logo

Atlantika okeani

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

11390.40625 KB
Mavzu:
  Atlantika okeani    Asosiy   k o’rsat k ichlari

- Maydoni:  91,7 mln kv.km

- Suv hajmi:  330 mln km.kub

- Eng chuqur joyi:  8742 metr (Puerto-Riko cho'kmasi)

- Eng sho'r dengizi:  O'rta dengiz (37-39 promille)

-Eng  yuqori  suv  ko’tarilishi:   Fandi  qo’ltig’I,  18  metr

-Eng  kata  qo’ltiq:   Meksika,  1 555 000  km. kv.

- O'rtacha harorati:  +16,5 daraja

- Suvining o'rtacha sho'rligi:  37,5 promille

-Dengizlar  soni:   20  ta

- Qo'ltiqlar:  Biskay, Gvineya, Meksika

- Orollar:  Grenlandiya, Nyufaundlend, Islandiya, Kuba, 
Bermud

- Yarimorollar:  Skandinaviya, Florida, Yukatan, Priney,  
Apennin,  Bolqon,  Kichik  Osiyo

- Bo'g'izlar:  Gibraltar, Pa-de-Kale, Bosfor, Eresunn 

- Ko'tarilmalar:   Shimoliy  Atlantika  tizmasi,  Janubiy  
Atlantika  tizmasi

- Oqimlar:  Golfstrim, Labrador, Shimoliy Atlantika, Kanar, 
Bengaliya, Braziliya, G'arbiy shamollar va hakazo                  Atlantika okeani beshta materik orasida 
joylashgan. Okeanni  shimoli-sharqdan  
Yevrosiyo,  janubi-sharqdan  Afrika,  janubdan  
Antarktida,  janubi-g’arbdan  Janubiy  Amerika,  
shimoli-g’arbdan  Shimoliy  Amerika  materiklari 
 chegaralab  turadi.  Shimoldan janubga 12 ming 
km masofaga cho‘zilgan. Okeanning eng keng 
joyi mo‘tadil kengliklarga (9450 km) va eng tor 
joyi (2620 km) shimoliy qismiga to‘g‘ri keladi. 
Qirg‘oqlari Shimoliy yarimsharda kuchli 
parchalangan, Janubiy yarimshardagi sohillari 
ancha tekis..
•        Geografi k  o'rni                   Asosiy  xususiyatlari

          Barcha  yarimsharlarda  joylashgan. 
Buyuk  geografik  kashfiyotlar  shu 
okeandan  boshlangan,  qirg‘oqsiz 
dengizi  bor,  afsonalarga  boy, 
meridional  yo‘nalgan  eng  uzun  O‘r ta 
okean  tizmasi  bor,  eng  yirik  por t-
shaharlari  bor,  ichki  dengizlari  eng 
ko‘p,  eng  sersuv  va  eng  uzun  dar yolar 
shu  okeanga  quyiladi,  eng  baland 
qalqish  ham  shu  okeanda  kuzatiladi, 
materiklar  dreyfi  gipotezasiga  asos 
bo'lgan,  dengiz  transpor tida  dunyoda 
birinchi o‘rinda turadi.              O‘rganilish tarixi
•
             Okean nomi At lant a ( yunon afsonasiga ko‘ra,   
yelkasida  osmon  gumbazini  ko‘t arib  t uruvchi 
pahlavon)  at amasi bilan bog‘liq. Dast lab 1507- yilda 
geografi k  x arit aga  „At lant ika  okeani"   nomi 
yozilgan.  Miloddan  oldingi  davrlarda  fi nikiyaliklar, 
arablar,  rimliklar  okean  suvlarida  suzishgan.   
Buyuk  geografi k  kashfi yot lar  davrida  B. Di a sh ,  
X . Kol u m b ,   J. Ka b ot ,   Va sko  d a   G a m a ,   F. Ma gel la n ,  
J. Ku k  va  boshqalar  sayohat lari  At lant ika  okeani 
haqida  ko‘plab  ma’lumot lar  berdi.  Okean  t abiat ini 
kompleks  o‘rganish  X IX   asrning  ox iridan 
boshlanadi.  „C hellenjer"   kemasidagi  ingliz 
ekspedit siyasi,  X alqaro  geofi zika  yilidagi  ( 1957-
1958)   t adqiqot lar,  Ja k  Iv  Ku st o  ekspedit siyasi 
davrida  okean  hayot iga  va  t abiat   komponent lariga 
t aalluqli juda ko‘p ma’lumot  t o‘plandi. Xristofor  Kolumb

        Xristofor  Kolumb 1451-yilda  
Italiyaning  Genuya  shahrida  tug'ilgan. 
Mutaxassislarning  fikricha X.Kolunb 55  
yillik  umrining  to'rtdan  uch  qismini  
dengiz  sayohatlarida  o'tkazgan.  
Jumladan, u 1465-yilda  dastlab  Genuya  
flotiga  yo'llangan  bo'lsa, 1470-yildan  
1485-yilgacha  Portugaliya  flotida,  1486-
yildan  umrining  oxiriga  qadar  Ispaniya  
dengiz  flotida  xizmat  qildi. X.Kolumb  
Amerikaga  4  marta (1492-1493)(1493-
1496)(1498-1500)(1502-1504)  
ekspeditsiya  uyushtirgan.  Atlantika  
okeanida  ko'plab  orollarni  kashf etib, 
o'zi  borgan  yerlarni Hindiston  deb  
o'ylagan.                                J ey ms KUK 
(1728-1779) 
Jeyms Kuk mashhur ingliz dengizchi-sayyohi va kartografi, qator yangi 
yerlarni kashf etgan shaxs hisoblanadi. Dunyo okeanini tadqiq qilish 
maqsadida amalga oshirilgan Yer shari bo`ylab uchta aylanma 
sayohatlarga boshchilik qilgan va bir talay muhim geografik 
kashfiyotlar qilgan. Jumladan, sayyoh XVIII asrgacha juda kam 
o`rganilgan Nyufaundlend oroli va Kanadaning sharqiy qirgoqlarini, 
Avstraliyani, Shimoliy Amerikaning g`arbiy qirg`oqlarini, Tinch, Hind 
va Atlantika okeanlarini tadqiq etgan va xaritaga tushirgan. Jumladan, 
1768-1771-yillarda «In-devor» kemasida Tinch okeaniga amalga 
oshirilgan birinchi eks peditsiya Janubiy materikni topish va Avstraliya 
qirgoqlarini, ayniqsa, uning hali o`rganilmagan sharqiy qismini tadqiq 
etishni o`z oldiga maqsad qilib qo`ygandi.1772-1775-yillarda 
«Rezolyushn» va «Edvencher» kemalarida Jeyms Kukning ikkinchi 
ekspditsiyasi tashkil etilgan bo`lib, uning asosiy maqsadi Janubiy 
materikni (Antarktida) topish va Yangi Zelandiya orollarini to`laroq 
tadqiq etish edi. Kukning uchinchi ekspedisiyasi 1776-1780-yillarda 
"Rezolyushn” va "Diskoveri” deb nomlangan ikkita kemada Shimoliy 
Amerikaning shimolidagi dengizlar orqali Tinch okeanidan Atlantika 
okeaniga o`tadigan shimoli-g`arbiy suv yo`lini topish maqsadida tashkil 
etilgan. •
Jeyms Kukning  bir inchi  ,  ikkinchi   va 
uchinchi   sayohat i. A t lant ik a  
ok eanini  
o'rgangan  
say y ohlar
Amerigo  Vespuchchi  (1454-1512)

Fernando  Magellan (1480-1521)   Jak  Iv  Kusto       
(1910-1997)

Fernando  Magellan (1480-1521)                 Insonning xo‘jalik  
faoliy at i. 

      Buyuk geografik kashfiyotlar 
Atlantika okeanidan boshlangan. 
Mashhur dengizchilar shu okean 
orqali safarga chiqqanlar. Hozir ham 
transportdagi ahamiyati jihatidan 
birinchi o‘rinni egallaydi. O‘rta dengiz 
sohillari dunyo turizmida birinchi 
o‘rinda turadi.  Suvaysh  (1869-y.) va 
Panama  (1914-y.) kanallarining ishga 
tushirilishi okeanning ahamiyatini 
yanada oshirdi. Okean shelflaridan 
xilma-xil boyliklar qazib olinadi, baliq 
ovlash ko‘proq okeanning shimolida 
olib boriladi.              Dengiz va qo'ltiqlar
Nomi Maydoni, ming 
kv.km Eng chuqur joyi, met r
        Sargasso   6500 6995    
        Uedell 2920 6820
        Karib 2754 7686
         O'rta 2500 5121
        Meksika qo'ltig' I 1543 4384
        Gvineya qo'ltig' I 1533 6363
        Skotia 1300 6022
        Lazarev 929 4500
        Labrador 840 4316
        Shimoliy 544 809
       Qora 422 2210
       Boltiq 415 470
       Avliyo Lavrentiy qo'ltig' I 263 572
       Biskay qo'ltig' I 223 4735
       Tirren 214 3719
       Egey 214 3543
       Ioniya 169 5121
       Adriatika 144 1230
       Irlandiya 100 175
       Balear 86 2132
       Azov 38 14
       Marmar 11 1355 Eng chuqur cho'kmalar
Nomi Chuqurligi, 
metr
Pue rt o -R iko 8742
Janubiy Sandvich 8264
R omansh 7856
Kayman 7090 E’TIBORINGIZ  
UCHUN  
RAHMAT

Mavzu: Atlantika okeani

Asosiy k o’rsat k ichlari  - Maydoni: 91,7 mln kv.km  - Suv hajmi: 330 mln km.kub  - Eng chuqur joyi: 8742 metr (Puerto-Riko cho'kmasi)  - Eng sho'r dengizi: O'rta dengiz (37-39 promille)  -Eng yuqori suv ko’tarilishi: Fandi qo’ltig’I, 18 metr  -Eng kata qo’ltiq: Meksika, 1 555 000 km. kv.  - O'rtacha harorati: +16,5 daraja  - Suvining o'rtacha sho'rligi: 37,5 promille  -Dengizlar soni: 20 ta  - Qo'ltiqlar: Biskay, Gvineya, Meksika  - Orollar: Grenlandiya, Nyufaundlend, Islandiya, Kuba, Bermud  - Yarimorollar: Skandinaviya, Florida, Yukatan, Priney, Apennin, Bolqon, Kichik Osiyo  - Bo'g'izlar: Gibraltar, Pa-de-Kale, Bosfor, Eresunn  - Ko'tarilmalar: Shimoliy Atlantika tizmasi, Janubiy Atlantika tizmasi  - Oqimlar: Golfstrim, Labrador, Shimoliy Atlantika, Kanar, Bengaliya, Braziliya, G'arbiy shamollar va hakazo

Atlantika okeani beshta materik orasida joylashgan. Okeanni shimoli-sharqdan Yevrosiyo, janubi-sharqdan Afrika, janubdan Antarktida, janubi-g’arbdan Janubiy Amerika, shimoli-g’arbdan Shimoliy Amerika materiklari chegaralab turadi. Shimoldan janubga 12 ming km masofaga cho‘zilgan. Okeanning eng keng joyi mo‘tadil kengliklarga (9450 km) va eng tor joyi (2620 km) shimoliy qismiga to‘g‘ri keladi. Qirg‘oqlari Shimoliy yarimsharda kuchli parchalangan, Janubiy yarimshardagi sohillari ancha tekis.. • Geografi k o'rni

Asosiy xususiyatlari  Barcha yarimsharlarda joylashgan. Buyuk geografik kashfiyotlar shu okeandan boshlangan, qirg‘oqsiz dengizi bor, afsonalarga boy, meridional yo‘nalgan eng uzun O‘r ta okean tizmasi bor, eng yirik por t- shaharlari bor, ichki dengizlari eng ko‘p, eng sersuv va eng uzun dar yolar shu okeanga quyiladi, eng baland qalqish ham shu okeanda kuzatiladi, materiklar dreyfi gipotezasiga asos bo'lgan, dengiz transpor tida dunyoda birinchi o‘rinda turadi.

O‘rganilish tarixi • Okean nomi At lant a ( yunon afsonasiga ko‘ra, yelkasida osmon gumbazini ko‘t arib t uruvchi pahlavon) at amasi bilan bog‘liq. Dast lab 1507- yilda geografi k x arit aga „At lant ika okeani" nomi yozilgan. Miloddan oldingi davrlarda fi nikiyaliklar, arablar, rimliklar okean suvlarida suzishgan. Buyuk geografi k kashfi yot lar davrida B. Di a sh , X . Kol u m b , J. Ka b ot , Va sko d a G a m a , F. Ma gel la n , J. Ku k va boshqalar sayohat lari At lant ika okeani haqida ko‘plab ma’lumot lar berdi. Okean t abiat ini kompleks o‘rganish X IX asrning ox iridan boshlanadi. „C hellenjer" kemasidagi ingliz ekspedit siyasi, X alqaro geofi zika yilidagi ( 1957- 1958) t adqiqot lar, Ja k Iv Ku st o ekspedit siyasi davrida okean hayot iga va t abiat komponent lariga t aalluqli juda ko‘p ma’lumot t o‘plandi.