Mavzu: Linux operatsion tizimi,uning imkoniyatlari va qo`llanilish doiralari. Reja: Kirish. 1. Linux operatsion yaratilish tarixi 2.Linux operatsion tizimi imkoniyatlari 3.Linux operatsion tizim harakterli hossalari Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish. Operatsion tizim (OT) Kompyuterning asosiy dasturi. Bu sizga dasturlarni ishga tushirish, ularning ishini tartibga solish, ular o'rtasida xotirani taqsimlash, diskka kirishni tashkil etish, printer, klaviatura, sichqoncha bilan ishlash imkonini beradi. Multitasking sizga bir nechta dasturlar bilan parallel ishlash imkonini beradi - bu dasturlarning soni faqat tizimning kuchiga bog'liq, agar etarli xotira mavjud bo'lsa, dasturlarni ko'proq va ko'proq ishga tushirishingiz mumkin ... Eng keng tarqalgan ko'p vazifali operatsion tizim Microsoft Windows hisoblanadi. Shaxsiy kompyuterlar uchun boshqa operatsion tizimlar qatoriga Unix oilasidan Linux (Linux), shuningdek, IBM kompaniyasining BeOS va OS / 2 tizimlari o'sib borayotgan mashhurlik kiradi. Macintosh kompyuterida - macOS tizimidan foydalaning. Odatda OS qattiq diskda saqlanadi. Tizim diski - Bu operatsion tizimning asosiy modullari va uning imkoniyatlarini kengaytiruvchi xizmat dasturlari saqlanadigan disk. Kompyuter yoqilganda, OT avtomatik ravishda o'z dasturlarini tizim diskidan operativ xotiraga yuklaydi va boshqaruvni unga o'tkazadi. Kompyuter arxitekturasi Arxitektura - bu kompyuter konstruktsiyasining eng umumiy tamoyillari bo'lib, ular ishning dasturiy boshqaruvini va asosiy funktsional birliklarning o'zaro ta'sirini amalga oshiradi. Bu darajada zamonaviy radiotexnika va mikroelektronikaning 2 sxemali echimlarini bilish shart emas. Ikkinchisi, odatda, informatika chegarasidan tashqarida, bu faqat kompyuterlarning jismoniy elementlarini ishlab chiquvchilar tomonidan talab qilinadi. Bu arxitektura kontseptsiyasiga taalluqli bo'lgan kompyuter tuzilishida keng tarqalgan narsa. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday umumiylikning maqsadi, oxir -oqibat, tushunarli bo'lgan istakdir: bitta oiladagi barcha mashinalar, ularning qurilmasi va ishlab chiqaruvchisidan qat'i nazar, bitta dasturni bajarishi kerak. Linux operatsion tizimi 1991 yil X е lsinkidagi univ е rsit е tlardan birida taxsil oluvchi talaba Linus Torvaldsning dis е rtatsiya ishi natijasida, UNIX op е ratsion tizimi asosida yangi op е ratsion tizimi sifatida yuzaga k е ldi. Avvaliga Torvalds yangi operatsion tizimni Freax (inglizcha "free", "freak" so’zlari hamda UNIX oilasiga mansubligini bildiruvchi "X" xarflari birlashmasi) deb atamoqchi edi. Biroq kernel birinchi bor

joylashtirilgan FTP serverning administratori hamda Tordaldsning do’sti Ari Lemka kernelga tegishli jildni linux deb nomladi. Shu-shu bu operatsion tizim ushbu nom bilan atala boshlandi.

1.Op е ratsion tizim Int е rn е t tarmog’iga joylashtirishi natijasida t е z orada o’z foydalanuvchilari va muxlislariga ega bo’ldi va ko’pgina dasturchi (programmist)larni o’ziga jalb qilishi Linux op е ratsion tizimining k е skin rivojlanishi uchun katta omil sifatida xizmat qildi. Bugungi kunda dunyo miqyosidagi op е ratsion tizimlar ichida o’ziga xos o’riniga egadir. Buning asosiy sabablaridan biri shuki, Linux erkin tarqatiladigan ta’minotlardan biridir, ya’ni har bir foydalanuvchi dastlabki tizim kodlarini Int е rn е t tarmog’i orqali yoki bo’lmasa kompakt-diskdagi nusxasini sotib olish imkoniyatiga ega. Bu op е ratsion tizimning 2 ta ishlash uchun mo’ljallangan int е rf е yslari bo’lib, ular GUI (Graphic User Interface) - grafikali int е rfays hamda CLI (Command Line Interface) - konsol, ya’ni komandalar qatoridan iboratdir. Linux OTining ishchi stoli ko’rinishi. Linux — bu shaxsiy kompyuterlar va ishchi stansiyalar uchun Unix — turkumli operatsion sistema. Bu tarmoqli darchali grafik sistemasiga ega bo’lgan X Window System sistemasi bo’lib, ko’p qo’llaniladigan, yaxshi himoyalangan tarmoqli operatsion sistema hisoblanadi. Linux О T Internet tarmog’idagi ochiq sistemalar va protokollar standartlarini qo’llab-quvvatlaydi hamda Unix, Dos, MS Windows sistemalariga mos keladi. Sistemaning barcha komponentiari, dastlabki matnlar bilan birgalikda chegaralanmagan holda barcha foydalanuvchilarga ochiq nusxa olish va o’rnatish uchun litsenziya bilan birga tarqatiladi. Linux О T Internet PC Pentium Pro platformalarida keng tarqalgan va qator boshqa platformalarda ham joy egallamoqda (DEP AXP, Power Macintosh va h.k.). Linux О T Xelsinki universitetida Linus Torvalds (Linus Torvalds) tomonidan va Internet tarmog’idan foydalanuvchi minglab odamlar, tadqiqot markazlarining xodimlari, fondlar, universitetlar va h.k. lardan tashkil topgan hamda son-

sanog’iga yetib bo’lmaydigan juda keng miqyosdagi jamoa tomonidan ishlab chiqilgan. Foydalanuvchilarning ko’p qismi GNU/Linuxni o’rnatish uchun distributivlar bilan foydalanishadi. Distributiv – bu nafaqat programmalar to’plamidir, balki foydalanuvchilarning bir qator masalalarining yechimi, birlashtirilgan yakka sistemalar markaziy o’rnatgichi, boshqarish va yangilash paketlari , moslashtirishlar va texnik yordamlar majmuasidir. Dunyoda eng ko’p tarqalgan distributivlar:  amerikaliklarning Red Hat va uninig bepul vorisi Fedora Core;  nemislarning SuSE;  frantsuzlarning Mandriva (eski nomi Mandrake);  ayni bir xalqqa ta’luqli bo’lmagan Debian GNU/Linux;  keksa distributivlardan biri bo’lmish Slackware;  nisbatan yosh va aktiv rivojlanuvchi Gentoo; juda yosh, lekin istiqbolli Ubuntu Linux. 2.Linux О T tomonidan beriladigan imkoniyatlar Ham ish joyida, ham uyda foydalanish uchun legal (ochiq) ravishda zamonaviy OSga ega bo’lish imkoniyatini beradi;