logo

Hujjatlarni qayta ishlashning zamonaviy tyexnologiyalari. Matn muharrirlari. Word matn muharriri. Oynasi, tuzilishi va uning asosiy elyemyentlari.

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

257.12890625 KB
Mav zu:   Hujjat larni qay t a ishlashning zamonav iy  t y exnologiy alari.
Mat n muharrirlari. Word mat n muharriri. Oy nasi, t uzilishi v a
uning asosiy  ely emy ent lari.
Reja:
1. Matn muxarrirlari.  Word matn muxarriri.
2. Word matn muxarririning asosiy imkoniyatlari.
3. Wordda matn bilan ishlash va ularning yordamchi tugmalar 
guruhlari bilan tanishish.
  Matn taxrirlatgichi Microsoft Word WINDOWS da ishlash uchun 
yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib 
Programm ы  bulimni tanlaymiz va shu bulimda  Microsoft  Word 
dasturni tanlaymiz, yoki S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft 
Office papka ichidagi winword.exe faylni ishga tushiramiz.  Natijada 
dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning 
oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, 
yerdamchi tugmalar satri, ish soxasi va malumotlar satri. 
         Nom satrida aktiv bulgan dokumentning nomi yoziladi, agar aktiv 
dokument yangi yaratilgan bulsa u xolda uning nomi DOKUMENT 1 
kurinishida buladi.
Nom satri pastida menyu satri joylashgan. U yordamida biz dasturning 
xamma buyruklari bilan ishlashimiz mumkin. Shu buyruklar kuyidagi 
guruxlarga ma’nosi yoki ishlash xolati buyicha saralab bulingan:  FA Y L, 
PRA VKA , VID, VSTA VKA , FORMA T, SERVI S, TA BLISA , OKN O, 
SPRA VKA . Menyu bilan biz keyigi mavzuda yakinrok tanishimiz.           Menyu satri pastida yordamchi tugmalar satri joylashgan bulib, u 
yordamida biz menyudagi bir xil amallarni bajarishimiz mumkin. 
Buning uchun biz kerakli tugmaga sichkoncha bilan kursatib, 
sichkonchaning ung tugmasini bosamiz. Yordamchi tugmalar 
bajariladigan amallari buyicha guruxlarga bulinadi:  STAN DA RTN A Ya, 
FORMA TIROVA N IY e, RISOVA N IY e, TA BLISI  I  ZA LIVKA , WORDA RT, 
NA STROY KA  IZOBRA J EN I Y a, FORM Ы , ELEMEN T Ы  UPRA VLEN IY a  v a 
boshka.          Yordamchi tugmalar satri tagida ish soxasi joylashgan. Shu 
soxada siz ok varakada yozuvlarni yozganday bulasiz. Matn bilan 
ishlashda bizgaklaviatura va sichkoncha yordam beradi. 
Sichkonchaning suzga kursatib bittali bosish - shu suzga kursorni 
utkazish, suzga kursatib ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga 
kursatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzasni tanlab olish. 
Klaviaturaning yunalishtugmalari yordamida bir satr yukoriga, bir satr 
pastga, bitta belgi chapga, bitta belgi ungga utish. Shu tugmalar va 
SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar yoki satrlarni tanlash mallni 
bajaradi. Matn yozilish vaktida uzi satrda siz aytgan xolatda yoziladi. 
Agar satr juda uzun bulsa kompyuter uni uzi boshka satrga bulib 
davom etadi. Yangi abzasni boshlab yangi satrga utish uchun esa 
ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish soxaning chap va yukori 
kismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki kismlarida esa kurib 
chikish soxalari joylashgan.
         Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr, 
varaka va bulimda joylashganimizni, necha varakadan dokument  iboratligini, klaviatura tilini va boshka yordamchi ma’lumotlarni 
kursatadi.
Endi yordamchi kurollar guruxlarning asosiysilari  STAN DA RTN A Ya  va 
FORMA TIROVA N IY e  bilan yakinrok tanishaymiz.
Panel STA NDA RTN A Y a
1. -  Sozdat  - Yangi, ilgari mavjud bulmagan dokumentni (faylni) 
yaratish.
2. -  Ot k r ы t  - Mavjud ilgari yaratilgan dokumentni (faylni) ochish.
Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil 
kilinadi. Va shu oyna orkali biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin 
OTKR Ы T tugmasini bosamiz va natijada shu fayl ekranda ochiladi.
         Bizga kerak bulgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap 
tomondagi soxa yoki yukoridagi ruyxatdan
foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida yukorida joylashgan NAZAD -
oldingi oyna kurinishiga kaytish, VVERX - yukoridaga papkaga 
chikish, ISKAT V INTERNETE - Internetda izlash, UDALIT - tanlangan
fayl yoki papkani uchirish, SOZDAT PAPKU - yangi papka yaratish,
VID - papka va fayllar kurinish xolatini uzgartirish (kichkina yoki katta  belgilar, ruyxat yoki jadval kurinishi), SERVIS - xar xil yordamchi 
imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat 
bizga kerak turli fayllar kurinishini ta’minlashimiz mumkin. Buning 
uchun pastki kismda joylashgan ruyxatdan
foydalanamiz.
         3. -  Soxranit  - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga 
saklab kuyish.
Agar fayl ilgari saklangan va nomlangan bulsa u xolda shu tugmani 
bosganimizda faylni uzgargan xolati uning eski xolatining urniga 
yoziladi.Agar esa fayl yangi bulsa u xolda shu tugmani bosganimizdan 
keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.
         Shu oyna orkali biz yangi fayl joylanishi kerak bulgan papkani topib, 
yangi fayl nomini IMYa FAYLA soxaga yozamiz.  Keyin SOXRANIT 
tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga saklanadi.
4. -  Pechat  - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chikarish.
5. -  Predv arit eln ы y  prosmot r  - Bosmaga tayyorlangan xujjatni 
saxifaga joylashishini oldindan kurish.          Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil 
kilinadi. Va shu oyna orkali biz matnni, jadvallarni va rasmlarni varakda
joylashganligini kurishimiz mumkin.  Ush bu oynaning yukori kismida 
bir nechta tugmalarni kurishimiz mumkin. Shu tugmalarning vazifalari 
bilan tanishaylik:
- Faylni bosmaga chikarish.
- Kurish (kursor lupa) yoki uzgartirish (oddiy) xolatiga utish
- Ekranda bitta varaka kurinish xolatiga utish
- Ekranda bir nechta varaka kurinishi xolatiga utish
- Dokumentni kurish masshtabini uzgartirish
- Ekran chap va yukori kisimlardagi chizgichlarning kurish yoki 
kurinmasligi
- Matnni bitta varakga sigdirish
- Butun ekran xolatiga utish
- Oddiy ekran kurinishiga (taxrirlash xolatiga) kaytish.
6. -  Orfografi y a  - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bulsa) imlo 
xatolarni tekshirish
         Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil  kilinadi va shu oyna orkali biz matnni imlo xatolarga tekshirishimiz 
mumkin.  Tugma bosilgandan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil 
kilinadi.
Ush bu oynaning yukori kismida xato suz joylashgan matn kismi 
kursatiladi. Pastki kismda esa shu suzni urniga kuyish mumkin bulgan 
suzlar namunalar (variantlar) ruyxati. Sichkoncha yordamida kerakli 
variantni tanlab ung tomondagi tugmasini bosamiz va 
natijada xato suz urniga biz tanlagan variant yoziladi. Agar kursatilgan 
xato suz tugri yozilgan bulsa u xolda ung tomondagi
tugmasini bosamiz va natijada shu suz uzgarmay koladi. Ung 
tomondagi tugmasi yordamida esa kursatilgan xato suzni 
butun matnda uzgartirmay koldiramiz. Agar esa butun matndagi xato 
suzlar xammasini tugri variant bilan almashtirmokchi bulsangiz u 
xolda tugmani bosamiz. Ung tomondagi tugma 
yordamida esa xato suzga yangi variant kushishimiz mumkin. Agar esa
siz kompyuter uzi variant tanlashini xoxlasangiz u xolda
tugmasini bosing.
Oynaning pastki kismda tekshirish tilini uzgartirish 
berk ruyxati joylashgan. U yordamida matnni kaysi til lugati buyicha  tekshirishni urnatasiz.
7. -  V ы rezat  - Belgilangan soxani dokumentidan olib tashlash va 
xotirada saklab kuyish.
8. -  Kopirov at  - Belgilangan soxa nusxasini xotiraga saklab olish.
9. -  Vst av it  - Kursor turgan joyga xotirada saklanayotgan 
ma’lumotlarni kuyish.
10. -  Kopirov at  format  - Kursor turgan joy kurinishini nusxasini 
xotiraga olish.
11. -  Ot mena  - Oxirgi xarakatni bekor kilish.
12. -  Pov t or  - Bekor kilingan xarakatni kaytarish.
13. -  Dobav it  giperss ы lk u  -Internet sayti yoki elektron adresga 
yullash belgisini kushish
14. -  Pok azat  Web panel  - Internet bilan ishlash tugmalar guruxini 
kursatish
15. -  Pok azat  panel Tablisa  - Jadvallar bilan ishlash yordamchi 
tugmalar guruxini kursatish
16. -  Dobav it  t ablisu  - Dokumentga jadval kushish
17. -  Dobav it  t ablisu Excel  - Excel elektron jadvalini kushish
18. -  Kolonk i  - Matnni ustunlar kurinishida yozish
19. -  Pok azat  panel Risov aniy e  - Rasm va grafik elementlar bilan 
ishlash yordamchi tugmalar guruxini kursatish
20. -  Pok azat  sxemu dok ument a  - Dokumentdagi tartiblanishni 
kursatish
21. -  Pok azы v at  nepechat ы v ay emы y e simv olы  - Bosmaga  chikarilmaydigan (kurinmas) belgilarni kursating
22. -  Masht ab dok ument a  - Dokument masshtabini (kurish 
foizini) uzgartirish
Savollar:
1. Word dasturning oynasi va oyna elementlari xakida nima bilasiz?
2. Word dasturning yordamchi tugmalarining Sandartn ы ye guruxi 
xakida nima bilasiz?
Word mat n muxarririda mat n bilan ishlash v a ularning y ordamchi
t ugmalar guruxlari bilan t anishish.
Panel FORMA TIROVA N I Y e
1. -  St il  - Matn stilini uzgartirish
2. -  Shrift  - Matn shriftini uzgartirish      A A   A A A A A A
3. -  Razmer  - Matn shrift kattaligini uzgartirish     A   A A A A A A
4. -  Efek t  nachert aniy a  - Kalin xarflar xolatiga utish yoki undan 
chikib ketish
alin mat n
5. -  Efek t  nachert aniy a  - Kiyshik xarflar xolatiga utish yoki undan 
chikib ketish
Kiyshik matn
6. -  Efek t  nachert aniy a  - Chizikli xarflar xolatiga utish yoki undan 
chikib ketish
Chizikli matn
7. -  Sent rov k a po lev omu poly u  - Matnnni (kursor turgan abzasni) 
chap chegara buyicha tekkislash 8. -  Sent rov k a po sent ru  - Matnni (kursor turgan abzasni) markaz 
buyicha tekkislash
9. -  Sent rov k a po prav omu poly u  - Matnnni (kursor turgan abzasni) 
ung chegara buyicha tekkislash
10. -  Sent rov k a po shirene  - Matnnni (kursor turgan abzasni) ikala 
tomon chegaralari buyicha tekkislash
11. -  Spisok  - Rakamli ruyxat kurinishiga utkazish yoki undan chikib 
ketish
12. -  Spisok  - Belgili ruyxat kurinishiga utkazish yoki undan chikib 
ketish
13. -  Abzas  - Abzasni tashkariga chikarish
14. -  Abzas  - Abzasni ichkariga tortib olish
15. -  Vneshniy e granisi  - Abzas chegaralarini ramka bilan belgilash.
16. -  V ы deleniy e sv et om  - Tanlangan matn tagini rang bilan 
buyash
17. -  Sv et  shrift a  - Tanlangan matn xarflar rangini uzgartirish
             Bundan tashkari biz xar xil amallarni tezkor tugmalar yordamida 
(maxsus ALT yoki CTRL tugmalarini bosib turib kuyib yubormasdan xar 
xil xarf yoki belgi tugmasini bosish) bajarishimiz mumkin.
Rasm v a grafi k  oby ek t lar bilan ishlash 
Panel RISOVA N IY e
1. -  Dey st v iy a  - Grafik obyekt ustidan xar xil amallar bajarish.
            Bu buyrugini tanlaganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil 
kilinadi.
             Bu yerda kerakli rasmlar guruxini tanlab, ularni guruxlashimiz 
( Gruppirov at ) , guruxdan chikarib bulishni ( Razgruppirov at ), kayta 
guruxlashimiz ( Peregruppirov at ), grafik obyektlarni bir biriga 
karaganda joylanishini ( Pory adok ), varakada obyektlarni joylashish turi
kurinishini ta’minlash, obyektlarni varakada siljitish ( Sdv ig ), joylanishini
uzgartirish ( V ы rov nit /raspredelit ) va aylantirish ( Pov ernut /ot razit ), 
obyektni matn bilan tuknashish xolatini uzgartirish ( Obt ek aniy e 
t ek st om ), obyektning chegaralarini uzgartirish ( Nachat  izmeneniy e 
uglov ), yoki avtofiguralarni uzgartirish amallarni ( Izmenit  av t ofi guru, 
Po umolchaniy u dly a av t ofi gur ) bajarishimiz mumkin.
2. -  V ы bor oby ek t a  - Grafik obyektni tanlash.
3. -  Sv obodnoy e v ra щ y eniy e  - Grafik obyektni urtasi buyicha 
aylantirish
4. -  Av t ofi gurы  - Xar xil grafik shakllarni (chizik, turtburchak, 
aylana, strelka, kupburchak, kovuslar, va xokazo) kushish. Agar esa siz 
shu buyrugini tanlasangiz, u xolda ekranda kuyidagi yordamchi 
tugmalar xosil kilinadi.              Shu tugmalar yordamida esa biz kerakli grafik shakllarni ekrandagi
varakaga kushib olishimiz mumkin.
5. -  Liniy a  - Tugri chiziklar chizish
6. -  St relk a  - Strelkalar chizish
7. -  Pry amougolnik  - Turtburchaklar chizish
8. -  Ov al  - Aylanalar chizish
9. -  Nadpis  - Ustki yozuvni kushish
10. -  Dobav it  oby ek t  Word A rt  - Chiroyli, grafik jixozlangan va xar xil
shakllardagi matnlarni kushish. Agar esa siz shu buyrugini tanlasangiz,
u xolda kuyidagi oyna xosil kilinadi.
         Bu oyna orkali biz birinchi matn kurinishini tasvirlovchi tugmalardan
bittasini tanlaymiz va OK tugmasini tanlaymiz. Keyin esa ikkinchi 
oynada matn shriftini va kattaligini tanlab matnni kiritamiz va OK 
tagmasini tanlaymiz.
11. -  Dobav it  k art ink u  - Rasm kushish. Bu buyrugini 
tanlaganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.          Bu yerda kerakli rasmlar guruxini tanlab, uning ichidan esa kerakli 
rasmni tanlab, shu rasmga sichkoncha bilan bosganimizda menyu xosil
kilinadi vash u menyuda VSTAVIT tugmasini tanlaymiz. Natijada shu 
rasm ekrandagi matn varakasiga kuyiladi.
12. -  Sv et  zaliv k i  - Orka rangni uzgartirish
13. -  Sv et  liniy  - Chiziklar rangini uzgartirish
14. -  Sv et  shrift a  - Xarflar rangini uzgartirish
15. -  Tip liniy  - Chiziklar kalinligini uzgartirish
16. -  Tip sht rixa  - Chiziklar turini uzgartirish
17. -  Vid st relk i  - Strelkalar turini uzgartirish
18. -  Ten  - Obyekt soyasini sozlash
19. -  Oby em  - Obyektni xajmli xolatga utkazish

Mav zu: Hujjat larni qay t a ishlashning zamonav iy t y exnologiy alari. Mat n muharrirlari. Word mat n muharriri. Oy nasi, t uzilishi v a uning asosiy ely emy ent lari. Reja: 1. Matn muxarrirlari. Word matn muxarriri. 2. Word matn muxarririning asosiy imkoniyatlari. 3. Wordda matn bilan ishlash va ularning yordamchi tugmalar guruhlari bilan tanishish.

Matn taxrirlatgichi Microsoft Word WINDOWS da ishlash uchun yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib Programm ы bulimni tanlaymiz va shu bulimda Microsoft Word dasturni tanlaymiz, yoki S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Office papka ichidagi winword.exe faylni ishga tushiramiz. Natijada dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, yerdamchi tugmalar satri, ish soxasi va malumotlar satri.       Nom satrida aktiv bulgan dokumentning nomi yoziladi, agar aktiv dokument yangi yaratilgan bulsa u xolda uning nomi DOKUMENT 1 kurinishida buladi. Nom satri pastida menyu satri joylashgan. U yordamida biz dasturning xamma buyruklari bilan ishlashimiz mumkin. Shu buyruklar kuyidagi guruxlarga ma’nosi yoki ishlash xolati buyicha saralab bulingan: FA Y L, PRA VKA , VID, VSTA VKA , FORMA T, SERVI S, TA BLISA , OKN O, SPRA VKA . Menyu bilan biz keyigi mavzuda yakinrok tanishimiz.      

Menyu satri pastida yordamchi tugmalar satri joylashgan bulib, u yordamida biz menyudagi bir xil amallarni bajarishimiz mumkin. Buning uchun biz kerakli tugmaga sichkoncha bilan kursatib, sichkonchaning ung tugmasini bosamiz. Yordamchi tugmalar bajariladigan amallari buyicha guruxlarga bulinadi: STAN DA RTN A Ya, FORMA TIROVA N IY e, RISOVA N IY e, TA BLISI I ZA LIVKA , WORDA RT, NA STROY KA IZOBRA J EN I Y a, FORM Ы , ELEMEN T Ы UPRA VLEN IY a v a boshka.       Yordamchi tugmalar satri tagida ish soxasi joylashgan. Shu soxada siz ok varakada yozuvlarni yozganday bulasiz. Matn bilan ishlashda bizgaklaviatura va sichkoncha yordam beradi. Sichkonchaning suzga kursatib bittali bosish - shu suzga kursorni utkazish, suzga kursatib ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga kursatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzasni tanlab olish. Klaviaturaning yunalishtugmalari yordamida bir satr yukoriga, bir satr pastga, bitta belgi chapga, bitta belgi ungga utish. Shu tugmalar va SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar yoki satrlarni tanlash mallni bajaradi. Matn yozilish vaktida uzi satrda siz aytgan xolatda yoziladi. Agar satr juda uzun bulsa kompyuter uni uzi boshka satrga bulib davom etadi. Yangi abzasni boshlab yangi satrga utish uchun esa ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish soxaning chap va yukori kismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki kismlarida esa kurib chikish soxalari joylashgan.       Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr, varaka va bulimda joylashganimizni, necha varakadan dokument

iboratligini, klaviatura tilini va boshka yordamchi ma’lumotlarni kursatadi. Endi yordamchi kurollar guruxlarning asosiysilari STAN DA RTN A Ya va FORMA TIROVA N IY e bilan yakinrok tanishaymiz. Panel STA NDA RTN A Y a 1. - Sozdat - Yangi, ilgari mavjud bulmagan dokumentni (faylni) yaratish. 2. - Ot k r ы t - Mavjud ilgari yaratilgan dokumentni (faylni) ochish. Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi. Va shu oyna orkali biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin OTKR Ы T tugmasini bosamiz va natijada shu fayl ekranda ochiladi.       Bizga kerak bulgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap tomondagi soxa yoki yukoridagi ruyxatdan foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida yukorida joylashgan NAZAD - oldingi oyna kurinishiga kaytish, VVERX - yukoridaga papkaga chikish, ISKAT V INTERNETE - Internetda izlash, UDALIT - tanlangan fayl yoki papkani uchirish, SOZDAT PAPKU - yangi papka yaratish, VID - papka va fayllar kurinish xolatini uzgartirish (kichkina yoki katta

belgilar, ruyxat yoki jadval kurinishi), SERVIS - xar xil yordamchi imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat bizga kerak turli fayllar kurinishini ta’minlashimiz mumkin. Buning uchun pastki kismda joylashgan ruyxatdan foydalanamiz.       3. - Soxranit - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga saklab kuyish. Agar fayl ilgari saklangan va nomlangan bulsa u xolda shu tugmani bosganimizda faylni uzgargan xolati uning eski xolatining urniga yoziladi.Agar esa fayl yangi bulsa u xolda shu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.       Shu oyna orkali biz yangi fayl joylanishi kerak bulgan papkani topib, yangi fayl nomini IMYa FAYLA soxaga yozamiz. Keyin SOXRANIT tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga saklanadi. 4. - Pechat - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chikarish. 5. - Predv arit eln ы y prosmot r - Bosmaga tayyorlangan xujjatni saxifaga joylashishini oldindan kurish.