Mavzu : Dabusqal’a yodgorligining arxeologik o’rganilishi.

Zarafshon daryosi sohilida bir muqaddas joy bor. Bilganlar uni e’zozlab, «Avliyo Ota» deb ulug’laydi. Uni Dabus, Dabusiya qal’asi, Dabus, Dabusqal’a, Dahbusqal’a deb ham atashadi. Aytishlaricha, qadimda bu yerda ulkan shahar bo’lgan. Ammo bugungi kunda bu yerda na shahar bor, na odamlar yashaydi. Keng hududdan iborat maydonda son-sanoqsiz qabrlar mavjud. Vayronaga aylangan shahar tuproq ostida qolgan. Dabusqal’a deb nom olgan ulug’ shaharning bisotida yolg’iz yodgorligi – Imom Bahra Ota maqbarasi bor.

Ulug’ shahar tuproq ostida qolgan. Vayronalar ustidan yurib, bu keng maydonni ko’rib hayratdan yoqa ushlaysiz. Buyuk olimlardan hisoblangan Istahriy va Muqaddasiylarning yozishicha, X asrda Dabus qal’asida rabot qariyb 70 gektarni, shahriston esa 22-23 gektarni tashkil etgan.

Х asrda yashab ijod etgan buyuk filolog va geograf Abdulfaraj ibn Ja’far Qudama al-Basriy al- Bag’dodiyning bundan ming oldin yozilib, kitobdan kitobga ko’chirilib bir necha marta qayta nashr etilgan «Kitob ul-xiroj va san’at al- kitobia» (« Х iroj undirish va maktublar yozish haqidagi kitob») asari (928 yil)da Dabus nomi bilan ataladigan qadimiy shahar Iskandar tomonidan qurilganligi to’g’risida rivoyat keltirilgan.

Dabus shahrining yoshi 2340 yildan oshgan