Sinflar bilan amallar va Qt muhiti

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2643.4423828125 KB

Скачать

Mavzu: Sinflar bilan amallar va Qt muhiti
Reja:
1. Sinfning statik elementlari va metodlari. this ko’rsatgichi.
2. Sinflarni boshqa sinflardan tashkil topishi. Oqimli sinflar va ob’ektlar.
3. Qt dasturlash muhiti. Qt dasturlash muhitida sinflar va ob’ektlar yaratish.

$1. Sinfning statik elementlari va metodlari. this ko’rsatgichi. Ma’lumotlar elementidan birgalikda foydalanish. Odatda, ma’lum sinf ob’ektlari yaratilayotganda, har bir ob’ekt o’z-o’zining ma’lumotlar elementlari to’plamini oladi. Biroq shunday hollar ham yuzaga keladiki, unda bir xil sinflar ob’ektlariga bir yoki bir nechta ma’lumotlar elementlaridan (statik ma’lumotlar elementlaridan) birgalikda foydalanish kerak bo’lib qoladi. Bunday hollarda ma’lumotlar elementlari umumiy yoki juz’iy deb e’lon qilinadi, keyin esa tur oldidan, quyida ko’rsatilganidek, static kalit-so’z keladi: private; static int shared_value; Sinf e’lon qilingach, elementni sinfdan tashqaridagi global o’zgaruvchi sifatida e’lon qilish kerak. Bu quyida shunday ko’rsatilgan: int class_name::shared_value; Navbatdagi dastur book_series sinfini aniqlaydi. Bu sinf (seriya)ning barcha ob’ektlari (kitoblari) uchun bir xilda bo’lgan page_count elementidan birgalikda foydalanadi. Agar dastur ushbu element qiymatini o’zgartirsa, bu o’zgarish shu ondayoq barcha sinf ob’ektlarida o’z aksini topadi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: book_series(float); void show_book(void); void set_pages(int) ; private: static int page_count; float price; }; int book_series::page_count;$ $void book_series::set_pages(int pages) { page_count = pages; } book_series::book_series(float price) { book_series::price = price; } void book_series:: show_book (void) { cout << "Narx: " << price << endl; cout << "Betlar: " << page_count << endl; } int main() { book_series programming(213.95); book_series word(19.95); word.set_pages(256); programming.show_book (); word.show_book() ; cout << endl << "page_count ning o'zgarishi " << endl; programming.set_pages(512); programming.show_book(); word.show_book(); return 0; } Ko’rinib turganidek, sinf page_count ni static int sifatida e’lon qiladi. Sinfni aniqlagandan so’ng, dastur shu vaqtning o’zida page_count elementini global o’zgaruvchi sifatida e’lon qiladi. Dastur page_count elementini o’zgartirganda,$ $o’zgarish shu vaqtning o’zidayoq book_series sinfining barcha ob’ektlarida namoyon bo’ladi. Agar ob’ektlar mavjud bo’lmasa, public static atributli elementlardan foydalanish. Sinf elementini statik kabi e’lon qilishda bu element ushbu sinfning barcha ob’ektlari tomonidan birgalikda qo’llanadi. Biroq shunday vaziyatlar yuz berishi mumkinki, dastur hali ob’ektni yaratganicha yo’q, ammo u elementdan foydalanishi kerak. Elementdan foydalanish uchun dastur uni public va static sifatida e’lon qilishi kerak. Masalan, quyidagi dasturda, hatto book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham, bu sinfning page_count elementidan foydalaniladi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: static int page_count; private: float price; }; int book_series::page_count; int main() { book_series::page_count = 256; cout << "page_count ning joriy qiymati " << book_series::page_count <<"ga teng"<<endl; return 0; } Bu o’rinda, sinf page_count sinfi elementini public sifatida e’lon qilgani uchun, hatto agar book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham dastur sinfning ushbu elementiga murojaat qilishi mumkin.$ $Statik funksiya -elementlardan foydalanish. Avvalgi dastur ma’lumotlar statik elementlarining qo’llanishini ko’rsatib bergan edi. C++ xuddi shunday usul bilan statik funksiya-elementlar (usullar)ni aniqlash imkonini beradi. Agar static usul yaratilayotgan bo’lsa, dastur bunday usulni, hatto uning ob’ektlari yaratilmagan holda ham chaqirib olishi mumkin. Masalan, agar sinf sinfdan tashqari ma’lumotlar uchun qo’llanishi mumkin bo’lgan usulga ega bo’lsa, siz bu usulni statik qila olishingiz mumkin bo’lardi. Funksiyadan foydalanish uchun dastur uni public va static sifatida e’lon qilishi kerak. Masalan, quyidagi dasturda, hatto book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham, bu sinfning show_count() usulidan foydalaniladi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: static int show_count() { return page_count;}; private: float price; static int page_count; }; int book_series::page_count = 256; int main() { cout << "page_count ning joriy qiymati " << book_series::show_count() <<"ga teng"<< endl; return 0; } This ko’rsatkichi. Agarda konkret ob’ektga ishlov berish uchun sinf a’zosi –funksiya chaqirilsa, unda shu funksiyaga ob’ektga belgilangan ko’rsatkich avtomatik va$ $ko’rsatilmagan holda uzatiladi. Bu ko’rsatqich this ismiga ega va x* this kabi har bir funksiya uchun ko’rsatilmagan holda belgilanadi. Masalan x sinfni ekvivalent ko’rinishda shunday tavsiflash mumkin: class x { int m; public: int readm() { return this->m; } }; A’zolarga murojaat etishda this dan foydalanish ortiqcha. Asosan this bevosita ko’rsatkichlar bilan manipulyasiya qilish uchun a’zo funksiyalarini yaratilishida foydalaniladi. #include <iostream> using namespace std; class Pair { int N; double x; friend Pair& operator ++(Pair&); friend Pair& operator ++(Pair&, int); public: Pair (int n, double xn) { N= n; x = xn; } void display () { cout<<"\n Koordinatalar: N = "<<N<<"\tx = "<<x; } Pair& operator --() { N/ = 10; x/ = 10;$ return*this;
}
Pair& operator --(int k)
{
N/ = 2;
x/ = 2.0;
return*this;
}
};
Pair& operator ++(Pair& P)
{
P.N* = 10; P.x* = 10;
return P;
}
Pair& operator ++(Pair& P, int k)
{
P.N = P.N*2+k;
P.x = P.x*2+k;
return P;
}
int main ()
{
Pair Z(10,20.0);
Z.display();++Z;
Z.display();--Z;
Z.display();Z++;
Z.display();Z--;
Z.display();
return 0;
}

return*this;
}
Pair& operator --(int k)
{
N/ = 2;
x/ = 2.0;
return*this;
}
};
Pair& operator ++(Pair& P)
{
P.N* = 10; P.x* = 10;
return P;
}
Pair& operator ++(Pair& P, int k)
{
P.N = P.N*2+k;
P.x = P.x*2+k;
return P;
}
int main ()
{
Pair Z(10,20.0);
Z.display();++Z;
Z.display();--Z;
Z.display();Z++;
Z.display();Z--;
Z.display();
return 0;
}

2. Sinflarni boshqa sinflardan tashkil topishi. Oqimli sinflar va ob’ektlar.
Obyekt maydon sifatida. Murakkab sinflarni hosil qilishda oldin uni tashkil
etuvchi oddiyroq sinflarni e’lon qilib, keyin esa ularni birlashtirish orqali sinfni
hosil qilish maqsadga muvofiqdir. Masalan, g’ildirak sinfi, motor sinfi, uzatish
korobkasi sinfi va boshqa sinflarni hosil qilib, keyin esa ularni birlashtirish orqali
avtomobil sinfini qurish oldimizga turgan masalani yechishni ancha osonlashtiradi.
To’g’ri to’rtburchak chiziqlardan tashkil topgan. Chiziq esa ikki nuqta orqali
aniqlanadi. Har bir nuqta x va u koordinatalar yordamida aniqlanadi. Quyidagi
dasturda to’rtburchak sinfi ko’rsatilgan. To’g’ri to’rtburchak diagonal bo’yicha
ikki nuqta va ikki tomon yordamida aniqlanadi.
Shuning uchun oldin har bir nuqtaning x, u koordinatalarini saqlash uchun
nuqta
sinfi e’lon qilingan.Nuqta va to’g’rito’rtburchakning e’lon qilinishi
#include <iostream>
using namespace std;
class Point
{
public:
Point(int x1 = 0,int y1 = 0)
{ x= x1;y = y1;
}
int GetX() const {return x;}
int GetY() const {return y;}
private:
int x;int y;
};
class Rectangle
{
public:
Rectangle(int x1,int y1,int x2,int y2):

p1(x1,y1),p2(x2,y2)
{ a= x2-x1;
b = y2-y1;
};
Rectangle(Point a1,Point a2):p1(a1),p2(a2)
{ a= a2.GetX() - a1.GetX();
b = a2.GetY() - a1.GetY();
};
int Per() { return 2*(a+b); }
int Sq() {return a*b; }
private:
Point p1,p2;
int a,b;
};
int main()
{
Rectangle X(10, 20, 50, 80);
cout << "Perimetr = "<<X.Per()<<endl;
cout << "Yuza = "<<X.Sq()<<endl;
cout<<endl;
Point a(2,4);Point b(5,6);
Rectangle Y(a,b);
cout << "Perimetr = "<<Y.Per()<<endl;
cout<<"Yuza = "<<Y.Sq();
return 0;
} Natija:
Perimetr = 200
Yuza = 2400
Perimetr = 10
Yuza = 6

Lokal sinflar. Sinf blok ichida, masalan funksiya tomonida tariflanishi
mumkin. Bunday sinf lokal sinf deb ataladi. Lokal sinf komponentalariga shu
sinf tariflangan blok yoki funksiya tashqarisida murojaat qilish mumkin emas.
Lokal
sinf statik komponentlarga ega bo’lishi mumkin emas. Lokal sinf ichida shu sinf
aniqlangan soniga tegishli nomlari; statik (static) o’zgaruvchilar; tashqi (extern)
o’zgaruvchilar va tashqi funksiyalardan foydalanish mumkin. Avtomatik xotira
turiga tegishli o’zgaruvchilardan foydalanish mumkin emas. Lokal sinflar
komponent funksiyalari faqat joylashinuvchi (inline) funksiya bo’lishi mumkin.
Quyidagi misolda moddiy nuqta sinfi yaratilib, uning ichida nuqta sinfiga
ta’rif berilgan va nuqta sinfi ob’ekti maydon sifatida kelgan:
#include <iostream>
using namespace std;
class FPoint
{
public:
//Nuqta sinfi
class Point
{
public:
Point(int x1 = 0,int y1 = 0)
{ x= x1;y = y1;
}
int GetX() const {return x;}
int GetY() const {return y;}
private:
int x;int y;
};
FPoint(int x1,int y1,double w1):p(x1,y1),w(w1){};
void show()

${ cout<<"koordinata x = "<<p.GetX()<<endl; cout<<"koordinata y = "<<p.GetY()<<endl; cout<<"massa w = "<<w; } private: Point p; double w; }; int main() { cout<<"fizik nuqta"<<endl; FPoint X(1, 2, 5.5); X.show(); cout<<"\n\noddiy nuqta"<<endl; FPoint::Point Y(2,3); cout<<"koordinata x = "<<Y.GetX()<<endl; cout<<"koordinata y = "<<Y.GetY()<<endl; return 0; } Natija: fizik nuqta koordinata x = 1 koordinata y = 2 massa w = 5.5 oddiy nuqta koordinata x = 2 koordinata y = 3 Oddiy nuqta sinfi moddiy nuqta sinfining umumiy seksiyasiga joylashtirilgan.Dasturda moddiy nuqta sinfi ob’ektidan tashqari nuqta sinfi$

ob’ekti ham yaratilgan. Lekin bu sinf nomi oldida moddiy nuqta nomi va
kvalifikasiya operatori joylashtirilgan.
Keyingi misolimizda nuqta sinfi ta’rifi moddiy nuqta sinfining xususiy
elementlari seksiyasiga joylashtirilgan:
#include <iostream>
using namespace std;
class FPoint
{
public:
FPoint(int x1,int y1,double w1):p(x1,y1),w(w1){};
void show()
{
cout<<"koordinata x = "<<p.x<<endl;
cout<<"koordinata y = "<<p.y<<endl;
cout<<"massa w = "<<w;
}
private:
//Nuqta sinfi
class Point
{
public:
Point(int x1 = 0,int y1 = 0)
{ x= x1;y = y1;
}
int x;int y;
};
Point p;
double w;
};
int main()

{
cout<<"fizik nuqta"<<endl;
FPoint X(1, 2, 5.5);
X.show();
int kk;cin>>kk;
return 0;
} Natija:
fizik nuqta
koordinata x = 1
koordinata y = 2
massa w = 5.5
Bu misolda nuqta sinfi hamma elementlari umumiy, lekin dasturda bu
sinfdan foydalanib bo’lmaydi.
Oqimli sinflar va ob’ektlar
Oldindan belgilangan ob’ektlar va oqimlar. C++da kiritish-chiqarish
oqimlarining sinflari mavjud bo’lib, ular kiritish-chiqarish standart kutubxonasi
(stdio.h) ning ob’ektga mo’ljallangan ekvivalenti (stream.h) dir. Ular quyidagicha:

Standart oqimlar (istream, ostream, iostream) terminal bilan ishlash uchun
xizmat qiladi.
Satrli oqimlar (istrstream, ostrstream, strstream) xotirada joylashtirilgan
satrli
buferlardan kiritish-chiqarish uchun xizmat qiladi.
Faylli oqimlar (ifstream, ofstream, fstream ) fayllar bilan ishlash uchun
xizmat qiladi.
Quyidagi ob’ekt-oqimlar dasturda main funksiyasini chaqirish oldidan avvaldan
aniqlangan va ochilgan bo’ladi:
extern istream cin; //Klaviaturadan kiritish standart oqimi
extern ostream cout; //Ekranga chiqarish standart oqimi
extern ostream cerr; //Xatolar haqidagi xabarlarni chiqarish standart oqimi
(ekran)
extern ostream cerr: //Xatolar haqidagi xabarlarni chiqarishning
buferlashtirilgan standart oqimi.

$Bu ob’ektlar joylashgan faylda kiritish-chiqarish operasiyalar ta’riflari ham berilgandir. Birinchi operasiya >> «o’ngga» surish amali, orqali belgilanib oqimdan o’qish deb ataladi.Ikkinchi operasiya << «chapga» surish amali orqali belgilanib oqimga chiqarish yoki yozish amali deb ataladi. Oqimga o’qish va yozish amallari << va >> amallarini qo’shimcha yuklash orqali hosil qilingan bo’lib, chap operasiya iostream va ostream sinfi ob’ekti bo’lsa o’ng o’zgaruvchi yoki ifodadir. Bu o’zgaruvchi, konstanta yoki ifoda turi char, unsigiod short, signed short, signed int,unsigned int, signed long, unsigned long, flout, double, long double, char, void bo’lishi mumkin. Shuni aytish kerakki char turidan tashqari hamma ko’rsatkichlar void turiga keltiriladi. Oqim bilan almashish funksiyalari. Oqimga qo’shish << va oqimdan o’qish >> amallardan tashqari, kirish –chiqish bibliotekalarida qo’shishga foydali funksiyalar mavjud. Ma’lumotlarni chiqarishda ostream sinfi ishlatiladi. Bu sinfda quyidagi chiqarish funksiyalari mavjud. ostream & put (char cc ); ostream & write (const signed char *array,int u); ostream & write (const nn signed char *array,int u); put() funksiya chiquvchi oqimga bitta simvol joylaydi: cout .put (‘Z’); write() – funksiyasi ikki parametrga ega array –xotira qismiga ko’rsatkich va n- simvollar soni. Chiqarish uchun put funksiyasidan foydalanishga misol: #include <iostream> using namespace std; int main() {cout.put('a').put('b').put('c').put('\n'); return 0;} Natija abc$

Satr chiqarish uchun write funksiyasidan foydalanishga misol:
#include <iostream>
using namespace std;
int main() {
char ss [] = "merci";
cout.write (ss,sizeof (ss)-1);
return 0;
}
Natija
merci
3. Qt dasturlash muhiti. Qt dasturlash muhitida sinflar va ob’ektlar yaratish.
Qt kutubxonasini yaratish bo’yicha ish 1990 yilda Xavard Nord (Trolltech
bosh direktori) va Erik Chambeng (Trolltech prezidenti) tomonidan boshlandi.
1993 yilga kelib ular birinchi grafik yadroni ishlab chiqishni yakunladilar va vizual
qismlarni yaratishni boshladilar.
1994 yil 4 martda ular keyinchalik "Troll Tech", keyin esa "Trolltech" ga
aylantirilgan "Quasar Technologies" deb nomlangan kompaniyani ro'yxatga olishdi
va Qt kutubxonasining birinchi namoyishi 1995 yil may oyida bo'lib o'tdi.
Keyinchalik Qtda Windows va Unix-da ishlay oladigan va ishlab chiquvchilarga
bitta API (Application Interface)da ishlash imkoniyati yaratildi. Kutubxona ikkita
litsenziya asosida chiqarildi: tijorat dasturlarini ishlab chiqish uchun tijorat va
ochiq kodli dasturiy ta'minotni ishlab chiqish uchun. Bozorni kirish sekin kechdi,
ammo kutubxona izdoshlari soni barqaror o'sdi. Yildan yilga kompaniya har yili
sotuvlar sonini ikki baravar oshirdi. Muvaffaqiyat kutubxonaning yuqori sifati,
tarkibiy qismlarining nozik, puxta o'ylangan tuzilishi va ulardan foydalanish
qulayligi bilan ta'minlandi.
O'n yildan kamroq vaqt ichida Qt rivojlanib, kichik bir kutubxonadan butun
dunyo bo'ylab minglab va minglab dasturchilar foydalanadigan dasturiy

mahsulotgacha o’zgardi. Qt dasturi rivojlanishining eng mashhur namunalari
sifatida unda yaratilgan Skype kommunikatori, VLC media pleyeri, Google Earth
kabi dastularni misol keltirish mumkin.Tolltech hozirda Qt kutubxonasiga ega
bo'lgan taniqli Nokia kompaniyasi bilan birlashdi. Shu munosabat bilan
kutubxonadan Nokia uyali telefonlari - Symbian va Windows Mobile operatsion
tizimiga ilovalar yaratish uchun foydalanish xam mumkin.
Qt - bu C++ sinflari kutubxonasi va ko'p platformali grafik interfeysli
dasturlarini yaratish uchun asboblar to'plamidir. Windows 95/98 / Me / 2000 / XP /
Vista / Windows 7, Mac OS X, Linux, Solaris, HPUX va boshqa Unix
versiyalarida ishlay oladigan dasturlarni yaratishga imkon beradi. Qt sinf
kutubxonasi quyidagilarni o'z ichiga oladi:
• Foydalanuvchilarga oynali grafik interfeys qurilishini ta'minlovchi sinflar;
• 2 va 3 o'lchovli grafika bilan ishlash uchun sinflar;
• rasmlarni saqlash uchun asosiy grafik formatlarini qo'llab-quvvatlovchi
sinflar;
• Dinamik massivlar va boshqa strukturaviy ma'lumotlarning sinflari
shablonlari;
• Jarayonlar va oqimlar bilan ishlash uchun sinflar;
• XML bilan ishlash uchun sinflar va boshqalar.
Qt kutubxonasi C ++ tilida mavjud bo'lmagan asboblardan foydalanadi, ularni
amalga oshirish uchun qo'shimcha pre-protsessor - meta-ob'ekt kompilyatorini
(MOC) ishlatilishi kerak bo’ladi. Shuning uchun, Qt sinflaridan foydalanadigan
dastur C ++ preprosessor va kompilyatorga o'tishidan oldin, uni MOC tomonidan
qayta ishlashi kerak.
Kutubxona ishlab chiquvchilari Qt sinf kutubxonasidan foydalangan holda
dasturlarni yaratish uchun bir nechta texnologiyalarni taqdim etadilar.
Hammasi bo'lib ular uchta variantni qo'llab-quvvatlaydi:
• har qanday matn muharrirlarida maxsus muhitlarsiz dastur fayllarini yaratish
va ularni kompilyatsiya qilish, yig’ish, ishga tushirish va operatsion tizimning
buyruq satri rejimida "qo'lda" otladka qilish;

• Microsoft Visual Studio muhitida (2008 yil versiyasidan boshlab) "Windows
uchun" dasturini yaratish, qo'lda yaratiladigan versiyasida bo'lgani kabi
interfeysning vizual tuzish imkoniyati qo'llab-quvvatlanmaydi, ammo Visual
Studio matn tahrirlovchisida ishlash imkoniyati va dasturlarni otladka qilish uchun
o'rnatilgan otladka muhitidan foydalanish imkoniyati;
• Ixtisoslashgan to'liq platformali Qt Creator ko'p platformali muhitda dastur
yaratish, eng keng tarqalgan operatsion tizimlar uchun dasturlarni yaratish
jarayonini to'liq ta'minlaydi: Windows XP / Vista / Windows 7, Mac OS X, Linux,
Solaris, HP-UX va boshqa Unix versiyalari.Har xil variantlarning kombinatsiyasi
ham qo'llab-quvvatlanadi. Shunday qilib, kompaniya Qt Creator muhitidan alohida
holda amaliy interfeyslarni vizual yaratish uchun vosita - Qt Designerni taqdim
etadi. Ushbu vositadan dasturiy muhitlardan tashqarida ham va loyihani Visual
Studioga uzatishdan oldin tayyorgarlik bosqichida xam foydalanish mumkin.
Qt ni o'rnatish va sozlash.
Qt freymvorkini va vositalarini onlayn yoki oflayn o'rnatuvchidan
foydalanib o'rnatish mumkin.
Oflayn o'rnatish uchun tanlangan operatsion tizim uchun
https://www.qt.io/offline-installers saytidan dastur o'rnatuvchisining tegishli
versiyasini yuklab olishingiz kerak(1-rasm).
O'rnatish faylini yuklab olgandan so'ng, bajariladigan faylni ishga tushirish
va keyingi ko'rsatmalarga amal qilish kerak. Qt-ni o'rnatish uchun administrator
foydalanuvchisi xuquqlari kerak.

1-rasm.Qt yuklab olish sahifasi
Oflayn o'rnatuvchi - bu tanlangan platformaga xos bo'lgan barcha Qt fayllari va
qo'shimchalarni o'z ichiga olgan alohida to'plam. O'rnatish paytida tijorat versiyasi
foydalanuvchilari o'zlarining Qt saytidagi kabinetlari(avvalda ro’yxatdan o’tish
talab etiladi) yoki Qt litsenziyalari kalitlari bilan tizimga kirishlari mumkin.
Litsenziya kaliti Qt saytidagi foydalanuvchi kabinetlarida mavjud.
O'rnatuvchini ishga tushirish uchun sizga Qt saytida ro’yxatdan o’tish
kerak. Qt-ning bu akkaunt ma'lumotlaridan tizimiga kirish va Qt-ning barcha
ma'lumotlarini, shu jumladan forum va vikilaridan foudalanish uchun ishlatish
mumkin. Agar sizda Qt akkaunti bo'lmasa, uni o'rnatish jarayonida yaratishingiz,
ro’yxatdan o’tishingiz mumkin(2-rasm).

2-rasm.Qt saytidan ro’yxatdan o’tish sahifasi.
O'rnatishni tugatish uchun siz o'rnatmoqchi bo'lgan joy va tarkibiy qismlarni
tanlang va o'rnatuvchining ko'rsatmalariga rioya qiling(3-rasm).

3-rasm.Qtni o’rnatish oynalari
Onlayn o'rnatuvchida ( https://www.qt.io/download ) siz o'rnatishingiz mumkin
bo'lgan tijorat yoki ochiq manbali, bepul Qt versiyasini, vositalarni va qo'shimcha
dasturlarni tanlashingiz mumkin. Onlayn o'rnatuvchidan foydalanish uchun Qt
foydalanuvchi kabinetiga kirish kerak. O'rnatuvchi foydalanuvchi kabinetida
biriktirilgan litsenziyani serverdan oladi va litsenziyaga mos keladigan tarkibiy
qismlar ro'yxatini taqdim etadi.
Qt-ni yuklab olish sahifasida onlayn o'rnatuvchini olish mumkin(4-rasm).
Onlayn o'rnatuvchini yuklab olgandan so'ng, ushbu o'rnatuvchini ishga
tushirishingiz kerak.
4-rasm.Qtni yuklab olish sahifasi
Onlayn o'rnatuvchini yuklab olgach uni ishga tushirish kerak(5-rasm).
5-rasm. Onlayn o'rnatuvchi
Quyidagi oynalarda dasturni o’rnatish qadamlar taqdim etiladi(6- a,b,c,d
rasmlar):

d)
6-rasm.Dasturni o’rnatish oynalari.
QT Creator-ni sozlash
1. QT Creator-ni ishga tushiring. O'rnatishdan so'ng muhitning ishlashini
tekshirish kerak. Quyidagi menyuga o'ting: Инструменты → Параметры →
Комплекты.
Komplekt-loyihani tuzish va yig'ish uchun dasturlar to'plami. Turli xil
komplektlarni yaratish, ularning vazifalari uchun turli xil vositalarni tanlash
mumkin: kompilyator, otladchik, yig'ish tizimi va boshqalar(7-rasm). Desktopni
tanlang (bu standart to'plam). Agar to'plam belgisi yonida undov belgisi bo'lsa,
unda bu to'plamda xatolar mavjudligini anglatadi. Oynaning pastki qismida ushbu
to'plamning sozlamalari paydo bo'ladi, ularni sozlash,tuzatish mumkin.

$7-rasm.Komplekt bo’limi К орень образа bo’limiga "/" yoki "C:\" (Windows-da) yozuvlarini kiriting. Fayl tizimidagi nomni belgilashingiz mumkin (lekin bu zarur emas). 2. Qt profillari yorlig'iga o'ting. Odatda Profil avtomatik ravishda aniqlanadi (8-rasm). 8-rasm. Agar Profil yo'q bo'lsa, unda qmake-qt5 manzilini qidirish kerak. Agar a avtomatik ravishda aniqlansa xam, ammo xato bilan aniqlansa " Обзор /Ko'rish"$

tugmachasini bosing va kerakli katalogni tanlang (qmake-qt5 o'rniga avtomatik
ravishda qmake-qt5.sh aniqlanishi mumkin, ammo bu noto'g'ri).
3. В меню Параметры (слева) найдите «Сборка и запуск». Создайте (или
укажите где она находится кнопкой «Обзор») папку проектов,
наприме:/ home / andrew / QT _ projects . Нажмите кнопку «ОК» для сохранения и
выхода. Если вы сделали все правильно, то все предупреждения должны
исчезнуть (если же нет, то подведите курсор к предупреждающей иконке и
выясните, что нужно ещё исправить).
3. Параметры menyusida ( chapda ) "Сборка и запуск" bo ’ limini toping (9-
rasm ). Loyiha papkasini yarating (yoki " Обзор /Ko'rish" tugmachasi bilan qaerda
ekanligini aniqlang), masalan: / home / Andrew / QT_projects. Saqlash va chiqish
uchun "OK" tugmasini bosing. Agar siz hamma narsani to'g'ri bajargan bo'lsangiz,
unda barcha ogohlantirishlar yo'qolishi kerak (agar bo'lmasa, kursorni
ogohlantirish belgisiga olib boring va yana nimani tuzatish kerakligini bilib oling).
9-rasm.
4. Dastur menyusida Справка → О модулях bo’limiga o'ting. Odatiy bo'lib,
Qt Creator juda aniq Clang kod analizatoridan foydalanadi. Ammo Clangning
tahlillari shunchalik diqqatliki, u loyiha yaratishda mukammal talablar
darajasigacha boradi. O'z-o'zidan, xatolarni aniqlash uchun kodni tahlil qilish
kerak, ammo bu qadar emas. Biz boshqa analizatordan foydalanamiz. Modullar bu

erda sozlangan. O'chirish: C ++ -> ClangCodeModel va Code Analyzer ->
ClangTools. Ulash: C ++ → Beautifier va Code Analyzer → Cppcheck(10-rasm).
10-rasm.
Interfeysni sozlash
1. Sozlamalar oynasi ochiladi: Инструменты→ Параметры. «Среда» bo'limidan
dasturning tashqi ko'rinishini o'zgartirish mumkin. Masalan, quyuq mavzuni
tanlashingiz mumkin: Dark: Тема→Dark (IDE-ni qayta ishga tushirishni talab
qiladi). «Системное» yorlig'ida terminalni o'zgartirish mumkin. KDE muhitining
terminalini tanlang – Konsole(11-rasm).

11- rasm .
2. «Текстовый редактор» bo ' limiga o ' ting . Shrift va ranglar bo’limida: Шрифт →
Размер ... qulay shrift o'lchamini tanlang - 14-18 pt. Redaktor rang sxemasini
tanlang (qayta yoqilmasdan o'zgaradi)(12-rasm).
12-rasm.
Sinfni C ++-da yaratish Java yoki C # -ga qaraganda biroz murakkabroq.
Barcha qiyinchilik C ++ tilidagi sinflar ikkita fayldan iborat bo'lishidadir: sarlavha
va joriy fayl. Sarlavha fayllari sinf o'zgaruvchilarini va kirish modifikatorlari bilan
sinfning tuzilishini saqlaydi. Joriy fayl sinf uchun barcha kodlarni amalga oshiradi

$va barcha ma'lumotlarni to'ldiradi. Aslida, sarlavha fayli bu o'zgaruvchini (maydonlarini) tuzilishi va deklaratsiyasini ajratish uchun, va barchasi kodni yozishni qulaylashtirish uchun yaratilgan. Ushbu ikkita faylning nomlari bir xil bo'lishi kerak, faqat ularning kengaytmalari farq qiladi. Sarlavha faylida bu .h va manba faylida (amalga oshirish) .cpp. Xususiyatlar va metodlar. Xususiyatlar, ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash paradigmasida har qanday qiymatni saqlaydigan bloklar, aslida bu oddiy o'zgaruvchilar. Metodlar - bu sinfda muayyan xatti-harakatlarni bajaradigan, masalan, hisoblarni bajarish va sinf xususiyatlarini to'ldiruvchi kod qismlari. Masalan, "shaxs" sinfida xususiyatlar uning ismi, familiyasi, tug'ilgan sanasi, bo'yi, vazni va shunga o'xshash narsalar bo'ladi. Metodlar esa piyoda yurish, yugurish, aqliy faoliyat va hokazo.Bu C ++ kodidagi kabi ko'rinadi. class people { public: double height; QDate date_birsdate; QString first_name; QString second_name; int mass; void Run(); void Walking(); void Thinking(); }; Qt Creatorda sinf yaratish Oldin mavjud loyihadan yangi sinf qo'shishning ikki yo'li mavjud: Birinchisi quyidagicha: 1) Fayl menyusida «Новый файл или проект» bandini tanlang yoki shunchaki Ctrl+N tugmalar birikmasini bosing.$

2) Ochilgan oynada « Файлы и классы » bo'limidan "C ++" bandini tanlang va
shunga mos ravishda o'zgartirilgan o'ng tomonda « Класс С ++» elementini tanlang.
3) «Выбрать . . . » tugmachasini bosing(13-rasm).
13-rasm.
4) «Имя класса» maydoniga sinf nomini kiriting, shuningdek asosiy sinf va sinf
turini tanlash mumkin. Sarlavha va boshlang'ich(joriy) fayl nomi, shuningdek
fayllar joylashadigan joy o'zi yaratiladi. Shundan so'ng siz «Далее» tugmasini
bosishingiz kerak(14-rasm).

$14-rasm. 5) Agar bir vaqtda bir nechta loyihalar ochilgan bo'lsa, unda yangi sinfni qo'shmoqchi bo'lgan aniq loyihani tanlashingiz mumkin. Shundan so'ng siz «Завершить» tugmasi bosiladi. Shundan so'ng, sinf avtomatik ravishda loyihaga qo'shiladi(15-rasm). 15-rasm. Sinf qo'shishning ikkinchi usuli yanada murakkab va sarlavha va joriy fayllarni alohida-alohida qo'shib, keyin ularni bir-biriga bog'lashdan iborat. Ushbu fayllarni sinf yaratishdan oldin qo'shish mumkin, ammo ularni bir-biriga ulash uchun ushbu fayllarning tuzilishini tushunish kerak. class1.h fayli tuzilishi quyidagicha: #ifndef CLASS1_H #define CLASS1_H class class1 { public: class1(); }; #endif // CLASS1_H Kompilyator direktivalari$ $#ifndef CLASS1_H #define CLASS1_H #endif // CLASS1_H #Include "class1.h" bitta loyihada bir necha marta chaqirilganda, u faqat bir marta bajarilishini ta'minlaydi va kompilyator boshqa ko'rsatmalarga umuman e'tibor bermaydi. class class1 class kalit so'zi sinfning nomi e'lon qilinishini anglatadi va class1 - bu sinfning nomi. Figurali qavslar sinfning xususiyatlari va usullari kabi sinfning o'zi haqidagi ma'lumotlar aks etadi. public: bu satr xususiyatlar va usullarga kirish modifikatorini, ya'ni u erda yozilgan barcha ma'lumotlardan tashqari barcha jarayonlar uchun ochiq ekanligini anglatadi. class1(); Ushbu sinfdan ob'ekt yaratilganda chaqiriladigan funktsiyani bildiradi. Bunday funktsiya sinf konstruktori deb nomlanadi va aslida ob'ektning o'zi va ob'ektning maydonchalari uchun dastlabki ma'lumotlarni yaratish bo'yicha ko'rsatmalarni o'z ichiga oladi. Konstruktor oldiga biron bir kalit so'z qo'ymang, chunki u hech narsani qaytarib bermaydi, shuningdek, konstruktorning nomi u joylashgan sinfning nomi bilan mos kelishini yodda tutish kerak. Ikkinchi fayl bu class1.cpp manba fayli: #include "class1.h" class1 :: class1 () { } Sarlavha fayli manba kodi fayliga faqat bitta kompilyator ko'rsatmasi #include "class1.h" yordamida ulangan. class1 :: class1 () { }$ Ushbu yozuv class1 sinfi orqali class1() konstruktorga murojaat qilish imkonini
beradi.Figurali qavslar ichida sinf konstruktorining kodi mavjud.

Ushbu yozuv class1 sinfi orqali class1() konstruktorga murojaat qilish imkonini
beradi.Figurali qavslar ichida sinf konstruktorining kodi mavjud.

Foydalanilgan ea dabiyotlar ro’yxati
1. Sh.A.Nazirov, R.V.Qobulov, M.R.Babajanov «C va C++ TILI»
2. Informatika fanidan o’quv qo’llanma //TATU 489 b. Toshkent, 2012.
3. C / C ++. Программирование на языке высокого уровня / Т. А.
Павловская. — СПб.:Питер, 2003. —461 с: ил.
4. Программирование на языке С++ в среде Qt Creator :
5. / Е. Р. Алексеев, Г. Г. Злобин, Д. А. Костюк,О. В. Чеснокова,
6. А. С. Чмыхало — М. : ALT Linux , 2015. — 448 с.
7. Жасмин Бланшет, Марк Саммерфилд Qt 4:Программирование GUI на
C ++
8. М.Шлее, Qt 5.10. Профессиональное программирование на С++. - СПб.:
БХВ-Петербург, 2018. - 1072 с.

Mavzu: Sinflar bilan amallar va Qt muhiti Reja: 1. Sinfning statik elementlari va metodlari. this ko’rsatgichi. 2. Sinflarni boshqa sinflardan tashkil topishi. Oqimli sinflar va ob’ektlar. 3. Qt dasturlash muhiti. Qt dasturlash muhitida sinflar va ob’ektlar yaratish.

1. Sinfning statik elementlari va metodlari. this ko’rsatgichi. Ma’lumotlar elementidan birgalikda foydalanish. Odatda, ma’lum sinf ob’ektlari yaratilayotganda, har bir ob’ekt o’z-o’zining ma’lumotlar elementlari to’plamini oladi. Biroq shunday hollar ham yuzaga keladiki, unda bir xil sinflar ob’ektlariga bir yoki bir nechta ma’lumotlar elementlaridan (statik ma’lumotlar elementlaridan) birgalikda foydalanish kerak bo’lib qoladi. Bunday hollarda ma’lumotlar elementlari umumiy yoki juz’iy deb e’lon qilinadi, keyin esa tur oldidan, quyida ko’rsatilganidek, static kalit-so’z keladi: private; static int shared_value; Sinf e’lon qilingach, elementni sinfdan tashqaridagi global o’zgaruvchi sifatida e’lon qilish kerak. Bu quyida shunday ko’rsatilgan: int class_name::shared_value; Navbatdagi dastur book_series sinfini aniqlaydi. Bu sinf (seriya)ning barcha ob’ektlari (kitoblari) uchun bir xilda bo’lgan page_count elementidan birgalikda foydalanadi. Agar dastur ushbu element qiymatini o’zgartirsa, bu o’zgarish shu ondayoq barcha sinf ob’ektlarida o’z aksini topadi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: book_series(float); void show_book(void); void set_pages(int) ; private: static int page_count; float price; }; int book_series::page_count;

void book_series::set_pages(int pages) { page_count = pages; } book_series::book_series(float price) { book_series::price = price; } void book_series:: show_book (void) { cout << "Narx: " << price << endl; cout << "Betlar: " << page_count << endl; } int main() { book_series programming(213.95); book_series word(19.95); word.set_pages(256); programming.show_book (); word.show_book() ; cout << endl << "page_count ning o'zgarishi " << endl; programming.set_pages(512); programming.show_book(); word.show_book(); return 0; } Ko’rinib turganidek, sinf page_count ni static int sifatida e’lon qiladi. Sinfni aniqlagandan so’ng, dastur shu vaqtning o’zida page_count elementini global o’zgaruvchi sifatida e’lon qiladi. Dastur page_count elementini o’zgartirganda,

o’zgarish shu vaqtning o’zidayoq book_series sinfining barcha ob’ektlarida namoyon bo’ladi. Agar ob’ektlar mavjud bo’lmasa, public static atributli elementlardan foydalanish. Sinf elementini statik kabi e’lon qilishda bu element ushbu sinfning barcha ob’ektlari tomonidan birgalikda qo’llanadi. Biroq shunday vaziyatlar yuz berishi mumkinki, dastur hali ob’ektni yaratganicha yo’q, ammo u elementdan foydalanishi kerak. Elementdan foydalanish uchun dastur uni public va static sifatida e’lon qilishi kerak. Masalan, quyidagi dasturda, hatto book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham, bu sinfning page_count elementidan foydalaniladi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: static int page_count; private: float price; }; int book_series::page_count; int main() { book_series::page_count = 256; cout << "page_count ning joriy qiymati " << book_series::page_count <<"ga teng"<<endl; return 0; } Bu o’rinda, sinf page_count sinfi elementini public sifatida e’lon qilgani uchun, hatto agar book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham dastur sinfning ushbu elementiga murojaat qilishi mumkin.

Statik funksiya -elementlardan foydalanish. Avvalgi dastur ma’lumotlar statik elementlarining qo’llanishini ko’rsatib bergan edi. C++ xuddi shunday usul bilan statik funksiya-elementlar (usullar)ni aniqlash imkonini beradi. Agar static usul yaratilayotgan bo’lsa, dastur bunday usulni, hatto uning ob’ektlari yaratilmagan holda ham chaqirib olishi mumkin. Masalan, agar sinf sinfdan tashqari ma’lumotlar uchun qo’llanishi mumkin bo’lgan usulga ega bo’lsa, siz bu usulni statik qila olishingiz mumkin bo’lardi. Funksiyadan foydalanish uchun dastur uni public va static sifatida e’lon qilishi kerak. Masalan, quyidagi dasturda, hatto book_series sinfidagi ob’ektlar mavjud bo’lmasa ham, bu sinfning show_count() usulidan foydalaniladi: #include <iostream> using namespace std; class book_series { public: static int show_count() { return page_count;}; private: float price; static int page_count; }; int book_series::page_count = 256; int main() { cout << "page_count ning joriy qiymati " << book_series::show_count() <<"ga teng"<< endl; return 0; } This ko’rsatkichi. Agarda konkret ob’ektga ishlov berish uchun sinf a’zosi –funksiya chaqirilsa, unda shu funksiyaga ob’ektga belgilangan ko’rsatkich avtomatik va

Sinflar bilan amallar va Qt muhiti

08.08.2023

0

2643.4423828125 KB

Похожие