Afrika mamlakatlarining aholisi va ho’jaligi

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

13163.743164062 KB

Скачать

Afrika
mamlakatlari ning
aholisi va ho ’ jaligi

•
Afrika aholi soni bo'yicha Osiyodan keyingi qit'a hisoblanib, 2018-yil
holatiga ko'ra, u yerda 1,3 milliardga yaqin kishi yashaydi. Bu jahon
aholisining 17 foizini tashkil etadi.
•
Afrika davlatlari orasida aholi soni jihatidan Nigeriya alohida ajralib
turadi. Uning aholisi, 2018-yil holatiga ko'ra, salkam 196 mln. kishiga
teng bo'lib, bu jahon mamlakatlari orasidagi 7-o'rin hisoblanadi.
E'tiborlisi, Nigeriya Afrika davlatlari qatorida maydoni bo'yicha 14-
o'rinda turadi, xolos.

•
Aholi soni jihatidan Nigeriyadan keyingi yetakchi
o'rinlarni Efiopiya (107,5 mln. kishi), Misr (97 mln. kishi),
Kongo Demokratik Respublikasi (84,3 mln. kishi),
Tanzaniya (59,1 mln. kishi) va Janubiy Afrika Respublikasi
(57,7 mln. kishi) kabi davlatlar egallaydi (2018-y.).

•
Afrika aholisi qit'a bo'yicha notekis
joylashgan . Bunga tabiiy omillar,
ayniqsa, iqlim va suv resurslari
katta ta'sir ko'rsatgan. Nil vodiysi
va deltasi, O'rta dengiz va Gvineya
qo'ltiqbo'yi hududlari, Sharqiy
Afrikaning tog' oralig'idagi
botiqlari va JARning sanoatlashgan
rayonlarida aholi zichligi eng
yuqori darajaga ega. Ayni paytda,
Sahroi Kabir, Kalaxari, Namib kabi
tropik cho'llarda aholi zichligi o'ta
past.

•
Afrika aholisi eng yuqori sur'atlar bilan o'sayotgan qit'a
hisoblanadi. Jahon aholisi hozirgi vaqtda o'rtacha yillik
hisobda 1,2 % ga ko'payib borayotgan bo'lsa, Afrikada bu
ko'rsatkich 2,6 % ni tashkil etadi. Afrikaning aksariyat
davlatlariga tug'ilish va tabiiy ko'payishning yuqori sur'atlari,
o'rtacha umr ko'rishning nisbatan past ko'rsatkichlari xos. Bu
boradagi holat faqat Tunis, Marokash, Liviya, Botsvana,
JAR, Mavrikiy va Seyshel orollari kabi ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishi birmuncha yuqori bo'lgan davlatlarda qit'adagi
umumiy vaziyatdan farq qiladi.

Ko'rsatkichlar Afrikaning ayrim
davlatlari Jahonning rivojlangan davlatlari
Niger Chad Germaniya Yaponiya
1 ta ayolga to'gri keladigan o'rtacha farzand
soni 7,2 6,4 1,6 1,4
Aholining yillik tabiiy ko'payishi, % 3,8 3,1 -0,2 -0,3
Erkak va ayollarning o'rtacha umr E. - 59 E. - 52 E. - 78 E. - 81
ko'rishi, yosh A. - 61 A. - 54 A. - 83 A. - 87
Aholining yosh tarkibida 15 yoshga- cha
bolalar ulushi, % 50 47 13 12
Aholining yosh tarkibida 65 yoshdan katta
bo'lganlarning ulushi, % 3 2 21 28
Go'daklar o'limi, 1000 ta tug'ilgan go'dakka
nisbatan 60 72 3 2Afrikadagi ayrim davlatlar hamda Germaniya va Yaponiyaning
demografik ko'rsatkichlari (2018-yil holatiga ko'ra)

•
Afrika qit'alar orasida urbanizatsiya darajasi (43%, 2018-y.) jihatidan
oxirgi o'rinda turadi. Shahar aholisi salmog'i, asosan, O'rta dengizbo'yi
davlatlari, JAR, kichik orol mamlakatlari va neft sanoati rivojlangan
davlatlarida yuqori. Niger, Ruanda, Burundi, Malavi singari davlatlarda
esa urbanizatsiya darajasi 20 % ga ham yetmaydi.

•
Aholining irqiy, etnik va diniy tarkibi jihatidan Afrika qit'asi ikkita
katta qismga bo'linadi. Birinchisi, Misr, Liviya, Sudan, Jazoir, Tunis,
Marokash, Mavritaniya kabi davlatlardan iborat bo'lgan Shimoliy
Afrika mintaqasi. Bu davlatlarda, asosan, janubiy yevropeoid irqiga
mansub bo'lgan arab va barbarlar istiqomat qiladi, asosiy din islom
dini hisoblanadi, aholining etnik va diniy tarkibi yaxlitliligi bilan
ajralib turadi. Qit'adagi boshqa davlatlar esa Tropik Afrika mintaqasini
tashkil qiladi. Bu mintaqa aholisining etnik tarkibi juda rang-barang
bo'lib, asosan, negroid irqiga mansub yuzlab millat, elat va
qabilalardan iborat. Dinlardan esa islom, xristianlik va turli xil
mahalliy dinlar keng tarqalgan bo'lib, har xil davlatlarda ularning
nisbati turlicha.

•
Afrika davlatlarining jahon xo'jaligidagi o'rni, asosan, tog'-kon sanoati va
tropik dehqonchiligi bilan belgilanadi. Ya'ni qit'adagi davlatlar iqtisodiyotida
ko'proq xomashyoni yetkazadigan tarmoqlar ustunlik qiladi. Buning asosiy
sabablari ixtisoslashuvning mustamlakachilik davrida shakllanganligi, ishlab
chiqarishning texnik va texnologik qoloqligi bilan bog'liq.

•
Nigeriya, Jazoir, Angola, Liviya, Gabon, Kongo,
Ekvatorial Gvineya neft va tabiiy gaz, Niger va Malavi
uran, Gvineya boksit, Zambiya va KDR mis, Marokash
fosforit, Gana va Tanzaniya oltin, Botsvana, KDR,
Angola, Zimbabve, Namibiya olmos, JAR esa toshko'mir,
temir, marganes, oltin, platina, olmos kabi mineral
resurslarni qazib olish va eksport qilish hajmi bilan ajralib
turadi.

•
Aksariyat Afrika davlatlarining qishloq xo'jaligi uchun
ma'lum bir ekin turining yakkahokimligi xosdir. Masalan,
Sudan, Mali, Chad va Burkina-Fasoda asosiy ekin paxta, Kot-
d'Ivuar, Gana, Kamerunda kakao, Senegal va Gambiyada
yeryong'oq, Efiopiya va Ugandada kofe, Keniyada esa choy
hisoblanadi. Ko'ptarmoqli qishloq xo'jaligi JAR hamda O'rta
dengizbo'yi davlatlarida shakllangan.

•
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi nuqtayi nazaridan Afrika 3 ta
qismga bo'linadi. JAR qit'adagi davlatlar orasida iqtisodiy jihatdan
eng qudratlisi bo'lganligi uchun alohida ajratiladi. Misr, Liviya,
Jazoir, Tunis va Marokash kabi birmuncha yuqori darajada
rivojlanayotgan davlatlar Shimoliy (O'rta dengizbo'yi) Afrika
iqtisodiy geografik mintaqasini hosil qiladi. Qit'aning qolgan
davlatlari Tropik Afrika mintaqasi tarkibiga kiradi. Tropik
Afrikadagi 34 ta davlat BMT tomonidan jahonning eng sust
rivojlangan davlatlar guruhiga kiritilgan.

Afrika mamlakatlari ning aholisi va ho ’ jaligi

• Afrika aholi soni bo'yicha Osiyodan keyingi qit'a hisoblanib, 2018-yil holatiga ko'ra, u yerda 1,3 milliardga yaqin kishi yashaydi. Bu jahon aholisining 17 foizini tashkil etadi. • Afrika davlatlari orasida aholi soni jihatidan Nigeriya alohida ajralib turadi. Uning aholisi, 2018-yil holatiga ko'ra, salkam 196 mln. kishiga teng bo'lib, bu jahon mamlakatlari orasidagi 7-o'rin hisoblanadi. E'tiborlisi, Nigeriya Afrika davlatlari qatorida maydoni bo'yicha 14- o'rinda turadi, xolos.

• Aholi soni jihatidan Nigeriyadan keyingi yetakchi o'rinlarni Efiopiya (107,5 mln. kishi), Misr (97 mln. kishi), Kongo Demokratik Respublikasi (84,3 mln. kishi), Tanzaniya (59,1 mln. kishi) va Janubiy Afrika Respublikasi (57,7 mln. kishi) kabi davlatlar egallaydi (2018-y.).

Afrika mamlakatlarining aholisi va ho’jaligi

16.08.2023

0

13163.743164062 KB

Похожие