Abdulla Avloniy

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3197.5 KB

Скачать

Abdulla AvloniyAbdulla Avloniy
Reja:Reja:
1.Abdulla Avloniy hayoti haqida1.Abdulla Avloniy hayoti haqida
2. Abdulla Avloniy ijodi haqida2. Abdulla Avloniy ijodi haqida
3. Jadid adabiyotida Abdulla Avloniyning 3. Jadid adabiyotida Abdulla Avloniyning
xizmatixizmati
4. 4.
««
Turkiy guliston yoxud axloq» asari haqidaTurkiy guliston yoxud axloq» asari haqida

Abdulla Avloniy Abdulla Avloniy (1878-
1934)

Har g‘amning poy oni bordir, har Har g‘amning poy oni bordir, har
alamning oxiri,alamning oxiri,
Har zimist onning bahori, har Har zimist onning bahori, har
xazonning oxiri.xazonning oxiri.
Av loniy (« Sadoi Turk ist on» Av loniy (« Sadoi Turk ist on»
gazet asi, 1914).gazet asi, 1914).

« A lhosil, t arbiy a bizlar uchun « A lhosil, t arbiy a bizlar uchun
y o hay ot - y o mamot , y o najot - y o hay ot - y o mamot , y o najot -
y o halok at , y o saodat - y o y o halok at , y o saodat - y o
falok at masalasidur» . (A . falok at masalasidur» . (A .
Av loniy )Av loniy )

•
Y angi dav r o'zbek madaniy at i, Y angi dav r o'zbek madaniy at i,
adabiy ot ining asoschilaridan biri, bolalar adabiy ot ining asoschilaridan biri, bolalar
adabiy ot i, o'zbek milliy t eat ri, adabiy ot i, o'zbek milliy t eat ri,
dramat urgiy asi, mat buot i, o'zbek milliy dramat urgiy asi, mat buot i, o'zbek milliy
pedagogik asining t amal t oshini qo'y gan, pedagogik asining t amal t oshini qo'y gan,
xalqimizning asl farzandi Abdulla xalqimizning asl farzandi Abdulla
Av loniy dir.Av loniy dir.

Av loniy 1878-y il 12-iy ulda Av loniy 1878-y il 12-iy ulda
Toshk ent ning Mergancha Toshk ent ning Mergancha
mahallasida t o'quv chi Mirav lon ak a mahallasida t o'quv chi Mirav lon ak a
oilasida t av allud t opdi. Av v al oilasida t av allud t opdi. Av v al
O'qchidagi boshlang'ich mak t abda, O'qchidagi boshlang'ich mak t abda,
so'ng shahar madrasalaridan birida so'ng shahar madrasalaridan birida
t ahsil oldi. Biroq k o'proq must aqil t ahsil oldi. Biroq k o'proq must aqil
o'qib-o'rgandi, t ez orada o'z o'qib-o'rgandi, t ez orada o'z
dav rining sav odxon, ma'rifat parv ar dav rining sav odxon, ma'rifat parv ar
k ishisiga ay landi.k ishisiga ay landi.

Av loniy asrimiz boshlarida Av loniy asrimiz boshlarida
o'lk amizda av j olgan jadidchilik o'lk amizda av j olgan jadidchilik
harak at ining faol isht irok chisi harak at ining faol isht irok chisi
sifat ida millat bolalarini sav odxon sifat ida millat bolalarini sav odxon
qilish, ulardan y et uk olimlar, qilish, ulardan y et uk olimlar,
mut axassislar t ay y orlash, Vat anni mut axassislar t ay y orlash, Vat anni
ozod k o'rish, farov on et ish y o'lida ozod k o'rish, farov on et ish y o'lida
fi doy ilik bilan mehnat qildi. Ana shu fi doy ilik bilan mehnat qildi. Ana shu
maqsadda juda k o'p sohalarda faol maqsadda juda k o'p sohalarda faol
ish olib bordi. 1907-y ilda o'z uy ida ish olib bordi. 1907-y ilda o'z uy ida
" Shuhrat " nomli gazet a nashr qildi." Shuhrat " nomli gazet a nashr qildi.

" Usuli jadid" mak t ablari
uchun t o'rt qismdan iborat
darslik v a o'qish k i t oblari
t uzdi
" A dabiy ot
y oxud
mil liy
she'rlar" " Birinchi
mualli m" Ik k inchi
mualli m " Mak t ab
gul ist oni"Turk iy gulist on y oxud
axloq"

Py esalari
" Pinak " " Adv ok at lik
osonmi" " Biz v a siz"

Mak t ab-maorif ishlariga y ordam Mak t ab-maorif ishlariga y ordam
k o'rsat ish maqsadida xay riy a jamiy at i k o'rsat ish maqsadida xay riy a jamiy at i
t ashk il qildi. " N ashriy ot " shirk at i t uzib, t ashk il qildi. " N ashriy ot " shirk at i t uzib,
X adrada " Mak t ab k ut ubxonasi" k it ob X adrada " Mak t ab k ut ubxonasi" k it ob
do'k onini ochdi.do'k onini ochdi.
A bdulla A v loniy o'zbek t eat rining A bdulla A v loniy o'zbek t eat rining
t araqqiy ot ida ham alohida xizmat t araqqiy ot ida ham alohida xizmat
k o'rsat di. Uning " Turon" t ruppasi (1913) k o'rsat di. Uning " Turon" t ruppasi (1913)
o'lk amizda t ashk il et ilgan birinchi o'lk amizda t ashk il et ilgan birinchi
professional t eat r t ruppasi edi. A dib professional t eat r t ruppasi edi. A dib
dramat urgiy ada ham unumli faoliy at dramat urgiy ada ham unumli faoliy at
olib bordi.olib bordi.

Tat ar, ozarbay jon Tat ar, ozarbay jon
dramat urglarining asarlarini dramat urglarining asarlarini
o'zbek t iliga t arjima qildi, o'zi o'zbek t iliga t arjima qildi, o'zi
ham " Pinak " , "Adv ok at lik ham " Pinak " , "Adv ok at lik
osonmi" , " Biz v a siz" nomli osonmi" , " Biz v a siz" nomli
py esalar y ozib, sahnaga qo'y di.py esalar y ozib, sahnaga qo'y di.
Fev ral v a ok t abr v oqealaridan Fev ral v a ok t abr v oqealaridan
so'ng Av loniy " Turon" nomli so'ng Av loniy " Turon" nomli
gazet a nashr et ib, unda ilg'or gazet a nashr et ib, unda ilg'or
qarashlarni ilgari surdi.qarashlarni ilgari surdi.

1919—1920-y illarda Afg'onist on 1919—1920-y illarda Afg'onist on
elchixonasida bosh k onsul v azifasida elchixonasida bosh k onsul v azifasida
ishladi. X izmat dan qay t gach, ishladi. X izmat dan qay t gach,
ma'rifat parv arlik faoliy at ini dav om ma'rifat parv arlik faoliy at ini dav om
et t irdi. Harbiy o'quv y urt ida, O'rt a et t irdi. Harbiy o'quv y urt ida, O'rt a
Osiy o dav lat univ ersit et ida o'zbek t ili Osiy o dav lat univ ersit et ida o'zbek t ili
v a adabiy ot idan dars berdi, professor v a adabiy ot idan dars berdi, professor
darajasiga k o't arildi.darajasiga k o't arildi.
Ma'rifat parv ar adib, dramat urg, Ma'rifat parv ar adib, dramat urg,
pedagog, noshir v a jamoat arbobi pedagog, noshir v a jamoat arbobi
A bdulla Av loniy 1934-y il 25-av gust da A bdulla Av loniy 1934-y il 25-av gust da
Toshk ent da v afot et di. Toshk ent dagi Toshk ent da v afot et di. Toshk ent dagi
Bot k ina qabrist oniga dafn et ilganBot k ina qabrist oniga dafn et ilgan

..

X I X asrning ik k inchi y armi X X asrning boshlarida X I X asrning ik k inchi y armi X X asrning boshlarida
Turk ist on (Mark aziy Osiy o) o’lk asida pedagogik Turk ist on (Mark aziy Osiy o) o’lk asida pedagogik
fi k rlarning riv ojlanishida, xalq maorifi ishlarini fi k rlarning riv ojlanishida, xalq maorifi ishlarini
y uk salt irishda ilg’or ziy olilarning xizmat lari k at t adir. y uk salt irishda ilg’or ziy olilarning xizmat lari k at t adir.
Bunda jadid adabiy ot ining y irik v ak ili shoir, Bunda jadid adabiy ot ining y irik v ak ili shoir,
dramat urg, muallim Abdulla A v loniy (1878-1934)ning dramat urg, muallim Abdulla A v loniy (1878-1934)ning
xizmat lari k o’p. U mak t ablar ochib, shaxsan o’zi xizmat lari k o’p. U mak t ablar ochib, shaxsan o’zi
muallimlik qilish bilan birga mak t ablarni darslik lar muallimlik qilish bilan birga mak t ablarni darslik lar
bilan t a’minlash ishiga k at t a hissa qo’shdi. Uning bilan t a’minlash ishiga k at t a hissa qo’shdi. Uning
qalamiga mansub « Turk iy Gulist on y oxud axloq» , qalamiga mansub « Turk iy Gulist on y oxud axloq» ,
« Birinchi muallim» , « I k k inchi muallim» « Mak t ab « Birinchi muallim» , « I k k inchi muallim» « Mak t ab
Gulist oni » asarlari bir necha bor nashr et ildi. Bular Gulist oni » asarlari bir necha bor nashr et ildi. Bular
ichida « Turk iy Gulist on y oxud axloq» asari o’zbek ichida « Turk iy Gulist on y oxud axloq» asari o’zbek
k lassik pedagogik asining ajoy ib namunasi k lassik pedagogik asining ajoy ib namunasi
hisoblanadi.hisoblanadi.

Abdull a Av loniy mazk ur asarni fors k l assik shoiri shay x Abdull a Av loniy mazk ur asarni fors k l assik shoiri shay x
Muslihiddin Sa’diy (1184-1310)ning « Gulist on» asaridan Muslihiddin Sa’diy (1184-1310)ning « Gulist on» asaridan
t a’sirl anib, unga t aqli d qilib y ozganligi haqida shunday dey di: t a’sirl anib, unga t aqli d qilib y ozganligi haqida shunday dey di:
« Ban bu asari nochizonami bir necha muall im « Ban bu asari nochizonami bir necha muall im
birodarlarimning ilt ij olari ila y ozmoq v a nashr qil moqg’a birodarlarimning ilt ij olari ila y ozmoq v a nashr qil moqg’a
g’ay rat v a j asorat qilmish edi m. Alhamdu lill oh v al mi nna g’ay rat v a j asorat qilmish edi m. Alhamdu lill oh v al mi nna
ik k i nchi t ab’i hada muv aff aq o’ldum, chunk i Turk ist on ik k i nchi t ab’i hada muv aff aq o’ldum, chunk i Turk ist on
mak t ablarida o’z shev amizda (o’zbek t il ida demoqchi) mak t ablarida o’z shev amizda (o’zbek t il ida demoqchi)
y ozil mi sh muk ammal « Axloq k it obining shunday asarga y ozil mi sh muk ammal « Axloq k it obining shunday asarga
t ashna v a muht oj ek anlig’i o’zum muallimlar j uml asi dan t ashna v a muht oj ek anlig’i o’zum muallimlar j uml asi dan
o’ldig’i mdan manga ham ochiq ma’lum o’ldi. Shuning uchun o’ldig’i mdan manga ham ochiq ma’lum o’ldi. Shuning uchun
k o’p v aqt lar t ajriba so’ngidan adi bi muht aram shay x Sa’di y k o’p v aqt lar t ajriba so’ngidan adi bi muht aram shay x Sa’di y
usuli da y ozmoqni, garchi og’ir ish bol’sa ham, o’zimga usuli da y ozmoqni, garchi og’ir ish bol’sa ham, o’zimga
muqaddas bir v azi fa ado qilaroq bu k amchi lik ni oradan muqaddas bir v azi fa ado qilaroq bu k amchi lik ni oradan
k o’t armak ni munosi b k o’rdi m» . Demak , ay t i sh mumk ink i, k o’t armak ni munosi b k o’rdi m» . Demak , ay t i sh mumk ink i,
« Turk iy Gulist on y ox ud axloq» Sa’diy ning « Gulist on» asari « Turk iy Gulist on y ox ud axloq» Sa’diy ning « Gulist on» asari
usul ida o’zbek t i lida y ozilgan ax loq k it obidir.usul ida o’zbek t i lida y ozilgan ax loq k it obidir.

Abdulla A v loniy ning mazk ur asari 1913 y ilda Abdulla A v loniy ning mazk ur asari 1913 y ilda
Toshk ent da Ilin bosmaxonasida lit ografi k Toshk ent da Ilin bosmaxonasida lit ografi k
(t oshbosma) usulida nashr et ildi. A sar (t oshbosma) usulida nashr et ildi. A sar
bunday darslik k a bo’lgan eht iy ojni hisobga bunday darslik k a bo’lgan eht iy ojni hisobga
olib 1917 y ilda ik k inchi mart a chop qilindi. olib 1917 y ilda ik k inchi mart a chop qilindi.
Har ik k i nashr ham hajm jihat idan bir-Har ik k i nashr ham hajm jihat idan bir-
biridan farq qilmay di. Faqat birinchisi k ot ib biridan farq qilmay di. Faqat birinchisi k ot ib
Abdusalom Abdurahmon o’g’li, ik k inchisi Abdusalom Abdurahmon o’g’li, ik k inchisi
k ot ib Abdul Mannon ibni Abdul Majid (o’zbek k ot ib Abdul Mannon ibni Abdul Majid (o’zbek
milliy t eat rining mashhur ak t y ori Mannon milliy t eat rining mashhur ak t y ori Mannon
Uy g’ur Majidov ) dast x at idir.Uy g’ur Majidov ) dast x at idir.

Turk iy gulist on y oxud axloq Turk iy gulist on y oxud axloq
k it obik it obi

« Turk iy Gulist on y oxud axloq» ning uchinchi « Turk iy Gulist on y oxud axloq» ning uchinchi
nashrini 1967 y ili « O’qit uv chi» nashriy ot i nashrini 1967 y ili « O’qit uv chi» nashriy ot i
amalga oshirdi. Bunda asarda uchragan diniy amalga oshirdi. Bunda asarda uchragan diniy
iboralar, Hadisdan olingan hik mat lar dav r iboralar, Hadisdan olingan hik mat lar dav r
t alabiga k o’ra t ushirib qoldirildi.t alabiga k o’ra t ushirib qoldirildi.
Asarni « O’qit uv chi» nashriy ot i 1992 y il asli Asarni « O’qit uv chi» nashriy ot i 1992 y il asli
nusxa y ozuv ida (arab y ozuv i asosidagi o’zbek nusxa y ozuv ida (arab y ozuv i asosidagi o’zbek
y ozuv ida) v a rus alifbosi asosidagi o’zbek y ozuv ida) v a rus alifbosi asosidagi o’zbek
y ozuv iga o’girilgan mat ni bilan birga, y ozuv iga o’girilgan mat ni bilan birga,
shuningdek , qiy in so’zlar lug’at i ilov a shuningdek , qiy in so’zlar lug’at i ilov a
qilingan holda bosib chiqardi.qilingan holda bosib chiqardi.

« Turk iy Gulist on y oxud axloq» ning « Turk iy Gulist on y oxud axloq» ning
qo’lingizdagi beshinchi nashri sobiq nashrlar qo’lingizdagi beshinchi nashri sobiq nashrlar
ichida eng muk ammalidir. Bunda k ot ib ichida eng muk ammalidir. Bunda k ot ib
Mannon Uy g’ur dast xat i mat nining fak simeli, Mannon Uy g’ur dast xat i mat nining fak simeli,
lot in y ozuv i asosidagi y angi o’zbek y ozuv iga lot in y ozuv i asosidagi y angi o’zbek y ozuv iga
o’girilgan mat ni, qiy in so’zlar lug’at i berilgan. o’girilgan mat ni, qiy in so’zlar lug’at i berilgan.
Bundan t ashqari Abdulla Av loniy ning Bundan t ashqari Abdulla Av loniy ning
« Birinchi muallim» , « Ik k inchi muallim» « Birinchi muallim» , « Ik k inchi muallim»
« Mak t ab Gulist oni » asarlaridan t anlangan « Mak t ab Gulist oni » asarlaridan t anlangan
hik oy a, she’rlari ham ilov a qilindi.hik oy a, she’rlari ham ilov a qilindi.
Kit obni nashrga t ay y orlashda iqt idorli Kit obni nashrga t ay y orlashda iqt idorli
shogirdlarimiz Tav ak k alov a Dilnoza v a shogirdlarimiz Tav ak k alov a Dilnoza v a
Boboxonov a Feruzalarning xizmat lari bo’r.Boboxonov a Feruzalarning xizmat lari bo’r.

A sar k eng k it obxonlar ommasiga A sar k eng k it obxonlar ommasiga
mo’ljallangan ma’rifat darsligidir . mo’ljallangan ma’rifat darsligidir .
Uning y oshlarning axloqiy t arbiy asida Uning y oshlarning axloqiy t arbiy asida
k at t a ahamiy at ga ega ek anligiga k at t a ahamiy at ga ega ek anligiga
ishonchimiz k omildir.ishonchimiz k omildir.
N ashr haqida bildirilgan fi k r-N ashr haqida bildirilgan fi k r-
mulohazalar, ist ak lar mamnuniy at mulohazalar, ist ak lar mamnuniy at
bilan qabul qilinadi.bilan qabul qilinadi.

Foydalanilgan adabiyotlarFoydalanilgan adabiyotlar

Foydalanilgan saytlar:Foydalanilgan saytlar:
1. ziyonet.uz1. ziyonet.uz
2.mashxur.uz2.mashxur.uz
2.ref.uz2.ref.uz
4.ziyouz.com4.ziyouz.com

ADABIYOTGA E’TIBOR - MA’NAVIYATGA, ADABIYOTGA E’TIBOR - MA’NAVIYATGA,
KELAJAKKA E’TIBOR.KELAJAKKA E’TIBOR.
I. A. KARIMOVI. A. KARIMOV

Abdulla AvloniyAbdulla Avloniy Reja:Reja: 1.Abdulla Avloniy hayoti haqida1.Abdulla Avloniy hayoti haqida 2. Abdulla Avloniy ijodi haqida2. Abdulla Avloniy ijodi haqida 3. Jadid adabiyotida Abdulla Avloniyning 3. Jadid adabiyotida Abdulla Avloniyning xizmatixizmati 4. 4. «« Turkiy guliston yoxud axloq» asari haqidaTurkiy guliston yoxud axloq» asari haqida

Abdulla Avloniy Abdulla Avloniy (1878- 1934) Har g‘amning poy oni bordir, har Har g‘amning poy oni bordir, har alamning oxiri,alamning oxiri, Har zimist onning bahori, har Har zimist onning bahori, har xazonning oxiri.xazonning oxiri. Av loniy (« Sadoi Turk ist on» Av loniy (« Sadoi Turk ist on» gazet asi, 1914).gazet asi, 1914).

« A lhosil, t arbiy a bizlar uchun « A lhosil, t arbiy a bizlar uchun y o hay ot - y o mamot , y o najot - y o hay ot - y o mamot , y o najot - y o halok at , y o saodat - y o y o halok at , y o saodat - y o falok at masalasidur» . (A . falok at masalasidur» . (A . Av loniy )Av loniy )

• Y angi dav r o'zbek madaniy at i, Y angi dav r o'zbek madaniy at i, adabiy ot ining asoschilaridan biri, bolalar adabiy ot ining asoschilaridan biri, bolalar adabiy ot i, o'zbek milliy t eat ri, adabiy ot i, o'zbek milliy t eat ri, dramat urgiy asi, mat buot i, o'zbek milliy dramat urgiy asi, mat buot i, o'zbek milliy pedagogik asining t amal t oshini qo'y gan, pedagogik asining t amal t oshini qo'y gan, xalqimizning asl farzandi Abdulla xalqimizning asl farzandi Abdulla Av loniy dir.Av loniy dir.

Abdulla Avloniy

16.08.2023

0

3197.5 KB

Похожие