Masofali ta‘lim ochiq ommaviy onlayn kurslar
![Masofali ta‘lim ochiq ommaviy onlayn kurslar .
Reja:
1. Oliy ta’lim muassasalarida ommaviy onlayn ochiq kurslardan
foydalanish imkoniyatlari .
2. Ommaviy ochiq onlayn kurslar tashkil etgan tashkilotlar.
3. Amaliy ishlanmalar.](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_1.png)
![Jahonning barcha oliy ta’lim muassasalarida oliy ta’lim sifati, ya’ni sifatli
kadrlar tayyorlash hamma vaqt ham dolzarb masala bo‘lib kelgan va shunday
bo‘lib qoladi. Sifat masalasi, ayniqsa, XX asrning oxiri va XXI asrning
boshlarida yana ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Istiqlolning ilk
kunlaridan boshlab yurtimizda ta’lim sohasiga yuksak e’tibor qaratilmoqda.
Mamlakatimiz jahon hamjamiyatiga tobora keng kirib borayotgan bir
sharoitda iqtisodiyotning turli tarmoqlarini modernizatsiyalash, jumladan,
ta’lim jarayonida rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or tajribalaridan keng
foydalanilmoqda.
Ta’lim tizimini isloh etish va uning sifatini oshirish maqsadida uning
normativ-huquqiy bazasi shakllantirildi, jumladan, Respublikamizda «Ta’lim
to‘g‘risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi.
Mazkur normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishda Prezidentimiz Islom
Karimov ta’kidlaganlaridek, «…shuning uchun ham amaldagi ta’lim-tarbiya
tizimi ning zaif tomonlarini, zamon talablari, jamiyatimiz kelajagi va
maqsadlariga ja vob bermaydigan jihatlarini chuqur tasavvur qilish, erkin,
badavlat yashayotgan mamlakatlar tajribasini o‘rganish, o‘z o‘lkamizda
yuksak malakali, har jihatdan yetuk kadrlar tayyorlash dasturimizning asosiy
sharti bo‘lmog‘i lozim», ayniqsa, globallashuv, axborotlashuv jadal
borayotgan sharoitda xalqaro maydonda o‘zini oqlagan ta’lim modellarida
ta’lim sifatini ta’minlashga qaratilgan usullarni o‘rganish va ularni milliy
ta’lim tizimiga moslashtirish bo‘yicha izla nishlarni amalga oshirish hozirgi
kunda dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda.
Olib borilgan ilmiy-metodik tadqiqotlarning tahlili shuni ko‘rsatadiki,
ommaviy onlayn ochiq kurs (OOOK)lar juda yangi yo‘nalish bo‘lganligi
sababli (ommaviy onlayn ochiq kurs termini 2008-yil birinchi bo‘lib kiritildi)
kam o‘rganilgan, shunday bo‘lsada o‘rganilayotgan va tadqiq qilinayotgan
muammoning nazariy va amaliy tomonlari ning ayrim qirralari bilan xorijda](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_2.png)
![D. Komer, S. Dauns, K. G. Skripkin, L. Breslow, D. E. Prit chard, J. DeBoer,
A. McAuley, B. Stewart, G. Siemens, D. Cormier, L. Pappano, S. Mak, R.
Williams, J. Mackness va D. Simenslar, respublikamizda ommaviy onlayn
ochiq kurslardan foydalangan holda o‘quv jarayonini tashkillashtirish
mavzusi bo‘yicha maqola muallifi V. Hamidovlar tadqiqotlar olib borganlar.
Tahlil natijalaridan ayon bo‘ldiki, oliy ta’lim tizimida ommaviy onlayn ochiq
kurslardan foydalangan holda o‘quv jara yonini va professor-
o‘qituvchilarning malakasini oshirish jarayonini tashkillash tirish bo‘yicha
muammolar hali yetarli da rajada o‘rganilmagan.
Elektron ta’lim (ET) rivojlanishi ta’lim jarayoniga uning samarali tadbiq
etilishi amaliyotini yanada kengaytirib, hozirgi zamon ta’lim
paradigmasining rivojla nishida asosiy vektorlarni belgilab beruvchi
zamonaviy tendentsiyalar va mavjud jahon tajribasiga diqqat bilan nazar
solish ni talab etmoqda. Bular orasida so‘nggi 2–3 yilda ET rivojlanishining
eng istiqbolli yo‘nalishlaridan biri — OOOKlarning shakllanishi bo‘ldi,
ularning asosida esa ommaviy va barchaga teng imkoniyatlar mavjud bo‘lgan
ta’lim g‘oyasi yotadi. OOOK — bu ommaviy ochiq onlayn kurslar (ingliz. —
Massive Open Online Course, MOOC) bo‘lib, ular jahonning ko‘plab
universitetlari tomonidan Yer sharining istalgan nuqtasida bo‘lgan har
qanday insonga masofaviy texnologiyalar yordamida professor-o‘qituvchilar
va yuz minglab talabalar (kurs tinglovchilari)ga erkin muloqotni tashkil qilish
imkoniyatini beruvchi akademik kurslarni taqdim etadi. О OOKning siri
nimadan iborat? Nima uchun bunday noodatiy ta’lim turi ommalashib,
shiddat bilan rivojlanib bormoqda? Ushbu savollarga javob berishga harakat
qilib ko‘ramiz. Tarixga nazar solsak, OOOK atamasi 2008-yilda AQShda
paydo bo‘lib, ammo hozirgi ta’lim OOOK yo‘nalishiga 2011-yilda Stenford
shahrida yaratilgan Coursera asos solgan va u dastlab AQSHning uchta yirik
universitetlarning ochiq resurslarini birlashtirdi, 2012-yilda Time jurnali](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_3.png)
![fikriga ko‘ra, eng yaxshi ta’lim sayti bo‘lgan. Cour sera asoschilari Endryu
Ng va Dafna Koller o‘z loyihasini ommaviy onlayn o‘qitish g‘oyasida («bir
dunyodan bir kurs») shakllantirib, barcha xohlovchilarga jahonning yetakchi
universitetlari ma’ruzalarini tinglash imkoniyatini berdi.
Ommaviy ochiq onlayn kurslar tashkil etgan tashkilotlar.
Coursera rasmiy sayting umumiy ko‘rinishi
Faqatgina birinchi yarim yil ichida lo yihada ishtirok etish uchun 1 mln.ga
yaqin tinglovchilar a’zo bo‘ldilar, 2015-yil mart oyida Coursera da deyarli 12
mln. foydalanuv chilar (2015-yil 15-martda — 11 937 678 kishi) ro‘yxatdan](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_4.png)
![o‘tib, Courseraning 116 hamkori taqdim etgan 984 kursda o‘qidilar, ayniqsa,
2013-yildan boshlab ko‘pgina oliy ta’lim tizimi rivojlangan mamlakatlarda
OOOKga bo‘lgan qiziqish butun dunyoda keng tarqa lib ketdi. Bu sohada 15
OOOK-maydonchalar (Coursera, EdX, Udacity va bosh.) va millionlab
tinglovchilarga ega AQSh yetakchilardan biri bo‘lib sanaladi. O‘zining
OOOK maydonchalarini Germaniya (Iversity) va Ispaniya (Crypt 4 you),
Buyuk Britaniya 12 oliy ta’lim muassasasidan iborat Futurelearn, Yevropa
Ittifoqi Open up Ed (11 universitet) ittifoqlarini yaratdilar.
Coursera rasmiy saytidagi kurslardan namunalar](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_5.png)
![Udacity rasmiy saytining umumiy ko‘rinishi
О OOKning keng tarqalishi masofaviy texnologiyalardan maksimal
foydalangan holda yangi ta’lim paradigmasining shakllanishiga va yagona
transmilliy axborot-ta’lim muhiti yaratilishiga olib keladi. Hozirda Coursera
loyihasi ishga tushgandan boshlab elektron ta’limning mashhurligi nihoyatda
oshib ketdi. Shu bilan birga, onlayn-kurslarning sifati ham oshgan, uzluksiz
ra vishda texnologiyalar takomillashib bormoqda, materialni o‘zlashtirish va
foydala nish uchun qulay bo‘lgan universal virtual muhitni yaratishga yordam
beradigan turli ilovalar va platformalar ishlab chiqilmoqda. OOOK
loyihalariga ishonchlilik va aha miyatlilikning ortishi jahonning yetakchi
universitetlari bo‘lgan Masachusets texno logik, Stenford, Garvard va
boshqalarning ishtiroki natijasida sodir bo‘layapti. Shuni ham aytib o‘tish
joizki, OOOK haqida fikr larning har xilligiga qaramay, onlayn-kurslar
ommalashib bormoqda. OOOKning uch-to‘rt yillik faol tarqalishi bir necha
o‘nlab, hatto minglab kishilardan iborat auditoriyani to‘plash kabi sensatsion
natijalarga olib keldi. O‘zining bepulligi tufayli ommaviy va ochiq bo‘lgan
yetakchi jahon universitetlari ning kurslari bo‘yicha o‘qish hozirda haqiqatga
aylandi, bu esa millionlab insonlar uchun yuqori saviyada uzluksiz ta’limning
rivoj lanishini ta’minladi hamda katta mablag‘ bo‘lmagan to‘lovlar evaziga
imtihonlarni topshirib yoki yakuniy topshiriqlarni bajarib, sertifikat olishga
imkoniyatlar yaratildi.](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_6.png)
![OOOK tugatganligini tastiqlovchi sertifikat namunasi
ОOOKning asosiy xususiyatlari ta’lim ning uzluksizlik va shaxsga
yo‘naltirilgan tamoyillarini amalga oshirish, tushunish uchun qulay bo‘lgan
shaklga keltirib, zamonaviy ilmiy g‘oyalarni keng targ‘ib etish kabi vazifalar
bilan bog‘liq:
1) ommaviylik, ya’ni kurs tinglovchilari soni cheksizligi;
2) ochiqlik, ya’ni istagan kishiga, unga qulay joyda va vaqtda bilimlarni
bepul berishi;
3) kurslarning yaxlitligi, ya’ni kurslar nafaqat o‘quv material parchalari, balki
amaliy mashg‘ulotlar, kommunikatsiya, olingan bilimlarni nazorat qiluvchi
materillarni o‘z ichiga oladi;
4) kurs muvaffaqiyatli o‘zlashtirilganda sertifikat olish imkoniyati.
Onlayn-kurslarda o‘qish natijalarini hisobga olish bo‘yicha harakatlar
AQSHda kuzatilmoqda. U yerda 2013-yilda Amerika ta’lim kengashi](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_7.png)
![universitetlar mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan va AQSH kollej -
larida hisobga olish uchun tavsiya qilingan 5ta kursni ma’qulladi. Kurslar
yakunida real vaqtda videokonferensiya rejimida akkre ditatsiyadan o‘tgan
imtihon xizmati yordamida onlayn-imtihon o‘tkaziladi. Yevro komissiya ham
VMPass loyihani virtual mobillik va ochiq ta’lim resurlar bo‘yicha o‘qishni,
onlayn-mashg‘ulotlarni real mash g‘ulotlarga tenglashtirish, OOOK bo‘yicha
attestatsiya natijalarini rasmiy o‘qish dasturlariga, shu bilan bir qatorda,
universitet dasturlariga kiritishni qayta hisoblash imkoniyatini beruvchi
o‘qish pasporti yor damida tan olinishini ma’qulladi. Loyiha onlayn-ta’limni
an’anaviy ta’limga tenglashtirish va ularning diplomlarini teng ahamiyatli
qilishni taklif etadi. Massachusets texnologik instituti va Garvard
universitetlari tomonidan yaratilgan edX platformasida bilimning turli
sohalari bo‘yicha 300 dan ortiq kurslar joylashtirilgan. Bugungi kunda 2011–
2012 yillarda AQShda start olgan, yuqorida qayd etilgan uchta platforma
(Coursera, EdX, Udacity)lar auditoriyasi millionlab insonlarni o‘z ichiga
qamrab oladi, ammo boshqa davlatlarda OOOK vosita sida ta’limni amalga
oshiruvchi o‘xshash loyihalar paydo bo‘lmoqda. Buyuk Britaniya da Ochiq
universitet yetakchi oliy ta’lim muassasalari bilan birgalikda Futurelearn plat -
formasini yaratdi, Rossiyada Lektorium lo yihasi ishga tushirildi, uning
doirasi ikkita: mediateka (ochiq videoma’ruzalar) va OOOK yo‘nalishlarida
faoliyat olib bor moqda. Avstraliyaning ochiq universitetlari Open 2 Study
loyihasini yo‘lga qo‘ydi, ular ning platformasiga sakkizta kategoriya bo‘yicha
taqsimlangan 50ta kurslar joylashtirilgan. Kanada, Yevropa Ittifoqi, Lotin
Amerikada internet-maydonlar yaratish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
Bundan tashqari, bu mamlakatlarning universitetlar va tashkilotlar tomonidan
o‘z saytlari yoki mustaqil saytlarda taklif qilinuvchi ko‘pchilik OOOKlar
mavjud. D.Simens 2012-yildagi internet nashridan birida OOOKni yaratishda
qo‘llanuvchi pedagogik modellarning farqlarini tahlil qildi. Coursera va edX](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_8.png)
![lo yihalarining shiddatli rivojlanishiga to‘xta lib, birinchi navbatda, diqqatini
OOOKning oliy ta’lim tizimidagi o‘rni, kurslarning shakl lari kabi
masalalarga emas, butun dunyoda millionlab talaba larning hayotini o‘zgarti -
ruvchi OOOKning ta’lim potensialiga qaratdi, bu OOOK yaratuvchilarning
birinchi navbatdagi maq sadi bo‘lishi kerak, deb ta’kidladi.](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_9.png)
![FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. «Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori». T . 1997. 6 4
b.
2. Avliyakulov N.X. Zamonaviy o‘qitish texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. -
T: 2001. – 68 s.
3. Avliyakulov N.X. Prakticheskie osnov ы modulnoy sistem ы obucheniya i
pedagogicheskoy texnologii. O‘quv qo‘llanma - Buxara: 2001. - 99 s.
4. Avliyakulov N.X., Musaeva N.N. Kasb-hunar kollejlarida kasbiy
fanlarning modulli o‘kitish texnologiyalari. O‘quv metodik qo‘llanma. -
T.: YAngi asr avlodi, - 2003. – 88 s.
5. Azizxodjaeva N.N. Pedagogicheskie texnologii i pedagogicheskoe
masterstvo. - Tashkent: Moliya, 2002.
6. Bat ы shava S.YA., SHaparinskiy S.A. Osnov ы professionalnoy pedagogiki.
- M: V ы sshaya shkola, 1977. - 504 s.
7. Bespalko V.P. Slagaem ы e pedagogicheskoy texnologii. - M: Nauka, 1989.
-192s.
8. Borodina N.V., Samoylova E.S. Modulnaya texnologiya v
professionalnom obrazovanii: Uchebnoe posobie. - Ekaterinburg.: UGPPU,
1998. -27 s.
9. Davletshin M.G. Modulnaya texnologiya obucheniya. – T: TGPU, 2000.
10. Klarin M.V. Pedagogicheskaya texnologiya v uchebnom protsesse. - M:
Znanie, 1989 - 80 s.](/data/documents/5a59a05a-b102-4602-b5c8-49ad23f76256/page_10.png)
Masofali ta‘lim ochiq ommaviy onlayn kurslar . Reja: 1. Oliy ta’lim muassasalarida ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalanish imkoniyatlari . 2. Ommaviy ochiq onlayn kurslar tashkil etgan tashkilotlar. 3. Amaliy ishlanmalar.
Jahonning barcha oliy ta’lim muassasalarida oliy ta’lim sifati, ya’ni sifatli kadrlar tayyorlash hamma vaqt ham dolzarb masala bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qoladi. Sifat masalasi, ayniqsa, XX asrning oxiri va XXI asrning boshlarida yana ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Istiqlolning ilk kunlaridan boshlab yurtimizda ta’lim sohasiga yuksak e’tibor qaratilmoqda. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatiga tobora keng kirib borayotgan bir sharoitda iqtisodiyotning turli tarmoqlarini modernizatsiyalash, jumladan, ta’lim jarayonida rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or tajribalaridan keng foydalanilmoqda. Ta’lim tizimini isloh etish va uning sifatini oshirish maqsadida uning normativ-huquqiy bazasi shakllantirildi, jumladan, Respublikamizda «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Mazkur normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishda Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, «…shuning uchun ham amaldagi ta’lim-tarbiya tizimi ning zaif tomonlarini, zamon talablari, jamiyatimiz kelajagi va maqsadlariga ja vob bermaydigan jihatlarini chuqur tasavvur qilish, erkin, badavlat yashayotgan mamlakatlar tajribasini o‘rganish, o‘z o‘lkamizda yuksak malakali, har jihatdan yetuk kadrlar tayyorlash dasturimizning asosiy sharti bo‘lmog‘i lozim», ayniqsa, globallashuv, axborotlashuv jadal borayotgan sharoitda xalqaro maydonda o‘zini oqlagan ta’lim modellarida ta’lim sifatini ta’minlashga qaratilgan usullarni o‘rganish va ularni milliy ta’lim tizimiga moslashtirish bo‘yicha izla nishlarni amalga oshirish hozirgi kunda dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Olib borilgan ilmiy-metodik tadqiqotlarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, ommaviy onlayn ochiq kurs (OOOK)lar juda yangi yo‘nalish bo‘lganligi sababli (ommaviy onlayn ochiq kurs termini 2008-yil birinchi bo‘lib kiritildi) kam o‘rganilgan, shunday bo‘lsada o‘rganilayotgan va tadqiq qilinayotgan muammoning nazariy va amaliy tomonlari ning ayrim qirralari bilan xorijda
D. Komer, S. Dauns, K. G. Skripkin, L. Breslow, D. E. Prit chard, J. DeBoer, A. McAuley, B. Stewart, G. Siemens, D. Cormier, L. Pappano, S. Mak, R. Williams, J. Mackness va D. Simenslar, respublikamizda ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalangan holda o‘quv jarayonini tashkillashtirish mavzusi bo‘yicha maqola muallifi V. Hamidovlar tadqiqotlar olib borganlar. Tahlil natijalaridan ayon bo‘ldiki, oliy ta’lim tizimida ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalangan holda o‘quv jara yonini va professor- o‘qituvchilarning malakasini oshirish jarayonini tashkillash tirish bo‘yicha muammolar hali yetarli da rajada o‘rganilmagan. Elektron ta’lim (ET) rivojlanishi ta’lim jarayoniga uning samarali tadbiq etilishi amaliyotini yanada kengaytirib, hozirgi zamon ta’lim paradigmasining rivojla nishida asosiy vektorlarni belgilab beruvchi zamonaviy tendentsiyalar va mavjud jahon tajribasiga diqqat bilan nazar solish ni talab etmoqda. Bular orasida so‘nggi 2–3 yilda ET rivojlanishining eng istiqbolli yo‘nalishlaridan biri — OOOKlarning shakllanishi bo‘ldi, ularning asosida esa ommaviy va barchaga teng imkoniyatlar mavjud bo‘lgan ta’lim g‘oyasi yotadi. OOOK — bu ommaviy ochiq onlayn kurslar (ingliz. — Massive Open Online Course, MOOC) bo‘lib, ular jahonning ko‘plab universitetlari tomonidan Yer sharining istalgan nuqtasida bo‘lgan har qanday insonga masofaviy texnologiyalar yordamida professor-o‘qituvchilar va yuz minglab talabalar (kurs tinglovchilari)ga erkin muloqotni tashkil qilish imkoniyatini beruvchi akademik kurslarni taqdim etadi. О OOKning siri nimadan iborat? Nima uchun bunday noodatiy ta’lim turi ommalashib, shiddat bilan rivojlanib bormoqda? Ushbu savollarga javob berishga harakat qilib ko‘ramiz. Tarixga nazar solsak, OOOK atamasi 2008-yilda AQShda paydo bo‘lib, ammo hozirgi ta’lim OOOK yo‘nalishiga 2011-yilda Stenford shahrida yaratilgan Coursera asos solgan va u dastlab AQSHning uchta yirik universitetlarning ochiq resurslarini birlashtirdi, 2012-yilda Time jurnali
fikriga ko‘ra, eng yaxshi ta’lim sayti bo‘lgan. Cour sera asoschilari Endryu Ng va Dafna Koller o‘z loyihasini ommaviy onlayn o‘qitish g‘oyasida («bir dunyodan bir kurs») shakllantirib, barcha xohlovchilarga jahonning yetakchi universitetlari ma’ruzalarini tinglash imkoniyatini berdi. Ommaviy ochiq onlayn kurslar tashkil etgan tashkilotlar. Coursera rasmiy sayting umumiy ko‘rinishi Faqatgina birinchi yarim yil ichida lo yihada ishtirok etish uchun 1 mln.ga yaqin tinglovchilar a’zo bo‘ldilar, 2015-yil mart oyida Coursera da deyarli 12 mln. foydalanuv chilar (2015-yil 15-martda — 11 937 678 kishi) ro‘yxatdan
o‘tib, Courseraning 116 hamkori taqdim etgan 984 kursda o‘qidilar, ayniqsa, 2013-yildan boshlab ko‘pgina oliy ta’lim tizimi rivojlangan mamlakatlarda OOOKga bo‘lgan qiziqish butun dunyoda keng tarqa lib ketdi. Bu sohada 15 OOOK-maydonchalar (Coursera, EdX, Udacity va bosh.) va millionlab tinglovchilarga ega AQSh yetakchilardan biri bo‘lib sanaladi. O‘zining OOOK maydonchalarini Germaniya (Iversity) va Ispaniya (Crypt 4 you), Buyuk Britaniya 12 oliy ta’lim muassasasidan iborat Futurelearn, Yevropa Ittifoqi Open up Ed (11 universitet) ittifoqlarini yaratdilar. Coursera rasmiy saytidagi kurslardan namunalar