Javada Konstruktorlar, Classlar va metodlar.

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

21.7626953125 KB

Скачать

Javada Konstruktorlar, Classlar va metodlar.
Reja:
1. Nazariy qism
a) Ob’yektga mo’ljallangan dasturlash
b) Javada klasslar va metodlar
c) Konstruktorlar
2. Xulosa
3. Adabiyotlar

Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlash xozirgi kunda asosiy dasturlash
paradigmasi xisoblanib, 1970 yillarda yaratilgan protsedurali dasturlash texnikasini
o’rniga keldi. Obyektlarga ixtisoslashgan dizayn dasturni bir necha to’laqon, bir
biri bilan ishlovchi dastur komponentlari, ya’ni obyektlarga bo’lish imkoniyatini
birdiradi. Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlashni maqsadi mavjud muammoni bir
necha kichik, oson xal qilib bo’linadigan muammolarga bo’lish xisoblanadi. Java
dasturlash tili to’laqon obyektlarga ixtisoslashgan dasturlash tilidir.
Obyektlarni dizayn qilish uslubi bu dasturni obyektlarga bo’lish uchun
mo’ljallangan qoidalar majmui. Ko’pincha bu real dunyo element va xodisalarini
dastur komponentlariga bog’lash xisoblanadi. Dasturni qayta ishlatish
imkoniyatiga ega bo’lgan obyektlarga bo’lishni turli xil uslublari mavjud.
Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlashning unumdorligini asosiy sababi bu
xar bir obyektni o’ziga tegishli vazifani bajarish majburiyati mavjudligi. Agar biror
obyekt o’zini majburiyati bo’lmagan vazifaga bog’liq bo’lsa u xolda ushbu vazini
bajaruvchi boyektga murojaat qilishi kerak. Birinchi obyekt ikkinchi oyektdan
vazifani bajarishni so’raydi (Java dasturlash tilida ushbu so’rov metod chaqiruvi
orqali amalga oshiriladi).
Klasslar
Klasslar Java dasturining tashkiliy elementi xisoblanadi. Klass metodlarni,
o’zgaruvchilarni, izitsializatsiya kodi va boshqa klasslarni o’z ichiga olishi
mumkin. U klass na’munalarini, klass strukturasini bajaruvchi obyektlarini,
yaratish uchun andoza xisoblanadi. Klass class kalit so’zi orqali el’on qilinadi.
Klassning metod va o’zgaruvchilari uning figurali qavslari ichida, ya’ni tanasida,
joylashadi. Masalan:
class Avtomobil

{
int tezligi;
double narxi;
String rangi;
public int getTezligi()
{
return tezligi;
}
}
Yuqoridagi Avtomobil klassi uchta o’zgaruvchilarni o’z ichiga oladi, bular
tezligi, narxi va rangi. Ushbu klass getTezlik() metodini xam belgilaydi.
Avtomobil klassi e’lon qilingandan so’ng Avtomobil obyektini yaratib olish
mumkin. Buning uchun quyidagi ifodadan foydalanish mumkin:
Avtomobil a;
a = new Avtomobil();
Yuqoridagi dastur kodining birinchi qatorida Avtomobil turidagi a
o’zgaruvchisi e’lon qilingan. Ikkinchi qatorda new kalit so’zi yordamida
Avtomobil obyekti yaratilib a o’zgaruvchisiga biriktirilgan. Avtomobil obyekti
yaratilgandan so’ng uning o’zgaruvchilari va metodlariga murojaat qilish mumkin.
Masalan:
a.tezligi = 200;
int tez = a.getTezligi();
Metodlar
Metodlar klass tanasida joylashadi. Ular lokal o’zgaruvchilar va boshqa Java
ifodalarini o’z ichiga oladi va ushbu o’zgaruvchilar metod chaqirilganda ishga
tushiriladi. Metodlar ularni chaqirgan ifodaga qiymat qaytarishi mumkin.
Qaytariladigan qiymat sodda qiymatlar, o’zgaruvchi yoki void, xech qanday
qiymat qaytarilmaydi, bo’lishi mumkin. Metod e’lon qilinganda qaytariladigan
qiymat

metod nomidan oldin ko’rsatilishi kerak. Metodlar qiymat qabul qilishi xam
mumkin va ushbu qiymat chaqiruvchi tomonidan beriladi. Metod e’lon qilinganda
qabul qiladigan qiymat metodni qavslari ichida ko’rsatiladi.
Masalan:
class ArifmetikQiymat
{
int xQiymat;
int yQiymat;
double xisoblash(int x, int y)
{
double arifQiymat = (x + y)/2;
return arifQiymat;
}
}
Ushbu dasturda ArifmetikQiymat klassida ikkita butun sonlarni (int x va int
y) qabul qiluvchi xisoblash() metodi e’lon qilingan. Ushbu metod ratsional
(double) qiymatni return kalit so’zi orqali chaqiruvchi ifodaga qiymat sifatida
qaytaradi.
xisoblash() metodi ichida arifQiymat nomli o’zgaruvchi e’lon qilingan. Metod
ichida e’lon qilingan o’zgaruvchilar lokal o’zgaruvchilar deyiladi. Lokal
o’zgaruvchilarni klass o’zgaruvchilardan farqi shundaki, ular vaqtincha bo’lib
metod bajarilguncha axamiyatga ega.
Metod bajarilib bo’lingandan so’ng lokal o’zgaruvchilar o’z axamiyatini
yo’qotadi. Bundan tashqari lokal o’zgaruvchilariga metod tashqarisidan murojaat
qilib bo’lmaydi.
Java dasturlash tilida bitta klass ichida bir xil nomga ega bir nechta
metodlarni e’lon qilish xam mumkin. Ushbu printsip metodni qayta e’lon qilish
deb nomlanadi. Faqatgina qayta e’lon qilingan metod xar xil son va turdagi

argumentlarni qabul qilishi shart. Metod chaqirilganda kompilyator metod qabul
qiladigan
argumentlariga qarab ushbu metodlar ichidan kerakligini ishga tushiradi. Masalan,
public class QabulQilinganQiymat
{
public void qiymat(String s)
{
System.out.println(“birinchi metod”);
System.out.println(“qabul qilingan qiymat - ” + s);
}
public void qiymat(int x)
{
System.out.println(“ikkinchi metod”);
System.out.println(“qabul qilingan qiymat - ” + x);
}
}
dasturida qiymat(“tekshiruv”); metodi chaqirilsa dastur ekranga birinchi metod
qabul qilingan qiymat – tekshiruv chiqarib beradi. Agar, qiymat(5); metodi
chaqirilsa dastur ekranga ikkinchi metod qabul qilingan qiymat – 5 chiqarib beradi.
Obyekt konstruktsiyasi
Java dasturlash tilida obyektlar “heap” nomli tizim xotirasida joylashadi.
Boshqa dasturlash tillaridan farli o’laroq Java obyektlarni xotiraga joylashtirish va
o’chirishni avtomatik ravishda bajaradi. Yangi obyekt yaratilganda unga xotiradan
kerakli joy ajratiladi. Obyekt kerak bo’lmay qolganda u Javaning maxsus “garbage
collector” yordamida o’chirilib tashlanadi.
Obyekt new operatori yordamida yaratiladi klass andozasi asosida yaratiladi.
Masalan, quyidagi klass berilgan bo’lsin:

public class Kitob
{
String kitobNomi = “1001 kecha”;
int varoqlarSoni = 324;
String muqovasi = “Qattiq”;
public void getKitobNomi()
{
return kitobNomi;
}
}
Ushbu klass andozasi asosida yangi obyekt quyidagicha yaratiladi:
Kitob k = new Kitob();
Ya’ni Kitob qiymatini qabul qiluvchi k o’zgaruvchisiga new operatori
yordamida yangi Kitob obyekti yaratilib biriktirilgan.
Java dasturlash tilida obyektlar obyekt konstruktori yordamida yaratiladi.
Konstruktor klass ichida joylashgan, klass bilan bir xil nomga ega va qiymat
qaytarmaydigan maxsus metod xisoblanadi. Ushbu maxsus metod xar doim yangi
klass na’munasi, ya’ni obyekt, yaratilganda chaqiriladi. Boshqa metodlar singari
konstruktorlar qiymat qabul qilishi va qayta e’lon qilinishi xam mumkin. Masalan,

public class Avtomobil
{
int tezlig;
public Avtomobil()
{
this.tezlig = 200;
}
public Avtomobil(int t)
{
this.tezlig = t;
}
}
Dasturda Avtomobil ikkita, qiymat qabul qilmaydigan va qiymat qabul
qiladigan, konstruktorga ega. Obyekt yaratilayotganida konstruktor argumentiga
qarab kerakligi ishga tuhiriladi. Masalan,
Avtomobil a = new Avtomobil();
Avtomobil b = new Avtomobil(250);
Birinchi xolatda a o’zgaruvchiga biriktirilgan Avtomobil obyektini tezlik
o’zgaruvchisi 200 qiymatga ega bo’ladi. Ikkinchi xolatda b o’zgaruvchisiga
biriktirilgan Avtomobil obyektini tezlik o’zgaruvchisi 250 qiymatiga ega bo’ladi.
Agar klassda xech qanday konstruktor berilmagan bo’lsa kompilyator avtomatik
ravishda qiymat qabul qilmaydigan konstruktorni qo’shib beradi. Ya’ni,

public class Avtomobil
{
int tezlik;
public void getTezlik()
{
return tezlik;
}
}
dasturi quyidagi dastur bilan bir xil
public class Avtomobil
{
int tezlik;
public Avtomobil()
{
}
public void getTezlik()
{
return tezlik;
}
}

.
Xulosa
Men ushbu mustaqil ishni bajarish jarayonida oby’ektga yo’naltirilgan
dasturlash, java dasturlash tilida ob’yektga yo’naltirilgan dasturlash, polimorfizm,
klasslar, metodlar, konstruktorlar, destruktorlar haqida bilimlarga ega bo’ldim va
olgan bilimlarimni misollar yordamida mustahkamladim.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Язык программирования Java SE 8. Подробное описание Авторы:
Джеймс Гослинг, Билл Джой
Год: 2015
2. Irmuhamedov Z.M. va boshqalar. Informatika.5.Axborot texnologiyalari.
Toshkent, 1-qism. 2002, 2-qism. 2003
3. http://fayllar.org
4. https://www.onlinegdb.com/online_java_compiler

Javada Konstruktorlar, Classlar va metodlar. Reja: 1. Nazariy qism a) Ob’yektga mo’ljallangan dasturlash b) Javada klasslar va metodlar c) Konstruktorlar 2. Xulosa 3. Adabiyotlar

Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlash xozirgi kunda asosiy dasturlash paradigmasi xisoblanib, 1970 yillarda yaratilgan protsedurali dasturlash texnikasini o’rniga keldi. Obyektlarga ixtisoslashgan dizayn dasturni bir necha to’laqon, bir biri bilan ishlovchi dastur komponentlari, ya’ni obyektlarga bo’lish imkoniyatini birdiradi. Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlashni maqsadi mavjud muammoni bir necha kichik, oson xal qilib bo’linadigan muammolarga bo’lish xisoblanadi. Java dasturlash tili to’laqon obyektlarga ixtisoslashgan dasturlash tilidir. Obyektlarni dizayn qilish uslubi bu dasturni obyektlarga bo’lish uchun mo’ljallangan qoidalar majmui. Ko’pincha bu real dunyo element va xodisalarini dastur komponentlariga bog’lash xisoblanadi. Dasturni qayta ishlatish imkoniyatiga ega bo’lgan obyektlarga bo’lishni turli xil uslublari mavjud. Obyektlarga ixtisoslashgan dasturlashning unumdorligini asosiy sababi bu xar bir obyektni o’ziga tegishli vazifani bajarish majburiyati mavjudligi. Agar biror obyekt o’zini majburiyati bo’lmagan vazifaga bog’liq bo’lsa u xolda ushbu vazini bajaruvchi boyektga murojaat qilishi kerak. Birinchi obyekt ikkinchi oyektdan vazifani bajarishni so’raydi (Java dasturlash tilida ushbu so’rov metod chaqiruvi orqali amalga oshiriladi). Klasslar Klasslar Java dasturining tashkiliy elementi xisoblanadi. Klass metodlarni, o’zgaruvchilarni, izitsializatsiya kodi va boshqa klasslarni o’z ichiga olishi mumkin. U klass na’munalarini, klass strukturasini bajaruvchi obyektlarini, yaratish uchun andoza xisoblanadi. Klass class kalit so’zi orqali el’on qilinadi. Klassning metod va o’zgaruvchilari uning figurali qavslari ichida, ya’ni tanasida, joylashadi. Masalan: class Avtomobil

{ int tezligi; double narxi; String rangi; public int getTezligi() { return tezligi; } } Yuqoridagi Avtomobil klassi uchta o’zgaruvchilarni o’z ichiga oladi, bular tezligi, narxi va rangi. Ushbu klass getTezlik() metodini xam belgilaydi. Avtomobil klassi e’lon qilingandan so’ng Avtomobil obyektini yaratib olish mumkin. Buning uchun quyidagi ifodadan foydalanish mumkin: Avtomobil a; a = new Avtomobil(); Yuqoridagi dastur kodining birinchi qatorida Avtomobil turidagi a o’zgaruvchisi e’lon qilingan. Ikkinchi qatorda new kalit so’zi yordamida Avtomobil obyekti yaratilib a o’zgaruvchisiga biriktirilgan. Avtomobil obyekti yaratilgandan so’ng uning o’zgaruvchilari va metodlariga murojaat qilish mumkin. Masalan: a.tezligi = 200; int tez = a.getTezligi(); Metodlar Metodlar klass tanasida joylashadi. Ular lokal o’zgaruvchilar va boshqa Java ifodalarini o’z ichiga oladi va ushbu o’zgaruvchilar metod chaqirilganda ishga tushiriladi. Metodlar ularni chaqirgan ifodaga qiymat qaytarishi mumkin. Qaytariladigan qiymat sodda qiymatlar, o’zgaruvchi yoki void, xech qanday qiymat qaytarilmaydi, bo’lishi mumkin. Metod e’lon qilinganda qaytariladigan qiymat

metod nomidan oldin ko’rsatilishi kerak. Metodlar qiymat qabul qilishi xam mumkin va ushbu qiymat chaqiruvchi tomonidan beriladi. Metod e’lon qilinganda qabul qiladigan qiymat metodni qavslari ichida ko’rsatiladi. Masalan: class ArifmetikQiymat { int xQiymat; int yQiymat; double xisoblash(int x, int y) { double arifQiymat = (x + y)/2; return arifQiymat; } } Ushbu dasturda ArifmetikQiymat klassida ikkita butun sonlarni (int x va int y) qabul qiluvchi xisoblash() metodi e’lon qilingan. Ushbu metod ratsional (double) qiymatni return kalit so’zi orqali chaqiruvchi ifodaga qiymat sifatida qaytaradi. xisoblash() metodi ichida arifQiymat nomli o’zgaruvchi e’lon qilingan. Metod ichida e’lon qilingan o’zgaruvchilar lokal o’zgaruvchilar deyiladi. Lokal o’zgaruvchilarni klass o’zgaruvchilardan farqi shundaki, ular vaqtincha bo’lib metod bajarilguncha axamiyatga ega. Metod bajarilib bo’lingandan so’ng lokal o’zgaruvchilar o’z axamiyatini yo’qotadi. Bundan tashqari lokal o’zgaruvchilariga metod tashqarisidan murojaat qilib bo’lmaydi. Java dasturlash tilida bitta klass ichida bir xil nomga ega bir nechta metodlarni e’lon qilish xam mumkin. Ushbu printsip metodni qayta e’lon qilish deb nomlanadi. Faqatgina qayta e’lon qilingan metod xar xil son va turdagi

argumentlarni qabul qilishi shart. Metod chaqirilganda kompilyator metod qabul qiladigan argumentlariga qarab ushbu metodlar ichidan kerakligini ishga tushiradi. Masalan, public class QabulQilinganQiymat { public void qiymat(String s) { System.out.println(“birinchi metod”); System.out.println(“qabul qilingan qiymat - ” + s); } public void qiymat(int x) { System.out.println(“ikkinchi metod”); System.out.println(“qabul qilingan qiymat - ” + x); } } dasturida qiymat(“tekshiruv”); metodi chaqirilsa dastur ekranga birinchi metod qabul qilingan qiymat – tekshiruv chiqarib beradi. Agar, qiymat(5); metodi chaqirilsa dastur ekranga ikkinchi metod qabul qilingan qiymat – 5 chiqarib beradi. Obyekt konstruktsiyasi Java dasturlash tilida obyektlar “heap” nomli tizim xotirasida joylashadi. Boshqa dasturlash tillaridan farli o’laroq Java obyektlarni xotiraga joylashtirish va o’chirishni avtomatik ravishda bajaradi. Yangi obyekt yaratilganda unga xotiradan kerakli joy ajratiladi. Obyekt kerak bo’lmay qolganda u Javaning maxsus “garbage collector” yordamida o’chirilib tashlanadi. Obyekt new operatori yordamida yaratiladi klass andozasi asosida yaratiladi. Masalan, quyidagi klass berilgan bo’lsin:

Javada Konstruktorlar, Classlar va metodlar.

08.08.2023

0

21.7626953125 KB

Похожие