ustida quyidagi amallar bajariladi: Asboblar
(Toolbars) satriga sichqonchani o’ng tononi bilan chertib
muloqat oynasini paydo etamiz va Parametrlar (Options),
Rostlash dan kerakli bo’lgan asboblar tanlanadi.
Свойства (Property Bar) asboblar satridagi maydonlar
va tugmalar yigindisi foydalanilayatgan asboblar yoki tanlangan](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_5.png)
![obyektga bogliq bo’ladi, masalan, asboblar satridagi matn bloki
tanlanganda matnning parametrlari ko’rsatiladi.
Cвойства (Property Bar) satridagi asboblardan birontasi
tanlanmagan holda hujjatning umumiy parametrlari ko’rsatiladi,
masalan, sahifa formati, unuig orientatsiyasi va h. ko’rsatadi.
Ekrandagi ishchi oynaning pastgi qismida holat satri (Status
Bar) joylashgan, bu qatarda obyektlar haqida malumotlar
berilad, yoki quyidagi parametrlar: обводки и заливки,
параметров shrift turi, tanlangan obyekt haqida malumot va
joriy asboblar haqida malumotlar. Holat satrining ko’rinishi va
tuzilishini o’zgartirish ham mumkin.
2. Rastr grafikasida obyektlar bit kartasidagi to’rda ranga
ega bo’lgan nuqtalar (piksellar) erdamida tasvirlanadi.
Rastrli tasvirlar bilan ishlash uchun rastr muharriridan
foydalanamiz. Rastr tasvirlarni tasvirni rastr ko’rinichiga
o’tkazish (Convert to Bitmap) yoli bilan olamiz.
Rast tasvirlarni muharrirlaganda piksellar ranglarini da
o’zgartirish imkoniyati tugiladi, fahat ranglarni
o’zgartirganimizda obyektning formasi uzgarishiga uz tasirini
tegizadi.
Vektor grafikasi matematik obyektlar ustida tashqi
qurilmalarga (monitor,printer) bogliqsiz holda amallar
bajaradi.Vektor grafikasida birinch navbatda obyektning
formasi uzgaradi rangi esa ekkinchi darajali bo’ladi. Sababi
vektor grafikasida rang bilan forma bir-biriga bogliq emas bulib,
forma birinchi darajali, rang bo’lsa ekkinchi bulib, foxat
toliqtiruvch xizmatini bajaradi.
3. Qatlam deganimizda obyektlar joylashtiriladigan
прозрачную tekislik. Bu tekislikni barcha obyektlari bilan
jilzitishga, o’chirishga,ekranda ko’rsatishga va bosmadan
chiqarishga bo’ladi. CorelDraw dasturida hujjatlarni yoratganda
tortta qatlom bo’ladi:
birinchi qatlom– tasvirlanadigan (Layer 1),
ekkinchisi – (Master Grid) tori uchun,](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_6.png)
![uchincuisi - (Master Guides) yonalish ushun va tortinchi –
«ish stoli » (Master
Desktops) uchun.
Yangi qatlamklarni qo’shish obyektlar bilan ishlashda
qiyinchilik tugdirmaydi.
Har bir sahifadagi qatlamlar soni bir xil parametrlarda va
bir xil nomida bo’ladi.
Agarda qandaydir qatlam bitta sahifada ko’rinmas holiga
kelib qolsa boshqa sahifalardagi qatlomlar ham ko’rinmas
bo’ladi. Shu bilan birga barcha sahifada qatlomlarning
joylashish tartibi ham birdan uzgaradi.
Qatlamlar ustidagi hamma operatsyalar (yoratish,
o’chirish, to’grilash va h.) Диспетчер объектов (Object
Manager) paneli yordamida bajariladi.Bu ekranga menuning](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_7.png)
![Окно\Панели типа Docker (Windows\Dockers) va Диспетчер
объектов (Object Manager)buyruqlari bilan chaqiriladi.
Panel sarlovhasi tagida turtta tugma joylashgan (chapdan
ung tomonga):
1. Новый слой (New layer) tugmasi yangi qatlamni Слой
(Layer) nomi va mos raham nomeri bilan qo’shadi.
2. Показать свойства объектов (Show Objects
Properties) tugmasi obyektning xossalarini ko’rsatadi.
3. Для редактирования tugmasi barcha qatlamlar uchun
tuzatish kiritish imkoniyati tugiladi agarda u uchirilgan bo’lsa
faqat joriy qatlamda ishlashga bo’ladi.
4. Вид диспетчера слоёв (Layer Manager View) tugmasi
qatlomlar dispetcherini ko’rinishini ko’rsatadi.
Piktogramma sichqonchani ung tomoni bilan chertilsa
qatlamning xossasini bildiradigan menu chiqariladi, u
yordamida qatlamni o’chirish yoki uning nomini o’zgartirish
mumkin.
Yangi qatlam Новый слой (New Layer) tugmasi
yordamida yaratiladi.Foydalanuvchi hoqlagancha qatlamlarni
yaritish imkoniyatiga ega faqat chegaralanish komputer texnik
parametrlariga bogliq bo’ladi.
Qatlamga nom berish Yangi nom berish qatlam yaratilgan
paytda beriladi,agarda qatlamga nom berilgan bo’lsa uni nomini
o’zgartirish Переименовать (Rename) buyrugi bilan amalga
oshiriladi.
Qatlamni joryi qilish Hoqlagan yangi yaratilga obyekt
joriy qatlamga joylashtiriladi,shu sababli obyektni hoqlagan
qatlamga oyish uchun, bu qatlamni Диспетчер объектов
(Object Manager) panelida qatlam nomiga sichqonch bilan
chertib belgilash kerak. Qatlamning joriy ekanligini bilish ushun
qatlam nomi rangiga qarash kerak, agar qizil rangda bo’lsa
qatlam joriy deb tushiniladi.
Qatlamlarning joylashish tartibini o’zgartirish
Qatlamlarni tartibi Диспетчер объектов (Object
Manager)dan uzgartiladi, uning uchun kerakli qatlamlarni](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_8.png)
![sichqonsha yordamida pastga yoki yoqariga surib urnini
o’zgartirish mumkin.
Qattllamllarrnii o’chiirriissh
Palitradagi ajratilgan qatlamni va undagi obyektlarni
o’chirish quyidagicha bajariladi:
• <Delete> tugmasini bosish orqali;
• Menudan Удалить (Delete) buyrugini bajarish orqali;
• Menudagi Диспетчер объектов (Object Manager)
buyrigidan Удалить слой
(Delete Layer) tanlanishi orqali
Master Grid, Master Guides, Master Desktop- standart
qatlamlarini uchirich mumkin emas.
4.CorelDRAW vektor dasturida obyektning shaklini
Форма (Shape) asbob yordamida o’zgartirsa bo’ladi, ko’pchilik
hollarda obyektning har bir tayanch nuqtasi builan ishlashga
to’gri keladi, bu esa qiyinchiliq tugdiradi. Bu masalani echich
uchun effektlar ko’rinishi dagi maxsus dastur ishlab chiqilgan.
Oddiy vektor efektlariga oddiy obyektdan murakkabga
yoki teskarisi murakkabdan oddiyga utadigan obyektlardan
tashkil topadi. Natijada obyekt shakli hechqanday uzgarishga
(deformatsya) uchramaydi fahat unig tashkil etuvchilar yigindisi
uzgaradi.
Комбинировать (Combine) buyrugi.
Комбинировать (Combine) buyrugi, Свойства (Property
Bar) menuning tashkil etuvchisi Управление (Arrange)
yordamida bir yoki bir-nechta obyektlarni bitta obyektga](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_9.png)
![birlashtiradi. Bu buyruqni obyektlarning tayanch nuqtalarini
biriktirganda,nihabini olganda yoki teshikchalar paydo qilganda
qullaniladi.
Комбинировать (Combine) buyrugini foydalanishdan
avval biriktirilishi kerak bo’lgan obyektlar ajratiladi. Agarda
obyektlar har hil zalivkalarda bo’lsa biriktirilgandan keyin eng
pastdagi obyekt zalivkasi olinadi.
Bu buyruqning manasini yaqshi uzlashtirib olish kerak:
obyektlar applikatsia printsipaga asoslangan holda uzining
xossasiga ega bulib obyektlar bitta bosqishga olib kelinib
boyaladigan va boyalmaydigan obyektning qismlarini qayta
bo’lishtiradi.
Qayta bo’lishtirilganda kesishmaydigan obyektlar
natijaviy obyektga kiradi, kesishadigan obyektlar esa ko’rinmas
holga keltiriladi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_10.png)
![Protsesni tushinish uchun shunday qoida bor. Agarda
uzimizning fikrimizda chiziqni chapdan ungga utgazilsa u holda
obyektni keib utgan birinchi konturdan boshlab zalivka
boshlanib,ekkinchi konturda zalivka tugatiladi ( «techikcha»
bo’ladi) undan keyingisida zalivka bo’ladi va h.
Protsesni tushinish uchun shunday qoida bor. Agarda
uzimizning fikrimizda chiziqni chapdan ungga utgazilsa u holda
obyektni keib utgan birinchi konturdan boshlab zalivka
boshlanib,ekkinchi konturda zalivka tugatiladi ( «techikcha»
bo’ladi) undan keyingisida zalivka bo’ladi va h.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_11.png)
![panelidagi Управление (Arrange) buyruqni tanlagandan
keyin ishga tushiriladi.
Управление (Arrange) da yanada uchta buyruq mavjud
bulib ,Комбинировать (Combine) buyrugining turlaridan bulib,
birlashtirishning quchimcha turlarini uz ichiga oladi.
Bu uchta buyruq Docker paneliga umumiy nomi
Изменение формы (Shaping) qilib berlashtirilgan, yoki
Свойства (Property Bar) panelida tugmalari ham berilgan .
Buyruqning ayriqcha tomoniga etibor berish kerakki,
berilgan obyektlarning guruhiga ham qullasa bo’ladi. (obyektlar
belgilanib меню Управление (Arrange) menusidagi
Сгруппировать (Group) buyrugi bajariladi).
Управление (Arrange) menusidagi yoki Свойства
(Property Bar) panelidagi Объединить (Weld) buyrugi
yordamida hamma obyektlarni umumiy perimetrlari boyicha
konturi chiziladi Obyektlarni birlashtirish uchun bir yoki ekkita
obyekt tanlanilib Объединить с… (Weld To...) tugmasini
bosish kerak va ko’rsatilgan yonalish yordamida oxirgi
obyektdagi obvodka , zalivkalarni yangi obyektga qullaydi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_12.png)
![Сохранить оригинал (Leave Original) maydonida
quyidagiamallar bajariladi.
• Конечный объект(ы) (Target Object(s)) bayroqchasi
belgilangan yoki yonalish ko’rsatilgan obyektni xotiraga
yozishni taminlaydi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_13.png)
![• Другие объекты (Source Object(s)) barcha obyektlarni
xotiraga yozishni taminlaydi.
Пересечение (Intersect) buyrugi yoki Свойства (Property
Bar) panelidagi mos tugmalar yordmida obyektlar biriktirilib
shkli barcha obyektlarning kesishidan tashkil topgan yangi
obyekt yaratiladi
Ishlash va bayroqchalarning vazifasi Объединить (Weld)
buyrugiga uxshash bo’ladi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_14.png)
![Отсечение (Trim) buyrugi yoki Свойства (Property Bar)
panelidagi mos tugmalarning bazifasi berilgan obyektlar ishidan
keraksiz bo’lgan obyektlar birikmasini kesib olib tashlash.
Bu buyruqning bajarilshi Объединить (Weld) buyrugiga
uxshahs bo’ladi.
Murakkab turdagi vektorlar bilan ishlash menuning
Эффекты (Effects)orqali bajariladi. Эффекты (Effects) ettida
buyruqdan tashkil topgan bulib obyektlar yoki obyektlarnin
yigindisi ustida har xil effektlar bajaradi.](/data/documents/c693fb2a-c93a-4c87-be9f-40cc5ded9cfe/page_15.png)
Mavzu: CorelDraw dasturi haqida. Reja: 1) CrelDrawda hujjatlarni yaratish va ochish. 2) Vektorli va rastirli grafika. 3) Qatlamlar bilan ishlash. 4) Rang va vector efeklari.
1. Kuchli shakllar bilan bir qatorda CorelDRAW reklama, kitob dizayni, mato rasmlari va boshqalarda keng qo'llaniladigan ajoyib vektorli rasmlarni yaratishi mumkin. Dastur aniq konstruktsiyalar uchun juda qulay imkoniyatlarga ega, bu esa uni aniq o'lchovlar yoki nisbatlarda aniq diagramma va shakllarni chizish uchun ishlatishga imkon beradi. Masalan, mebel ishlab chiqarish uchun kontrplak blankalarini chizish uchun. Corel DRAW veb-dizayn uchun ham keng qo'llaniladi: sayt maketlarini yaratishdan tugmachalar va navigatsiya. Va ekstruziya, shaffoflik, qobiq va soya kabi maxsus effektlardan foydalanish sizga realistik 3D moslamalarni yaratishga imkon beradi. CorelDRAW dasturi (ba'zilari uni shunchaki Corel, Coral yoki hatto Coral deb atashadi), bir tomondan soddaligi bilan, ikkinchidan, keng doiradagi vazifalari bilan ajralib turadi. Corel chizish - mashhur va dunyoga mashhur dastur, uning asosiy maqsadi - vektor grafikasi formatida rasmiylashtirilgan hujjatlarni yaratish va qayta ishlash. Vektorli grafika ob'ektlarini ishlab chiqish uchun mo'ljallangan dastur dasturlari kompleksining to'liq nomi, ulardan biri Corel Draw CorelDRAW Graphics Suite-ga o'xshaydi. Bu vektor grafikasi ob'ektlarini yaratish va qayta ishlash uchun zarur bo'lgan barcha dasturlarni o'z ichiga olgan mustaqil mahsulot. "Corel Drow" dan tashqari, unga vektorli grafik formatdagi ob'ektlarni yaratishni juda osonlashtiradigan foydali yordamchi dasturlar kiradi, masalan: Corel-TRACE - Corel Draw muharririda ularni keyinchalik qayta ishlash uchun rastrli ob'ektlarni tezkor ravishda vektorli ob'ektlarga aylantirishga imkon beruvchi dastur; Corel PHOTO-PAINT - raster tasvirlarni tahrirlash uchun dastur; Corel CAPTURE - ekranda tanlangan ma'lum bir qismni olish uchun vosita; Corel R.A.V.E. - animatsion ob'ektlarni shakllantirish dasturi.
Corel shriftlar menejeri. Shriftlarni boshqarish bo'yicha yangi vosita - shriftlar va shriftlar to'plamlarini o'rnatmasdan ularni toping, tartibga soling va foydalaning. CorelDraw dasturi ishga tushirilgandan keyinekranda COREL DRAWga XUSH KILIBSIZ (welcome to Corel DRAW) suzi nomayon bo’ladi vadasturni ishga tushirishning bir nechta variantlarinitanlashni suraydi: Yangi hujjat (New Graphic), oxirgiishlangan hujjatni ochish (Open Last Edited), Hujjatniochish (Open Graphic), tayyor shablonlarni ochish(Template), dastur urgatuvchini ishga tushirish(CorelTUROR), Nima yangilik? (What is New?)Yangi hujjatni yaratish uchun menuning Fayl(File) va Yangi hujjat buyrugi (New) yokiinstrumentlar panelidagi maxsus tugma bosiladi. Hujjatni ochish uchun, menuning Fayl (File) va Оchish (Open) buyruglari yoki instrumentlar panelidagi maxsustugmalar yordamida amalga oshiriladi. CorelDRAW dasturida bir vaqtning uzida bir nechta hujjatlar bilan ishlashimkoniyatlari bor, shu bilan birga kerak bo’lmagan hujjatlarni yopib qo’ysa hambo’ladi. Bu esa menuning Fayl Yopish(Close) buyrugi erdamida amalga oshiriladi. Dastur ishga tushirilgandan keyin ekranda dastur oynasi nomayen bo’ladi, bu oyna foydalanuvchi interfeysi (user interface) yoki ishchi joyi (workspace) deb ataladi. Interfeys foydalanuvchi va komputer orasidagi mulahotni o’rnatadi, ishlash uchun
kerak bo’lgan barcha sharoyotni yaratadi. Ekranning yuqorigi qismida bosh menu buyruqlari (menu bar) joylashgan bulib u quyidagilardan tashkil topadi: • Fail (File) • Muharirlash (Edit) • Ko’rish (View) • Kоmpanovkalash (Layout) • Boshqarish (Arrange) •Effektlar (Effects). • Rastrli tasvirlar(Bitmaps) • Matn (Text) • Servis (Tools) • Oyna (Window) • Yordam (Help).
Har bir guruh bir–biriga yaqin amallarni bajaruvchi buyruqlar yigindisi, masalan, Menu Matn (Text) matnlar ustida amallar bajaradigan buyruqlar, Menu Effektlar (Effects) – vektorli va rastrli grafikalar uchun har xil effektlar qilish va muharrirlashda foydalaniladigan buyruqlardan tashkil topgan. Shu bilan birga qo’shimcha menu (Context-sensitive menu)da kiritilgan bu menu vazifasi joriy bo’lgan instrumentning obyektlari haqida malumot beradi.Menu satri tagida asboblar satri (Toolbars) joylashgan. Asboblar satrini ekranning hohlagan joyida va har xil ko’rinishda joylashtirish mumkin. Ekranga kerakli oynalarni joriy qilish uchun menuning Oyna (Window) yordamida amalga oshiriladi va ular ustida quyidagi amallar bajariladi: Asboblar (Toolbars) satriga sichqonchani o’ng tononi bilan chertib muloqat oynasini paydo etamiz va Parametrlar (Options), Rostlash dan kerakli bo’lgan asboblar tanlanadi. Свойства (Property Bar) asboblar satridagi maydonlar va tugmalar yigindisi foydalanilayatgan asboblar yoki tanlangan