logo

BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA DAVLATNING IQTISODIY ROLI VA VAZIFALARI

Загружено в:

23.04.2024

Скачано:

0

Размер:

415.32421875 KB
Mavzu:
BOZOR IQTISODIYOTI 
SHAROITIDA DAVLATNING 
IQTISODIY ROLI VA VAZIFALARI REJA :
1 •
Iqt isodiy ot ni t art ibga solishning bozor v a dav lat  
mexanizmlari
2  •
Iqt isodiy ot ni dav lat  t omonidan t art ibga solishning 
asosiy  usullari v a shak llari
3  •
Iqt isodiy ot ning dav lat  sek t ori v a uning but un 
iqt isodiy ot ni t art ibga solishdagi roli
4  •
Bozor iqt isodiy ot ini dav lat  t omonidan t art ibga solish 
v azifalari v a dast ak lari
5  •
O'zbek ist onda dav lat ning iqt isodiy  v azifalari                 1. Iqt isodiy ot ni t art ibga solishning bozor v a 
dav lat  mexanizmlari
Bozor  —  bu  turli  ishlab  chiqarish  va 
xizmat  ko'rsatish  ko'rmishidagi 
faoliyatlarni  muvofiqlashtiruvchi 
murakkab  mexanizmdir.  Bunda  ijtimoiy 
mehnat  taqsimoti  va  xususiy  mulkchilik 
bozorni  hal  etuvchi  shartlari  bo'lib 
hisoblanadi,
Bozor  iqtisodiyotida  tadbirkorlik 
faoliyatining  erkinliklari,  ishlab 
chiqaruvchilarning  moddiy 
manfaatdorliklari  raqobatga  undovchi 
asosiy kuch bo'lib hisoblanadi.   Bozor  -  insoniyat  taraqqiyotining 
buyuk  yutuqlaridan  biri.  Uning 
rivojlanishi  uzoq  yo'lni  bosib  o'tgan:  bu 
jarayon  kichik-kichik  ishlab 
chiqaruvchilar  bilan  iste'molchilar 
o'rtasidagi  aloqalar  sifatidagi  oddiy 
shakllaridan  boshlab  to  zamonaviy 
ishlab  chiqarish  faoliyatining  barcha 
shakllari,  jamiyat  iqtisodiy  subyektlari 
o'rtasidagi  rivojlangan  iqtisodiy 
munosabatlari,  ijtimoiy  mahsulotni 
yaratishdan  to  uni  iste'mol  etishgacha 
bo'lgan davrni qamrab oladi.  Davlat bozor mexanizmi bajara 
olmaydigan bir qator iqtisodiy vazifalarni 
bajaradi. 
mamlak at ning ijt imoiy  - iqt isodiy  xav fsizligini v a milliy  
iqt isodiy ot ni raqobat bardoshligini t a'minlash
barqarorlasht irish v azifalari 
qonuniy  t art ibga solish v azifasi
muv ofi qlasht irish v azifasi
ijt imoiy  y o'nalt irilgan v azifasi
t aqsimlash
nazorat                       2. Iqt isodiy ot ni dav lat  t omonidan t art ibga 
solishning asosiy  usullari v a shak llari
Iqtisodiyot  o'zini-o'zi  tartibga  solish 
davrida  bozor  mexa nizmi  uzoq  vaqt 
mobaynida  iqtisodiyotni  tartibga 
solishning  yagona  mexanizmi  bo'ldi. 
Iqtisodiyotni  davlat  tomonidan  tartibga 
solish  zarurati  va  uni  bozor  bilan 
uyg'unlashtirish  bi-roz  keyinroq  yuzaga 
keldi.
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga 
solishning  rivo-jlanishini  ikki  yirik 
bosqichga  bo'lish  mumkin:  1.  Ikkinchi  ja-
hon  umshiga  qadar;  2.  Ikkinchi  jahon 
urushidan keyin.   Umumiy  holda iqt isodiy ot ni dav lat  
t omonidan t art ibga solishning asosiy  
maqsadi
Iqt isodiy  v a ijt imoiy  barqarorlik k a erishish
Bozorni amal qilishi uchun qulay  sharoit  y arat ish
Iqt isodiy  o'sishning barqarorlik  darajasini 
t a'minlash
Iqt isodiy ot da t ark ibiy  o'zgarishlarni boshqarish
Ijt imoiy  t araqqiy ot ni t a'minlash
Ek ologik  v a demografi k  muammolarni hal et ish         •
Hozirgi  k unda  dav lat   iqt isodiy  
t izimda  iqt isodiy   indik at or-larga 
faol t a'sir et uv chi y agona v a asosiy  
t art ibga  soluv chi, 
muv ofi qlasht iruv chi  mark aziga 
ay lanmoqda,  iqt isodiy   o'zga-
rishlarga  qulay   sharoit  
y arat moqda.  Bozor  iqt isodiy ot ini 
barcha  jabhalari  t art ibga  solishda 
dav lat   boshqaruv iga  zaruriy  
element  sifat ida qaraladi.     3. Iqt isodiy ot ning dav lat  sek t ori v a uning 
but un iqt isodiy ot ni t art ibga solishdagi roli
Davlat sektori — bu mulk egasi davlat 
bo'lgan  jami  korxonalar  va  tashkilotlar 
majmuyidir.  Uning  bir  qismi 
milliylashtirishdan  va  ikkinchi  qismi  esa 
davlat  mablag'lari  hisobidan 
shakllanadi.  Kapital  talab  etuvchi  yangi 
tarmoqlarni  yaratish  (kosmik  sanoat 
ishlab  chiqarish  va  boshqalar)  hisobiga 
iqtisodiyotning  davlat  sektori  oshib 
boradi.   Turli  mamlakatlarning  ijtimoiy 
ishlab  chiqarishida  davlat  sektori 
ulushi  turlicha  bo'lib,  u  asosiy 
kapitalning 2 % dan 50 % gachasini 
tashkil  etadi.  MDH  davlatlarida 
bozor  iqtisodiyotiga  o'tish  va 
iqtisodiyotni  isloh  qilishdan  so'ng 
davlat  sektori  ulushi  sezilarli 
darajada qisqardi. 
Misol  uchun:  Rossiya 
Federatsiyasi  sanoatida  davlat 
sektori ulushi 5 %dan kamni tashkil 
etdi,  O'zbekiston  Respublikasida  — 
30 %.  •
Davlat  sektori  ishlab  chiqarish 
maqsadlariga  ko'ra  nodavlat 
sektoridan  farqlanadi.  Ishlab 
chiqarishdan  asosiy  pirovard  maqsad 
-  bu  foyda  olish,  lekin  davlat 
sektorining  asosiy  maqsadi  —  bu 
investitsiyani,  bandlikni  tartibga 
solish,  nodavlat  sektoriga  yordam 
ko'rsatish  va  ijtimoiy  jarayonlarni 
tartibga  solish  hisoblanadi.  Davlat 
sektori  maqsadlari  milliy  iqtisodiyot 
manfaatlaridan kelib chiqadi.     4. Bozor iqt isodiy ot ini dav lat  t omonidan 
t art ibga solish v azifalari v a dast ak lari
Ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishning  har  bir 
bosqichida  o'zaro  bog'liq  maqsadlarni  ishlab 
chiqish  va  asoslash  hukumatning  mamlakatni 
boshqarish san'ati hisoblanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  maqsadlarining 
murakkabligi va o'zaro bog'liqligining qarama-
qarshiligi,  ularning  ijobiy  yoki  salbiy 
oqibatlarga  olib  kelishi  mumkinligi  tartibga 
soluvchi  davlat  organlarining  o'z  maqsadlarini 
alohida  holda  emas,  balki  birgalikda,  ularning 
o'zaro  bog'liqligini  inobatga  olgan  holda 
ishlab chiqishga majbur qiladi.   Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning 
yuqo-rida bayon qilingan umumiy vazifalaridan 
tashqari hokimiyat organlari zimmasiga yuklatilgan 
aniq vazifalar ham mavjud
iqt isodiy  o'sish v a iqt isodiy  riv ojlanish
t o'liq v a samarali bandlik
iqt isodiy  samaradorlik k a erishishni k o'zlash
narxning barqaror darajasi
iqt isodiy  erk inlik
daromadlarning odilona t aqsimlanishi
mamlak at  t ashqi sav do balansining 
mut anosibligi                Davlat  ta'sir  etadigan  va  tartiblaydigan 
obyektlarga  ular-ning  darajalari  nuqtayi 
nazaridan quyidagilar kiradi:
-  umumxo'jalik  jarayonlari,  ya'ni  iqtisodiy  sikl, 
pul  muomalasi,  ish  bilan  bandlik, 
investitsiyalar,  ilmiy-tadqiqot,  tajriba, 
konstruktorlik ishlari (ITTKI), narxlar;
-  iqtisodiyotning  yirik  sohalari,  ya'ni  sanoat, 
qishloq  xo'jaligi,  qurilish,  infrastrukturalar, 
moliya sohasi;
- tarmoqlar va korporatsiyalar;
- yirik xo'jalik komplekslari sifatidagi hududlar. 5. O'zbek ist onda dav lat ning iqt isodiy  
v azifalari
Xalq  manfaatlariga  javob  beruvchi 
mustaqil  iqtisodiy  siyosat 
O'zbekistonni  mustaqil 
rivojlantirishning  ajralmas  shartidir. 
Tarixiy  tajriba  shuni  ko'rsatadiki,  ayrim 
mamla-katlarda  iqtisodiy  rivojlanish  va 
aholining  turmush  darajalari 
o'rtasidagi  tafovutlarga  qaramay, 
jahon  hamjamiyati  rivoj-lanishining 
hozirgi  bosqichiga  bozor  iqtisodiyoti 
juda mos keladi va samara kasb etadi.    •
Bozor  xo'jaligining  asosiy  talablari  va 
shartlaridan  biri  erkin  narxlardir.  Ammo 
dunyo  bo'yicha  narx  siyosati,  ayniqsa, 
bozor  tarmoqlarini  qaror  toptirish 
davrida  tartibga  solib  turilmaydigan 
bironta  ham  davlat  mavjud  emas.  Bozor 
munosabatlari  yo'liga  kirgan  ko'pgina 
mamlakatlarning  tajribasi  davlat  doimo 
aholini  ham,  ishbilarmonlarni  ham 
islohotlarga  tayyorlab  kelganligidan 
dalolat beradi.
16     •
Iqtisodiyotni  barqarorlashtirish  — 
bozorni  shakllantirish  yo'lidagi 
zaruriy  va  muqarrar  bosqich  bo'lib, 
uni  ta'minlash  uchun  respublika 
budjeti  taqchiiligini  cheklashga  va 
uni  izchil  ravishda  eng  kam  darajaga 
keltirishga  qaratilgan  kuchli 
moliyaviy siyosat olib borilishi taqozo 
etiladi.  Bu  jarayonda  budjet 
mablag'lari  kechiktirib  bo'lmaydigan 
eng  zarur  davlat  va  ijtimoiy 
ehtiyojlargagina berilishi kerak.     E’tiboringiz uchun rahmat !!!

Mavzu: BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA DAVLATNING IQTISODIY ROLI VA VAZIFALARI

REJA : 1 • Iqt isodiy ot ni t art ibga solishning bozor v a dav lat mexanizmlari 2 • Iqt isodiy ot ni dav lat t omonidan t art ibga solishning asosiy usullari v a shak llari 3 • Iqt isodiy ot ning dav lat sek t ori v a uning but un iqt isodiy ot ni t art ibga solishdagi roli 4 • Bozor iqt isodiy ot ini dav lat t omonidan t art ibga solish v azifalari v a dast ak lari 5 • O'zbek ist onda dav lat ning iqt isodiy v azifalari

1. Iqt isodiy ot ni t art ibga solishning bozor v a dav lat mexanizmlari Bozor — bu turli ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish ko'rmishidagi faoliyatlarni muvofiqlashtiruvchi murakkab mexanizmdir. Bunda ijtimoiy mehnat taqsimoti va xususiy mulkchilik bozorni hal etuvchi shartlari bo'lib hisoblanadi, Bozor iqtisodiyotida tadbirkorlik faoliyatining erkinliklari, ishlab chiqaruvchilarning moddiy manfaatdorliklari raqobatga undovchi asosiy kuch bo'lib hisoblanadi.

Bozor - insoniyat taraqqiyotining buyuk yutuqlaridan biri. Uning rivojlanishi uzoq yo'lni bosib o'tgan: bu jarayon kichik-kichik ishlab chiqaruvchilar bilan iste'molchilar o'rtasidagi aloqalar sifatidagi oddiy shakllaridan boshlab to zamonaviy ishlab chiqarish faoliyatining barcha shakllari, jamiyat iqtisodiy subyektlari o'rtasidagi rivojlangan iqtisodiy munosabatlari, ijtimoiy mahsulotni yaratishdan to uni iste'mol etishgacha bo'lgan davrni qamrab oladi.

Davlat bozor mexanizmi bajara olmaydigan bir qator iqtisodiy vazifalarni bajaradi. mamlak at ning ijt imoiy - iqt isodiy xav fsizligini v a milliy iqt isodiy ot ni raqobat bardoshligini t a'minlash barqarorlasht irish v azifalari qonuniy t art ibga solish v azifasi muv ofi qlasht irish v azifasi ijt imoiy y o'nalt irilgan v azifasi t aqsimlash nazorat