Afrika tabiiy o`lkalari va aholisi
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_1.png)
![•
Hozirgi paytda Afrika tabiiy sharoitiga ko‘ra to‘rtta yirik tabiiy
geografik o‘lkaga ajratiladi. Ular Shimoliy, Markaziy, Sharqiy va
Janubiy Afrika deb nomlangan.
•
Shimoliy Afrika janubda mavsumiy nam o‘rmonlar zonasidan
shimolda O‘rta dengizgacha, g‘arbda Atlantika okeani sohillaridan
sharqda Efiopiya toglarining etaklarigacha bo‘lgan hududlami
egallaydi. Savannah Sudan (arabcha qoralar o‘lkasi), Sahroyi Kabir
va Atlas tog‘lari shu o‘lkada joylashgan. Shimoliy Afrika o‘lkasi
tarkibida bir-biridan farq qiladigan uchta tabiat komplekslari bor.
Bular: 1) qattiq bargli doimiy yashil o‘rmonlar va butazorlar zonasi,
2) qumli va toshloq cho‘lli Sahroyi Kabir va 3) o‘t o‘simlikka boy
savannah Sudan yoki Saxel hududlaridir. Sahroyi Kabir relyefida
tekisliklar ko‘p tarqalgan. Kon- tinental tropik havo massalari
iqlimning shakllanishiga sabab bo‘lgan. Vohalarda hayot ancha
rivojlangan. Vohalar, asosan, yerosti suvlari yaqin bo‘lgan
relyefning pastroq joylarida tarkib topgan. Sahroyi Kabirdagi eng
yirik va eng qadimgi voha Nil vodiysidir. Atlas tog‘lariga balandlik
mintaqalari xos. Savannah Sudanda yakka daraxtlar va butalar, o‘t
o‘simliklar o‘sadi.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_2.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_3.png)
![•
Markaziy Afrika Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va Kongo
havzasini qamrab oladi. Bu o‘lkada doimiy yashil nam
ekvatorial o‘rmonlar va mavsumiy nam o‘rmonlar
zonalarining noyob landshaftlari tarkib top gan. Landshaftlari
bir necha yarusli o‘simliklar, faqat shu joylarda yashaydigan
hayvonlari bilan ajralib turadi. Jumladan, qimmatbaho
mebellar ishlanadigan qizil daraxt, yog‘ olinadigan palma,
seyba va muskat daraxtlari, kauchuk olinadigan daraxtlar
o‘sadi. Mitti pigmey qabilasi—o‘rmon odamlari, bahaybat
gorilla , setse pashshasi, mitti bug‘ucha, okapi va boshqalar
faqat shu hududlarda yashaydi.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_4.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_5.png)
![•
Sharqiy Afrika materikning baland tog‘li
qismini egallaydi. O‘lka, asosan, Efiopiya
tog‘ligi va Sharqiy Afrika yassi togligidan
iborat. Relyefi va iqlim xususiyatlariga bog'liq
holda o‘simlik va hayvonot olami tarkib topgan.
Balandlik mintaqalanishi aniq namoyon
bo‘lgan. Tog‘ etagidagi nam o‘rmonlar tepada
savannalar, keyin esa dashtlar, alp o‘tloqlari
hamda qor va muzliklar bilan almashinadi.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_6.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_7.png)
![•
Janubiy Afrika o‘lkasi Kongo—Zambezi daryolari
suvayirg‘ichidan janubdagi hududlarni egallaydi. Bu o‘lkani
kichik Afrika deb ham atashadi. Sababi kichik hududda
iqlimiga bog‘liq holda tabiati kenglik va uzoqlik bo‘yicha
almashib keladi. Masalan, o‘lkaning sharqiy va janubi-
sharqiy sohillaridagi tropik va subtropik mintaqalaming nam
o‘rmonlari, g‘arb tomonda savannalar, chalacho‘llar va
cho‘llar bilan almashinadi.Shimoldan janubga tomon
savannalar, chalacho‘l, cho‘l, qattiq bargli doimiy yashil
o‘rmonlar ketma-ket joylashadi. Tog‘larida balandlik
mintaqalanishi mavjud. Madagaskar — paydo bo‘lishiga
ko‘ra yirik materik oroli. Tabiatiga okean ta’siri katta. Tropik
o‘rmon va savannalar ko‘p.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_8.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_9.png)
![•
Afrika tabiatini muhofaza qilish dolzarb masalaga
aylangan. Materikda o‘simlik va hayvonot olamini
asrash maqsadida 392 ta milliy bog‘ va qo‘riqxonalar
tashkil etilgan. Kongo Demokratik Respublikasining
15%hududini milliy bog‘lar, botanika bog‘lari,
tajriba stansiyalari, Keniya
davlatida 10% maydonni milliy bog‘lar egallaydi.
Eng yirik milliy bog‘lar Sharqiy va Janubiy Afrikada
tashkil etilgan. Shulardan Ruvenzori, Serengeti,
Kryugera va boshqalar eng mashhur hisoblanadi.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_10.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_11.png)
![•
Afrika aholisi 1072 mln. kishi (2012- yil),
siyosiy xaritasida 50 dan ortiq mamlakat bor.
Materik shimolida arablar bilan berberlar
(yevropoid irqiga mansub) yashaydi.
Afrikaning qolgan qismida, asosan, negroid
irqiga tegishli aholi {bantu, gottentot, pigmey,
bur va b.) yashaydi. Aholiyashaydigan
yerlarda antropogen landshaftlar tarkib topgan.](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_12.png)
![](/data/documents/06ff36b9-ae62-4a42-8eb7-92f6d39d1064/page_13.png)
• Hozirgi paytda Afrika tabiiy sharoitiga ko‘ra to‘rtta yirik tabiiy geografik o‘lkaga ajratiladi. Ular Shimoliy, Markaziy, Sharqiy va Janubiy Afrika deb nomlangan. • Shimoliy Afrika janubda mavsumiy nam o‘rmonlar zonasidan shimolda O‘rta dengizgacha, g‘arbda Atlantika okeani sohillaridan sharqda Efiopiya toglarining etaklarigacha bo‘lgan hududlami egallaydi. Savannah Sudan (arabcha qoralar o‘lkasi), Sahroyi Kabir va Atlas tog‘lari shu o‘lkada joylashgan. Shimoliy Afrika o‘lkasi tarkibida bir-biridan farq qiladigan uchta tabiat komplekslari bor. Bular: 1) qattiq bargli doimiy yashil o‘rmonlar va butazorlar zonasi, 2) qumli va toshloq cho‘lli Sahroyi Kabir va 3) o‘t o‘simlikka boy savannah Sudan yoki Saxel hududlaridir. Sahroyi Kabir relyefida tekisliklar ko‘p tarqalgan. Kon- tinental tropik havo massalari iqlimning shakllanishiga sabab bo‘lgan. Vohalarda hayot ancha rivojlangan. Vohalar, asosan, yerosti suvlari yaqin bo‘lgan relyefning pastroq joylarida tarkib topgan. Sahroyi Kabirdagi eng yirik va eng qadimgi voha Nil vodiysidir. Atlas tog‘lariga balandlik mintaqalari xos. Savannah Sudanda yakka daraxtlar va butalar, o‘t o‘simliklar o‘sadi.
• Markaziy Afrika Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va Kongo havzasini qamrab oladi. Bu o‘lkada doimiy yashil nam ekvatorial o‘rmonlar va mavsumiy nam o‘rmonlar zonalarining noyob landshaftlari tarkib top gan. Landshaftlari bir necha yarusli o‘simliklar, faqat shu joylarda yashaydigan hayvonlari bilan ajralib turadi. Jumladan, qimmatbaho mebellar ishlanadigan qizil daraxt, yog‘ olinadigan palma, seyba va muskat daraxtlari, kauchuk olinadigan daraxtlar o‘sadi. Mitti pigmey qabilasi—o‘rmon odamlari, bahaybat gorilla , setse pashshasi, mitti bug‘ucha, okapi va boshqalar faqat shu hududlarda yashaydi.