Mafkuraviy faoliyat – milliy g’oyani amalga oshirish vositasi Reja. 1. «Mafkuraviy faoliyat» tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va namoyon bo’lish xususiyatlari 2. Milliy istiqlol mafkurasining bosh g’oyasini xalq qalbi va ongiga singdirish – mafkuraviy faoliyat yuritishning ustuvor yo’nalishi

«Mafkuraviy faoliyat» tushunchasi, uning mazmun-mohiyati va namoyon bo’lish xususiyatlari Jamiyatda yashovchi turli xil millat, elat, xalq, irq, diniy e’tiqod, ijtimoiy tabaqa, sinf, partiya kabi uyushma, birlashma, tashkilot, jamoalarga mansub bo’lgan odamlar orasida, ularning shaxsiy hamda umumiy manfaatlarini ifodavlovchi g’oya va mafkuralar tizimini yaratish, ularni hayotga tadbiq etish mafkuraviy faoliyat orqali amalga oshiriladi. Al-xusis,mafkuraviy faoliyatsiz hyech bir jamiyat yashay olmaydi, bu siz yashab kelayotgan jamiyatni tarixda ham, bugungi kunda ham hyech kim uchratgan emas. Jamiyatda kimlarning aql-idroki,tashabbusi,ilmiy-amaliy izlanishlari orqali yaratilgan fikr,g’oya,mafkura o’z-o’zidan tarqalib, kishilar ongiga avtomatik tarzda singib boravermaydi. Demak,muayyan g’oyaviy ta moyillar va ta’limotlar ishlab chiqilishining o’zi ularning kishilar faoliyatini belgilab beruvchi, unga ta’sir ko’rsatuvchi ijtimoiy hodisaga aylanishi uchun yetarli emas. Buning uchun ular kishilar orasida tarqalishi, odamlar ana shu g’oyalar ruhida tarbiyalanishi lozim. Aks holda, har qanday g’oya va mafkura qancha lik to’g’ri, jozibador bo’lmasin, muayyan hodisa sifatida tarix sahifasida qolib ketaveradi. Ayni paytda, har qanday g’oya va qarashlar tarqalishi uchun, eng avvalo, ular ishlab chiqilishi bilan birga, targ’ib va tashviq etilishi zarur. Mafkuraviy faoliyat esa hamisha shakllangan g’oyaviy qarashlar, baholar va maq sadlar tizimini odamlarga yetkazish, ularning ongiga singdirish borasidagi ishlarni amalga oshirish jarayonini anglatadi. Shu ma’noda, mafkuraviy faoliyat bu biron-bir g’oyani amalga oshirish, uni aholi ongi va qalbiga singdirish, muayyan g’oyaviy qarashlar tizimini shakllantirish, uning amali yotini ta’minlash, yot va begona mafkuralarga qarshi kurash bi lan bog’liq chora-tadbirlar majmuidan iborat bo’lib, u g’oyaviy qarashlar – bilimlar, baholar, maqsadlarni shakl lantirish hamda ularni tarqatish, g’oyaviy tarbiyani amalga oshi rish, mafkuraviy profilaktika va immunitetni shakllantirish jarayonini ham o’z ichiga qamrab oladi. Mafkuraviy faoliyat jarayonining namoyon bo’lish xususiyatlariga quyidagilar kiradi:

1. Mafkuraviy faoliyat jarayoning keng ommani ezgu g’oyalar aso sida tarbiyalash, ularning umumiy siyosiy va ma’naviy saviyasi ni yuksaltirish, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, bo’sh vaqtlarini samarali o’tkazishga ko’mak beruvchi tadbirlarni amal ga oshirishga qaratilganligi uning eng muhim xususiyatlaridan biri sanaladi. 2. Mafkuraviy faoliyat keng ma’noda o’quv muassasalari, ta’lim-tarbiya maskanlari, klublar, axborot-resurs markazlari, madaniyat va istirohat bog’lari faoliyatini ham muayyan darajada qamrab olishi bilan o’zgacha xususiyat kasb etadi. Bunda muzey, kinoteatr, teatr va boshqa madaniy-ma’rifiy muassasa lar, shuningdek, OAV (gazeta-jurnallar, Internet, radio, TV) muhim o’rin tutadi. 3. Mafkuraviy faoliyat mafkuraviy ishlar muassasalarining keng tarmog’ining tashkil etilishi, ularning o’sishi va takomillashu vi bilan unga rahbarlik qilish jarayonining ham mukammallashib borishi, rahbarlik qilish san’atining yangi qirralarini topishga bo’lgan ehtiyojning kuchayib borishi bilan ham ayricha xususiyatga ega bo’ladi. O’zbekiston Respub likasi Prezidentining 2006 yil 25 avgustdagi «Milliy g’oya tar g’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish to’g’risida»gi qaroriga binoan Respublika Ma’naviyat va ma’ri- fat kengashi faoliyati hamda tarkibiy tuzilishi qayta ko’rib chiqildi. Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashining il miy-amaliy yo’nalishda faoliyat olib boradigan va davlat byud jeti hisobidan moliyalashtiriladigan "Milliy g’oya va mafkura ilmiy-amaliy markazi" tashkil etildi. Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashinmng amaliy targ’ibot yo’nalishida faoliyat olib boradigan Respublika Ma’naviyat targ’ibot markazi shakl lantirildi. Barcha viloyatlarda hokimlarning ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha yordamchilari faoliyati yo’lga qo’yildi. Res publikamizdagi mahalla oqsoqollari va fuqarolar yig’inlari raislarining ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha maslahatchila ri tizimi shakllantirildi. 4. Mafkura viy faoliyatning navbatdagi muhim xususiyatlaridan biri,uning hamisha konkret tarixiy mazmunga, maqsad-muddao ga ega bo’lganligi bilan

ifodalanadi. Bu, eng avvalo, inson bilimlari, shu jumladan, mafkuraning mazmun-mohiyati haqidagi bilimlarning rivojlanganlik darajasi bilan belgilanadi. Mafkura tizimidagi bilim lar to’g’ri yoki noto’g’ri, progressiv yoki reaksion mazmunga ega bo’lishi mumkin. Mazkur bilimlar o’z navbatida ular asosida shakllanadigan baholarning to’g’ri yoki noto’g’riligiga zamin yara tadi. Shakllanadigan baholarda esa real yoki kutilayotgan hodisa, jarayonlarga mavjud ehtiyojlar, manfaatlardan kelib chiqib, o’ziga xos munosabat ifodalanadi. Bilimlar qanchalik chuqur bo’lsa, hosil qilingan baholarga ishonch shunchalik yuqori bo’ladi. Shu ma’noda, baholar – qadriyatlar kishilarda ishonch, e’tiqodning shakllanishiga xizmat qiladi. Ba’zida erishilgan bilimlar, ularga asoslangan baholarning mutlaq to’g’riligiga ishonch dogma tizmga aylanib ketishini, bu mafkuraviy turg’unlikni yuzaga kel tirishini ham unutmaslik zarur. 5. Mafkuraviy faoliyatning yana bir ajoyib xususiyati g’oyaviy qarashlar doirasida belgilab olingan maqsadlarni bayon etishda istiqbolga, ertangi kunga ishonch tuyg’usini shakllantirishni ko’zlashi bilan belgilanadi. 6. Mafkuraviy faoliyat g’oyaviy qarashlarni tarqatish va unga mos tarbiyani amalga oshirishni ifodalash xususiyatiga ham ega bo’lib, mafkuraviy qarashlarni tarqatish tizimi, mexanizmlari, usul va vositalari doimo takomillashib borishni taqozo etadi. "Odamzod baxti uchun hamma narsadan voz kechishga o’rgatadigan ezgu g’oyalarni kishilarga singdirish buyuk san’atdir", deb yozgan edi fransuz yozuvchisi Stendal. Shu nuqtai nazardan qaraganda, mafkuraviy faoliyat g’oyaviy tarbiyani o’zga- ruvchan voqyelik va ijtimoiy guruhlarga xos xususiyatlarni hisobga olgan holda doimiy takomillashtirib borishni anglatadi. 7. Mafkuraviy faoliyatni tashkil etishda tex nika va texnologiyalar, targ’ibot va tashviqot olib borish usul larining rivojlanganlik darajasi ham o’ziga xos ahamiyat kasb etadi. Hozirgi davr da OAV mafkuraviy faoliyatni amalga oshirishning muhim bo’g’i ni hisoblanadi. Yaqin istiqbolda texnika va texnologiya rivoji odamlar ongiga ta’sir o’tkazish, ya’ni mafkuraviy faoliyatni tashkil etishning yangidan-yangi mexanizmlarini topishiga olib keladi, shu asosda

mafkura viy faoliyatni ilmiy asosda tashkil etish ishlarini muntazam ravishda takomillashtirib borishga keng yo’l ochib beradi. 8. M afkuraviy faoliyat o’zining mohiyat-mazmuniga ko’ra o’zgaruvchan xususiyatga ham egadir. Mafkuraviy faoliyat stixiyali tarzda kechmaydi,balki ongli,tizimli va tadrijiy tarzda,biron bir aniq maqsadni ko’zlab, mavjud mafkuraviy vaziyatdan kelib chiqqan holda olib boriladi. Hozirgi kunda mafkuraviy faoliyat olib borishdan maqsad milliy istiqlol mafkurasining g’oyalarini xalq qalbi va ongiga singdirish ishlarini tashkil etishdan iborat. Milliy istiqlol mafkurasining bosh g’oyasini xalq qalbi va ongiga singdirish – mafkuraviy faoliyat yuritishning ustuvor yo’nalishi Milliy istiqlol mafkurasining bosh g’oyasi–ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etishdir. Bunda asosiy o’rin ozodlik g’oyasiga beriladi. 2. 1. Ozod Vatan g’oyasi. Bugungi kunda o’zbek xalqining tarixiy makon va zamonda bir million yilllik o’rni borligi tarixiy haqiqat sifatida ko’pchillik ilm ahliga ma’lum. Bu xalqning davlatchiligi tarixi esa 3 ming yildan ortiqroq vaqtni o’z ichiga qamrab oladi. Ular ana shu tarixiy davr ichida juda ko’plab baxtli va baxtsiz onlarni, ya’ni taraqqiyot va inqiroz, barqarorlik va beqarorlik, g’alaba va mag’lubiyat, hukmronlik va tobelik, saxovatpeshalik va mutelik, sadoqat va xiyonat kabi hayotning totli va achchiq damlarini boshdan kechirganlar. Ayniqsa, ular o’z hayotlarining 200 yilini ahamoniylar, 180 yilini grek-makedoniyaliklar, 200 yilini arab xalifaligi, 150 yilini mo’g’il bosqinchilari,130 yilini rus va sovet istilochilari,ya’ni jami bo’lib 800 yilini o’zgalar qo’lida qullik, qaramlik, tobelik, mustamlakachilik sharoitida o’tkazishga majbur bo’lganliklari sababli ozod Vatanda erkin yashashning nima ekanligini o’zgalardan ko’ra yaxshiroq anglaydilar. Shu tufayli «ozod Vatan» tushunchasi o’zbek xalqi milliy mafkurasining bosh g’oyasiga aylangan. «Ozod» so’zi fors tilidan o’zbek tiliga kirib kelgan bo’lib lug’aviy jihatdan «erkin, hur; asoratdan qutulgan; g’am-tashvishdan xoli; oliyjanob; saxovatli» degan ma’nolarni bildirgan holda kishilarning kundalik hayotida: