Mavzu: Muzey fondlarini to’ldirish REJA: 1. Muzeylar tarixi haqida qisqacha 2. Muzey fondlari haqida ma’lumot 3. Muzey fondlarini to‘ldirish (komplektlash).

Muzey ( yunoncha : μουσε ονῖ — „muzalarga bag ishlangan joy“) ʻ — tarixiy, moddiy va ma naviy yodgorliklarni to plash, saqlash, o rganish ʼ ʻ ʻ va targ ib qilish ishlarini amalga oshiruvchi ilmiy, ilmiy-ma rifiy ʻ ʼ muassasa. Muzey xazinasida, asosan, moddiy va tasviriy narsalar, shuningdek, san at asarlari jamlanadi, shu bilan birga yozma manbalar ʼ (qadimdan hozirgi davrgacha bo lgan tarixiy qimmatga ega ʻ qo lyozmalar, bosma hujjatlar, kitoblar) saqlanadi. ʻ Zamonaviy muzeylarning ko plariga tadqiqot va ta lim-tarbiyaviy ʻ ʼ vazifalarning bir butunligi xos. Muzeyning o ziga xos ilmiy ommaviy va ʻ tarbiyaviy shakllari — ekspozitsiya , ko rgazmalar ʻ . Zamonaviy ilmiy tasnifda muzey tur va sohalar bo yicha farqlanadi. Ijtimoiy vazifasiga ʻ ko ra ilmiy tadqiqot-ma rifat (muzeyning asosiy qismini tashkil etadi, ʻ ʼ ba zan ular xalq muzeyi, ommaviy muzey deb ham ataladi), tadqiqot ʼ (ilmiy tadqiqot institutlari qoshida o ziga xos laboratoriya vazifasini ʻ o tovchi) va o quv muzeyiga bo linadi. Sohalar bo yicha tarix, qishloq ʻ ʻ ʻ ʻ xo jaligi, tabiatshunoslik, san atshunoslik, adabiyot, texnikaga oid va ʻ ʼ boshqa muzeylarga bo linadi. Shuningdek, muzeyning memorial ʻ muzeylar, majmua o lkashunoslik kabi turlari bor. ʻ Muzey katta ilmiy tadqiqiy va tarbiyaviy ishlarni olib boradi: to plamlarni butlaydi va o rganadi; ilmiy hujjatlarni tayyorlaydi, muzey ʻ ʻ ashyolarini saqlash va ta mirlash tartibini yaratadi, monografiya, ʼ katalog, yo l-ko rsatkichlar nashr etadi; zamonaviy muzeyshunoslik ʻ ʻ ishlab chiqqan ilmiy usul va metodologiya asosida ekspozitsiyalarda ilmiy tashviqotlar olib boradi. Tomoshabinlar bilan ishlashning eng muhim shakli ekskursiyadir .

Siyosiy, ilmiy, madaniy, iqtisodiy ehtiyojlarni qondiruvchi muzeyning paydo bo lish tarixi uzoq qadimga borib taqaladi. Muzeyningʻ o tmishdoshlari tabiat va ijtimoiy hayotdan olingan asl buyumlarni ʻ xo jalik maqsadlarida va moddiy boylik sifatida emas, balki memorial ʻ guvohnoma va estetik qimmatli asl narsalar sifatida saqlana boshlagan davrda yuzaga kelgan. Kritdagi Knos saroy xazinasi (miloddan avvalgi 16-asr), Vanlar saroyi va ink kohinlarining arxivi (miloddan avvalgi 13 —12-asrlar, Xitoy), Nineviya saroy kutubxonasi (miloddan avvalgi l-z..) va boshqa shular jumlasidan. Kdsimdan ibodatxona, keyinroq xususiy to plamlarda (miloddan avvalgi 3-asrdan) asosan san at asarlari ʻ ʼ jamlangan (Varres, Sulla galereyalari, Serviliy, Krase, Lukull, Pompei , Sezar va boshqa to plamlari). ʻ Vizantiya sobor va monastirlarida, keyinroq Fransiya , Italiya , Germaniya va boshqa mamlakatlar soborlarida turli xil to plamlar saqlangan. Yevropada ilmiy ʻ vazifalar yuklatilgan muzeyning paydo bo lishi buyuk geografik ʻ kashfiyotlar, amalga oshayotgan davr — Uyg onish davriga to g ri ʻ ʻ ʻ keladi; bu davrda xayvonot va o simlik dunyosi namunalari, minerallar, ʻ geodeziya va astronomiya asboblari, etnografik ahamiyatga ega narsalar jamlangan; tabiiy, ilmiy, etnografiya va tarixiybadiiy noyob narsalar jamlangan saroy to plamlari (kunstkameralar, myunskabinetlar va ʻ boshqa) shuxrat krzongan. Dastlab muzey va ular haqidagi dastlabki tavsiflar, shuningdek, muzeyshunoslik haqidagi nazariy asarlar ham shu davrda paydo bo ldi. ʻ Florensiya (L. Medichi, 15-asr), Rim (Vatikan muzeyi, 16-asr), Drezden (Avgust Saksonskiy, 16-asr) va boshqa joylardagi antik davr yodgorliklari to plamlari shu davrga mansub. 17— ʻ 18-asrlarda keyinchalik ko plari davlat milliy muzey negizini tashkil ʻ

qilgan xususiy to plamlar (tarixiy, arxeologik, tabiatshunoslik,ʻ san atshunoslik) shakllandi. ʼ O zbekistonda muzey 19-asrning 2-yarmida tashkil etila boshlagan. 20- ʻ asr boshida O zbekistonda faqat 3 muzey ʻ — Toshkent o lkashunoslik ʻ muzeyi (1876, hozirda O zbekiston tarixi muzeyi ʻ ), Samarqand xalq muzeyi (1896, hozirgi Akmal Ikromov nomidagi O zbekiston ʻ madaniyati va san ati tarixi davlat muzeyi), Farg ona xalq muzeyi (1899, ʼ ʻ hozirgi Farg ona viloyat o lkashunoslik muzeyi ʻ ʻ ) bor edi. Ularning to plamlari kam, ekspozitsiyalarining ko pi tasodifiy materiallardan ʻ ʻ tashkil toptan. 20-asr 20-yillaridan turli sohadagi muzey tashkil etila boshladi. Muzeylar va madaniyat yodgorliklari davlat ixtiyoriga o tkazilib, muhofaza qilina boshlandi. Ilmiy ekspeditsiyalar uyushtirilib, ʻ muzey uchun kolleksiyalar to plash ishi yo lga qo yildi, ko plab muzey ʻ ʻ ʻ ʻ tashkil etildi. Hozir O zbekistondagi muzeyning asosiy qismi ʻ O zbekiston madaniyat ishlari vazirligi qaramog ida. Yirik ʻ ʻ muzeylar: O zbekiston tarixi muzeyi ʻ , Temuriylar tarixi davlat muzeyi , O zbekiston davlat san at muzeyi ʻ ʼ (1918), Akmal Ikromov nomidagi O zbekiston madaniyati va san ati tarixi davlat ʻ ʼ muzeyi , O zbekiston davlat tabiat muzeyi ʻ (1876) va boshqalar. Respublikaning deyarli barcha viloyatlarida o lkashunoslik muzeyi, ʻ jahon ahamiyatiga molik memorial muzey bor. Ta lim-tarbiya va ilmiy vazifalarga ega bo lgan muzey tizimi ʼ ʻ taraqqiyotiga obyektiv ehtiyojlar ortib bormoqda. AQSH , Italiya , Fransiya , Buyuk Britaniya , Germaniya , Rossiya va boshqa mamlakatlar eng taraqqiy etgan muzey tizimiga ega.

Muzeyning xalqaro maydonga chiqishi bilan ularning ta sir doirasiʼ kengayib bormoqda. Bunda ko rgazmalar ayirboshlash birinchi o rinda ʻ ʻ turadi. Muzey jahonning turli mamlakatlariga o z xazinalarini yuboradi, ʻ ayni paytda chet mamlakatlarning ko rgazmalarini o zlarida qabul qiladi ʻ ʻ va ko rgazma hamda muzeyda namoyish etadi. Muzey xalqaro madaniy ʻ alokalarni kengaytirishga yordam bermoqda, milliy madaniyatlarning o zaro boyishi va xalqlar o rtasida hamfikrlikni rivojlantirishga katta ʻ ʻ hissa qo shmoqda. ʻ Muzey faoliyati, ishi muzey fondi asosida yuritiladi. Bu ishning amalga oshirish va kimmati muzey xodimlarining manba tugrisidagi bilimlarini, manbaning madaniy kimmati, xissiy ta`siri, tarixiy jarayoni xakidagi ma`lumotlarni aniklash va oydinlashtirish yulidagi sa`yi xarakatlari bilan belgilanadi. Manbani sotib olish, saklash, tadkik etish, uni ilmiy va ta`lim-tarbiya ishiga tadbik etish esa yanada muxim vazifa xisoblanadi. Muzey fondi utmishi, xozirgi zamon va kelajakni boglovchi, uygunlashtiruvchi manbadir. Muzey fondining arxiv va kutubxona fondlaridan farki shundaki, u tarixiy jarayonni kompleks xujjatlashtiradi. Muzey uchun ma`lumotning xajmi va mundarijasi, predmetning joylashishigina predmetning tabiati , uning kaysi maksadda kachon va kanday yigilganligi tugrisidagi ma`lumotlar xam muximdir. Predmetning tabiatiga, uning ma`lumot berish imkoniyatiga kura tarixiy manbalar kuyidagi turlarga bulinadi: a) moddiy manbalar; b) tasviriy manbalar;