logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. AMIR TEMURNING SHAHARLAR QURISHIGA OID SIYODATI

AMIR TEMURNING SHAHARLAR QURISHIGA OID SIYODATI

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

4164.9248046875 KB
Скачать
AMIR TEMURNING SHAHARLAR QURISHIGA OID SIYODATI «Qudratimizni ko’rmoq istasang- binolarimizga boq!»  O’rta Osiyo zaminida temuriylar davri ilm-fan, adabiyot, san’at sohlarida kamolot bosqichiga ko’tarildi. Т emuriylar davlatining qudrati ayniqsa me’morchilikda namoyon bo’ldi. Oqsaroy peshtoqida bitilgan «Qudratimizni ko’rmoq istasang- binolarimizga boq!» degan yozuv Т emur davlatining siyosiy vazifasini ham anglatar edi. Т emur davrida Movarounnahr shaharlari qurilishida istehkomlar, shoh ko’chalar, me’moriy majmualar keng ko’lam kasb etadi. Ilk o’rta asrlardagi shaharning asosiy qismi bo’lgan «Shahriston»dan ko’lam va mazmuni bilan farq qiluvchi «hisor» qurilishini Samarqand va Shahrisabzda kuzatish mumkin. Т emur davrida Kesh shahar qurilishi yakunlandi. «Hisor»ning janubi-g’arbida hukumat saroyi Oqsaroy va atrofida rabotlar, bog’-rog’lar qurildi.  Т emur saltanat poytaxti Samarqandni bezatishga alohida e’tibor berdi. Shaharda «Hisori», qal’a, ulug’vor inshoatlar va tillakor saroylar bunyod ettirdi. Samarqandga kiraverishdagi Ko’hak tepaligida Cho’pon ota maqbarasi Ulug’bek davrida qurilgan bo’lib, bu inshootda mutanosiblik, umumiy shaklning nafisligi, bezaklarda ulug’vorlik uyg’unlashib ketgan. Т emur davrda Samarqand Afrosiyobdan janubda mo’g’ullar davridagi ichki va tashqi shahar o’rnida qurila boshladi hamda bu maydon qal’a devori va xandok bilan o’ralib (1371 y) Hisor deb ataldi. Hisor 500 gektar bo’lib devor bilan o’ralgan. Shaharga oltita darvozadan kirilgan.  Shahar mahalalardan iborat bo’lib, guzarlarga birlashgan. Shaharda me’moriy majmualar shakllanishi Т emur va temuriylar davrining eng katta yutug’i bo’ldi. Me’morchilik taraqqiyotning yangi bosqichiga ko’tarildi, inshootlar ko’lami bilan birga uning shakli ham ulkanlashdi. Bu jarayon muhandislar, me’morlar va naqqoshlar zimmasiga yangi vazifalarni qo’ydi. Т emur davrida gumbazlar tuzilishida qirralar oralig’i kengaydi. Ikki qavatli gumbazlar qurishda ichkaridan yoysimon qovurg’alarga tayangan tashqi gumbazni ko’tarib turuvchi poy gumbazning balandligi oshdi. Ulug’bek davrida gumbaz osti tuzilmalarning yangi xillari ishlab chiqildi. Aniq fanlardagi yutuqlar me’morchilik yodgorliklarida aniq ko’rinadi (Shohizinda, Ahmad Yassaviy, Go’ri Amir maqbaralari, Bibixonim masjidi, Ulug’bek madrasasi). Ularning old tomoni va ichki qiyofasi rejalarini tuzishda me’moriy shakllarning umumiy uyg’unligini belgilovchi geometrik tuzilmalarning aniq o’zaro nisbati bor. Bezak va sayqal ishlari ham bino qurilishi jarayonida baravar amalga oshirilgan.  Т emuriylar davrigacha va undan keyin ham Movarounnahr va Х uroson me’morchiligida bezak va naqsh bu qadar yuksalmagan. Т emur va Ulug’bek davri me’morchiligida bezakda ko’p ranglilik va naqshlar xilma-xilligi kuzatiladi. Epigrafik bitiklarni binoning maxsus joylariga, xattotlik san’atini mukammal egallagan ustalar olti xil yozuvda ishlagan.    Oqsaroy peshtoqlarida Sher bilan Quyoshning juft tasviri uchraydiki, bu ramziy ma’noga ega. Т emur va Ulug’bek davrida bino ichining bezagi ham xilma- xil bo’lgan. Devor va shift, hatto gumbaz ham naqsh bilan ziynatilgan. Т emur davrida qurilgan binolarda ko’k va zarhal ranglar ustun bo’lib, dabdabali naqshlar ishlangan, Ulug’bek davrida Х itoy chinnisiga o’xshash oq fondagi ko’k naqshlar ko’p uchraydi. OQSAROY    Shahrisabzdagi   me moriyʼ   yodgorlik  ( 1380 — 1404 ).  Amir  Temur   qurdirgan .  Shaharning  shim  sharqidagi  bosh  maydonda  joylashgan.  Bir  za-monlar  muhtasham,  xashamatli  bo lgan  bu  ʻ saroyning  bizgacha  yemirilib,  haroba  holga  kelgan  ulkan  peshtog i ʻ ,   ikki  chekkasidagi  minorasi ,  saroy  poydevorining  bir  qismigina   saqlangan.  O.ning  hozirgi  ko rinishi  ham  salobatli  va  go zaldir.  Bu   ʻ ʻ salobatlilik  va  go zallikka ʻ   g ishtlarning ʻ  yaxlit  bo lib  ko rinishini   ʻ ʻ ta minlash  —  old  va  ʼ shim.   de-vor   yuzasini  sirkor  parchinlar  bilan  bir   tekisda  ishlash  tufayli  erishilgan.  Peshtoq  ravog ining ʻ  eni  22,5  m,   balandligi  40  m,  umumiy  balandligi  50  m  dan  oshadi.  Peshtoq   minorasi  ichidagi  aylanma   zina  orqali  yuqoriga  chiqilgan.  O.ning avvalgi  holati  to g risida  faqat  yozma  ʻ ʻ manbalarga  qarab  fikr  yuritish  mumkin.  20  yil  davomida  qurilgan  bu  bino   to g risida  Abdurazzoq  Samarqandiy  quyidagicha  ma lumot   ʻ ʻ ʼ beradi:  "Temur  ishga  yaroqli  bo lganlarning  hammasini  ʻ Xorazmdan   Movarounnahrga  ko chirish  uchun  buyruq  berdi...   ʻ Xorazmlik  ustalar  baland  va  salobatli  saroy  qurishdi,  hozir  u   Oqsaroy  nomi  bilan  mashhur".  Kpavixo  saroyni  ko zdan  kechirganda ʻ  (1404,  29  avgust )  u  hamon  qurib   bitkazilmagan,  ba zi  joylarining  ʼ koshinli   naqshlari  tugallanmagan  edi.  Shunga  qaramay,  juda  hayratlanganligini,   uning  nihoyatda  go zalligini  yozadi.  Saroy  qurilishida  xo- ʻ razmlik  ustalar  qatori,  mahalliy  va  boshqa  davlatlardan  kelgan   ustalar  ham  qatnashgan.  Peshtog idagi  ʻ yozuvlar  orasida  eronlik   Muhammad  Yusuf  Tabriziy   nomi  2-marta  takrorlangan.  Hisar  (  tojikcha :  Ҳисор  ,  forscha :  راصح   ,  ruscha :  Гиссар  ,  Hisor  ) —  Tojikiston  g arbidagi  shahar,  ʻ Dushanbedan  taxminan  15km  g'arbda  joylashgan  .  Shahar  sobiq  Hisor  tumanining  markazi  bo lib,  Respublikaga  bo ysunuvchi  tumanlar ʻ ʻ  tarkibiga  kiradi.  U  799–824m  balandlikda,  baland  tog lar   ʻ bilan  o ralgan  (shimoldan  ʻ Hisor  tizmasi ,  janubdan  Bobotog ʻ  va  Oqtov  tizmalari) [1] .  Shahardan   Kofarnihonning  irmog'i  bo'lgan  Xonaqa  daryosi  oqib   o'tadi.  Uning  aholisi  shahar  uchun  29,100  va  chekka   hududdagi  aholi  bilan  shahar  uchun  308,100  (2020)  deb   hisoblanadi [2] .  2002-yil  holatiga  ko'ra,  uning  aholisi   81,6%  tojiklar ,  12,3%  o'zbeklar ,  3,6%  ruslar  va  2,5%   boshqalar  tashkil  etadi.  Go ri Amirʻ  yoki  Amir Temur maqbarasi  (14-asr  oxiri —   1405-yil) —  Samarqanddagi  me moriy  yodgorlik.  Xalq   ʼ orasida  Go ri  Amir  yoki  Go ri  Mir  (Mir  Sayyid  Baraka)  deb   ʻ ʼ nomlanib  kelinadi.  Maqbaraga  temuriylar  sulolasiga   mansub  kishilar  ( Amir  Temur ,  uning  piri  Mir  Sayyid  Baraka ,  o g illari  ʻ ʻ Umarshayx ,  Mironshoh  va  Shohrux ,  nabiralari  Muhammad  Sulton ,  Ulug bek ʻ  va  boshqalar)  dafn  etilgan.  Boburning  ta kidlashicha,  dastlab  Temurning  nabirasi   ʼ Muhammad  Sulton  Mirzo  Samarqand  qal asi  yaqinida   ʼ Toshqo rg on —  tomonda  Madrasa  qurdirgan.  Muhammad   ʼ ʼ Sulton  halok  bo lgach  (1403),  Amir  Temur  uning  xotirasiga   ʼ maqbara  qurish  haqida  farmon  beradi.  Maqbara  Madrasa   hovlisining  to riga  bunyod  etilgan. ʻ  Amir Temir davrida bulardan tashqari juda ko‘p inshootlar qurilgan. E’tiboringiz uchun raxmat!

AMIR TEMURNING SHAHARLAR QURISHIGA OID SIYODATI

«Qudratimizni ko’rmoq istasang- binolarimizga boq!»

 O’rta Osiyo zaminida temuriylar davri ilm-fan, adabiyot, san’at sohlarida kamolot bosqichiga ko’tarildi. Т emuriylar davlatining qudrati ayniqsa me’morchilikda namoyon bo’ldi. Oqsaroy peshtoqida bitilgan «Qudratimizni ko’rmoq istasang- binolarimizga boq!» degan yozuv Т emur davlatining siyosiy vazifasini ham anglatar edi. Т emur davrida Movarounnahr shaharlari qurilishida istehkomlar, shoh ko’chalar, me’moriy majmualar keng ko’lam kasb etadi. Ilk o’rta asrlardagi shaharning asosiy qismi bo’lgan «Shahriston»dan ko’lam va mazmuni bilan farq qiluvchi «hisor» qurilishini Samarqand va Shahrisabzda kuzatish mumkin. Т emur davrida Kesh shahar qurilishi yakunlandi. «Hisor»ning janubi-g’arbida hukumat saroyi Oqsaroy va atrofida rabotlar, bog’-rog’lar qurildi.

Похожие

Amir Temurning harbiy yurishlariga yangicha yondashuv
HUDUDIY MAJMUALAR VA SHAHARLAR RIVOJLANISHI
Buyuk ipak yo’lidagi qadimiy shaharlar
Buyuk ipak yo’lidagi qadimiy shaharlar
Amir Temur diplomatiyasi