PRIZMA HAJMI dars ish

Загружено в:

24.12.2024

Скачано:

0

Размер:

174.6 KB
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TALIM,FAN VA INOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH UNIVERSITETI
AKADEMIK LITSEYI
O’quv ishlari bo’yicha    
             direktor o’rinbosari          
______________________     
"___" ______ 2024 yil
“ANIQ FANLAR” KAFEDRASI
 
MAVZU: PRIZMA HAJMI
SAMARQAND-2024
Guruh 202             
Sana 17.12.2024OCHIQ DARSOCHIQ DARS
ISHLANMASIISHLANMASI O’quv predmetining nomi:  GEOMETRIYA
FANI
Mavzu: PRIZMA HAJMI
O‘quv soati:   80 - minut O‘quvchilar soni:11  ta
O‘quv mashg‘uloti shakli va 
turi   Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv 
mashg‘ulot i.
M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy 
mustahkamlash.
2. Prizma shakli va uning  turlari haqida 
ma’lumot.
3. Prizma yon sirti to’la sirti va hajmini 
hisoblash. 
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:   O’quvchilarga prizma haqida tushuncha 
berish,tasavvur paydo qilish berilgan o’lchamalri bo’yicha yuzi,hajmini  hisoblash.
Ta’limiy maqsadi :  Prizma  bo’yicha  bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish;
Tarbiyaviy  maqsadi: O‘quvchilarda t o‘ g‘ri s o‘zlik, bir-birini tushunish, xurmat  qilish, 
masalani yechishda estetik did bilan chiroyli yozish  ko‘nikmalarni shakllantirish;
Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi,
qobiliyati, ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat.
Pedagogik vazifalar:    
 Prizma   shakli   bo’yicha   yuzaga
keluvchi   turli   hisob   kitob   ishlarini
qulaylashtirish  
 Prizma   shaklini   tasavvaur
qilishni   o’rgatish   uch   o’lchovli
fazoda shakllarni tushunish
 Prizma   shaklining   o’lchamalri
orqali   turli   formulalarni   keltirib
chiqarisni o’rgatish( hajm, to’la sirt,
yon sirti )   O‘quv faoliyatining natijalari :
 Fazoviy shakllarni tasavvur qila olishadi ; 
  Uch o’lchovli fazoni tasavvur qiladi;
 Prizmani   misollarini   tushunishadi   va
formulalarni   ham   oson   qo’llab   misollarni   oson
ishlashadi;
   
Ta’lim  shakli   Umumiy   guruh   bilan   jamoaviy
ishlash(muzokaralar bilan )
Ta’lim  vositalari Darslik, yozuv taxtasi, slaydlar,  tarqatma 
materiallar.
Ta’lim berish  sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya.
Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor-  s o’rov
Yozma:masalalar  va test savallari O‘quv mashg‘ulotining   texnologik xaritasi 
Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi O‘quvchi
1-bosqich.
O’quv
mashg’ulotiga
kirish
(10  min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga 
tayyorligini tekshiradi. Davomatni 
aniqlaydi.
1.2.  Adabiyotlar ro’yhatini ekranga 
chiqaradi.   
1.3.  Ma shg’ulotda baholash mezonlari 
bilan tanishtiradi.  Tinglaydilar.  
Joylariga o’tiradilar. 
Yozib oladilar.
Tinglaydilar, 
aniqlashtiradilar
O’qib oladilar. 
2 – bosqich.
Asosiy qism
(60  min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhga 
savollar beradi. .
2.2. Guruhga tarqatma materiallar orqali 
savollar va misollar beradi  
2.3. Guruh topshiriqlarni 
bajarishayotganda misollar tekshirilib 
baholab boradi; .
Tinglaydilar, konspekt 
qilib boradilar.
3- bosqich
Yakunlovchi
qism 
( 1 0 min) 3.1  Guruhning berilgan topshiriqlarga 
bergan javoblarini tekshirishni tugatadi.  
3.2.  Darsda olingan bilimlarni baholash 
mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval 
to’ldiriladi.  
3.3. Guruhning  eng yaxshi ishtirok etilgan
talabalar ismlari aytiladi va uy vazifasini 
beradi. Savollar beradilar
Mavzu bo‘yicha mustaqil 
o‘rganish uchun 
topshiriqlarni yozib 
oladilar. 
Bajaradilar
Yozadilar.
Kafedra mudiri:     ______________                                   B.Boboyev
Fan o`qituvchisi:    ______________                                   A.Mardanov Mashg’ulot rejasi:
1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash.
2. Prizma va uning turlari haqida ma’lumot.
3. Prizma (yon sirti , to’la sirti, va hajmini topish)
4. Yangi tushunchalarni mustahkamlash.
                                 
Adabiyotlar ro’yxati:
1 11     a_narmanov_-analit ik-geomet riya    .
2     analitik-geometriya-qori-niyoziy.pdf .
3  S.V. BAXVALOV, P.S.MODENOV, A.S.PARXOMENKO ANALITIK  
GEOMETRIYA.
4   I. Israilov, Z. Pashayev  geometriya_uchun_qo’llanma. Mavzuning bayoni
Parallel ko`chirish bilan ustma-ust tushuvchi ikkita yassi ko`pburchakdan va
ko`pburchaklarning mos nuqtalarini tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat
ko`pyoq prizma deyiladi. Ko`pburchaklarprizmaning asoslari deyiladi, mos uchlarini 
tutashtiruvchi kesmalar esa prizmaning qirralari deyiladi. Prizmaning yon qirralari 
asoslariga perpendikular bo`lsa, u to`g`ri prizma deyiladi.
• Aks xolda,
og’ma prizma deyiladi.
• To’g’ri prizmaning asoslari muntazam
1. Diagonal qism   – kesish	 tekisligi	 prizma	 asosining	 diagonali	 va	 unga	 mos	 
keladigan	
 ikkita	 yon	 chetidan	 o'tadi. E   Uchburchak prizmaning	 diagonal	 kesimi	 yo'q,	 chunki	 shaklning	 asosi	 
diagonallari	
 bo'lmagan	 uchburchakdir.
Perpendikulyar kesim   -
 kesish	 tekisligi	 barcha	 yon	 qirralarni	 to'g'ri	 burchak	 
ostida	
 kesib	 o'tadi
.
To'g'ri prizma   –	
 yon	 yuzlar	 asoslarga	 to‘g‘ri	 burchak	 ostida	 (ya’ni	 ularga	 
perpendikulyar)	
 joylashgan.	 Bunday	 raqamning	 balandligi	 uning	 yon	 chetiga	 
teng.
Og’ma prizma   -	
 shaklning	 yon	 tomonlari	 uning	 asoslariga	 perpendikulyar	 emas .
To'g'ri prizma   Asoslar muntazam	 ko'pburchaklardir.	 To'g'ri	 yoki	 qiya	 bo'lishi	 
mumkin.
kesilgan prizma   –	
 shaklning	 asoslarga	 parallel	 bo‘lmagan	 tekislik	 bilan	 kesib	 
o‘tganidan	
 keyin	 qolgan	 qismi.	  U	 ham	 tekis,	 ham	 eğimli	 bo'lishi	 mumkin.
 Balandligi (h)   –	
 bu	 bir	 asosdan	 ikkinchisiga	 chizilgan	 perpendikulyar,	 ya’ni	 
ular	
 orasidagi	 masofa.	 Agar	 yon	 qirralari	 figuraning	 asoslariga	 to'g'ri	 burchak	 
ostida	
 joylashgan	 bo'lsa,	 ular	 ham	 prizmaning	 balandliklari	 hisoblanadi.
 Prizma diagonali   -	
 bir	 xil	 yon	 yuzga	 tegishli	 bo'lmagan	 turli	 xil	 asoslarning	 
ikkita	
 uchini	 bog'laydigan	 segment.	  Biz	 to'rttasidan	 faqat	 ikkitasini	 
ko'rsatdik:   AC1   и   B1D .  Prizma yuzasi   uning ikkita	 asosi	 va	 yon	 yuzlarining	 umumiy	 yuzasi.	 Hisoblash
uchun	
 formulalar	 (to'g'ri	 raqam	 uchun)	 va	 prizmalar	 alohida	 nashrlarda	 
keltirilgan.
Must ahkamlash uchun mashqlar
Uchburchakli to’g’ri prizmaning asosi tomonlari 29; 25 va 6 ga, yon 
qirrasi esa asosining katt a balandligiga t eng. Prizmaning hajmini 
toping.
2.Kubning ost ki asosining bir tomoni va ust ki asosining unga qarama-
qarshi t omonni orqali o’t kazilgan tekislik  uni ikkit a uchburchakli 
prizmaga ajrat adi. Shu prizmalardan birining hajmi 256 ga 
teng.Pr izmaning t o’la sirt ini t oping.
3.Uchburchakli t o’g’ri prizma asosining t omonlari 13; 14 va 15 ga, yon 
qirrasi asosining o’rtacha balandligiga teng. Prizmaning hajmini 
toping.
4.Og’ma prizmaning yon qirrasi 20 ga teng va asos tekisligi bilan   300   li 
burchak hosil qiladi. Prizmaning balandligini toping.
5To’g’ri prizmaning balandligi 50 ga, asosining t omonlari 13, 37 va 40 
ga t eng. Prizmaning t o’la sirt ini t oping.
6.Uchburchakli t o’g’ri prizma asosining t omonlari 36; 29 va 25 ga, 
to’la sirt i esa 1620 ga teng. Prizmaning balandligini toping.
7.Asosining t omonlari 10; 17 va 21 bo’lgan uchburchakli to’g’ri 
prizmaning yon qirrasi asosining kichik  balandligiga t eng. 
Prizmaning hajmini t oping.
8.Balandliklari   h 1< h 2< h 3< h 4   shartni qanaotlantiradigan tengdosh 
prizmalar asoslarning yuzlari   S 1, S 2, S 3   va   S 4   uchun quyidagi 
munosabatlardan qaysi biri o’rinli? 9.Asoslarining yuzlari   S 1> S 2> S 3> S 4   shartni qanaotlantiradigan tengdosh 
prizmalarning balandliklari   h 1, h 2, h 3   va h 4   quyidagi munosabatlardan 
qaysi birini qanoatlantiradi?
10.Og’ma prizmaning perpendikulyar  kesimi tomonlari 6 va 3 ga teng 
bo’lgan to’g’ri t o’rt burchakdan iborat . Prizmaning hajmi 54 ga t eng. 
Prizmaning yon qirrasini t oping.
11.Uchburchakli muntazam prizmaning balandligi 8 ga, asosining 
yuzi   9√3   ga teng. Prizma yon tomonining diagonalini toping.
12.To’g’ri prizmaning asosi gipotenuzasi   12√2   ga teng bo’lgan teng yonli 
to’g’ri burchakli uchburchakdan iborat. Kateti orqali o’tgan yon yog’ining 
diagonali esa 13 ga teng. Prizmaning hajmini toping.
13.To’rtta tengdosh prizma balandliklari uchun   h 1> h 2> h 3> h 4   munosabat 
o’rinli. Prizmalar asoslarning yuzlari uchun quyidagi munosabatlardan 
qaysi biri to’g’ri?
14.Prizmaning asosi tomoni   2√5   bo’lgan muntazam oltiburchakdan, yon 
yoqlari kvadratlardan iborat. Prizmaning katta diagonalini toping.
15. Uchburchakli to’g’ri prizma asosining tomonlari 3; 4 va 5 ga teng. Prizmaning hajmi 
18 ga teng bo’lsa, uning balandligi qanchaga teng bo’ladi?
Uyga vazifa.
Misollarni ishlash
6.8. Ixtiyoriy prizmaning uchlari soni juft bo‘lishini asoslang.
6.9. Prizmaning: a) 14 ta; b) 15 ta qirrasi bo‘lishi mumkinmi?
6.10. Ixtiyoriy prizmaning qirralari soni 3 ga karrali bo‘lishini
asoslang.
6.11. Prizmaning a) 10 ta uchi; b) 18 ta qirrasi; c) 8 ta yog‘i
bor bo‘lsa, uning turini aniqlang.
6.12. Ixtiyoriy  n  burchakli prizmaning: a) uchlari; b) qirralari;
c) yoqlari sonini hisoblash formulasini keltirib chiqaring.
6.17. Prizmaning: a) 9 ta; b) 16 ta yog‘i bo‘lishi mumkinmi?
6.18. 15 ta qirrasi bor prizmaning asosi qanday ko‘pbur-
chakdan iborat?
6.22. To‘g‘ri prizmaning yon yoqlari to‘g‘ri to‘rtburchak
ekanini isbotlang.
6.23. To‘g‘ri prizma yon sirti asosining perimetri va yon
qirrasining ko‘paytmasiga teng ekanini isbotlang. 6.26. Muntazam uchburchakli prizma asosining tomoni
6  cm , yon qirrasi esa 11  cm  ga teng. Prizmaning
to‘la sirtini toping.
6.27. Muntazam  n  burchakli prizma asosining tomo-
ni  a , yon qirrasi  h  ga teng. Agar: a)  n  = 3,  a  = 5,
h  = 10; b)  n  = 4,  a  = 10,  h  = 30; c)  n  = 6,  a  = 18,
h  = 32; d)  n  = 5,  a  = 16,  h  = 25 bo‘lsa, prizmaning
yon sirti va to‘la sirtini toping.
6.32. To g ri prizmaning asosi gipotenuzasi 5 ʻ ʻ cm , kateti 4
cm  bo lgan to g ri burchakli uchburchakdir. Agar eng
ʻ ʻ ʻ
kichik katet yotgan yoq kvadrat bo‘lsa, prizmaning
yon sirti yuzini toping.
                                                                 Savollarga javon topish:
1.  Prizma   qirralarini toping.
2.  Prizma   uchlarini toping .
3.  Prizma  yoqlarini topish. 
4.   Prizmaning  hajmini topish (V).

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TALIM,FAN VA INOVATSIYALAR VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH UNIVERSITETI AKADEMIK LITSEYI O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari ______________________ "___" ______ 2024 yil “ANIQ FANLAR” KAFEDRASI MAVZU: PRIZMA HAJMI SAMARQAND-2024 Guruh 202 Sana 17.12.2024OCHIQ DARSOCHIQ DARS ISHLANMASIISHLANMASI

O’quv predmetining nomi: GEOMETRIYA FANI Mavzu: PRIZMA HAJMI O‘quv soati: 80 - minut O‘quvchilar soni:11 ta O‘quv mashg‘uloti shakli va turi Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv mashg‘ulot i. M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Prizma shakli va uning turlari haqida ma’lumot. 3. Prizma yon sirti to’la sirti va hajmini hisoblash. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O’quvchilarga prizma haqida tushuncha berish,tasavvur paydo qilish berilgan o’lchamalri bo’yicha yuzi,hajmini hisoblash. Ta’limiy maqsadi : Prizma bo’yicha bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish; Tarbiyaviy maqsadi: O‘quvchilarda t o‘ g‘ri s o‘zlik, bir-birini tushunish, xurmat qilish, masalani yechishda estetik did bilan chiroyli yozish ko‘nikmalarni shakllantirish; Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi, qobiliyati, ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat. Pedagogik vazifalar:  Prizma shakli bo’yicha yuzaga keluvchi turli hisob kitob ishlarini qulaylashtirish  Prizma shaklini tasavvaur qilishni o’rgatish uch o’lchovli fazoda shakllarni tushunish  Prizma shaklining o’lchamalri orqali turli formulalarni keltirib chiqarisni o’rgatish( hajm, to’la sirt, yon sirti ) O‘quv faoliyatining natijalari :  Fazoviy shakllarni tasavvur qila olishadi ;  Uch o’lchovli fazoni tasavvur qiladi;  Prizmani misollarini tushunishadi va formulalarni ham oson qo’llab misollarni oson ishlashadi; Ta’lim shakli Umumiy guruh bilan jamoaviy ishlash(muzokaralar bilan ) Ta’lim vositalari Darslik, yozuv taxtasi, slaydlar, tarqatma materiallar. Ta’lim berish sharoiti Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya. Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor- s o’rov Yozma:masalalar va test savallari

O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi O‘quvchi 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (10 min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini tekshiradi. Davomatni aniqlaydi. 1.2. Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi. 1.3. Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. Tinglaydilar. Joylariga o’tiradilar. Yozib oladilar. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar O’qib oladilar. 2 – bosqich. Asosiy qism (60 min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhga savollar beradi. . 2.2. Guruhga tarqatma materiallar orqali savollar va misollar beradi 2.3. Guruh topshiriqlarni bajarishayotganda misollar tekshirilib baholab boradi; . Tinglaydilar, konspekt qilib boradilar. 3- bosqich Yakunlovchi qism ( 1 0 min) 3.1 Guruhning berilgan topshiriqlarga bergan javoblarini tekshirishni tugatadi. 3.2. Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi. 3.3. Guruhning eng yaxshi ishtirok etilgan talabalar ismlari aytiladi va uy vazifasini beradi. Savollar beradilar Mavzu bo‘yicha mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar. Bajaradilar Yozadilar. Kafedra mudiri: ______________ B.Boboyev Fan o`qituvchisi: ______________ A.Mardanov

Mashg’ulot rejasi: 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Prizma va uning turlari haqida ma’lumot. 3. Prizma (yon sirti , to’la sirti, va hajmini topish) 4. Yangi tushunchalarni mustahkamlash. Adabiyotlar ro’yxati: 1 11 a_narmanov_-analit ik-geomet riya . 2 analitik-geometriya-qori-niyoziy.pdf . 3 S.V. BAXVALOV, P.S.MODENOV, A.S.PARXOMENKO ANALITIK GEOMETRIYA. 4 I. Israilov, Z. Pashayev geometriya_uchun_qo’llanma.

Загрузите документ, чтобы увидеть его полностью.