MATERI K VA OK EA NLA R TA BI I Y GEOGRA F I YA SI MA VZU: DUNYO OK EA NI BI OLOGI K HI LMA -HI LLI GI VA UNI MUHOFA ZA QI LI SH

RE J A:  Ok e an biosf e rasi asosiy t ark ibi  Ok e an organizmlari t urlari  Ok e anda hay ot t arqalishi  Ok e anning bioge ografi k oblast lari  Ok e an organizmlarini muhof aza qilish

• Ok ean biosferasining asosiy t ark ibi. Dunyo okeani suvlari turli xil organizmlarning yashashi va rivojlanishi uchun benuqson qulaylikka ega bo‘lgan muhit hisoblanadi. Ko‘pchilik olimlarning fikriga ko‘ra hayot avvalo okeanda paydo bo‘lgan, keyinchalik chuchuk suvlarga va quruqliklar yuzasiga tarqalgan.Dunyo okeanida tirik organizmlarning rang-barang turlari yaxshi rivojlangan bo‘lib, ular okean yuzasidan tortib eng tagigacha keng tarqalgan. Ok e anda o‘simlik larning 15 mingdan ort iq t uri, hayvonlarning 150 mingga yaqn t uri y ashay di. F lora t ark ibining 5000 t uri diat om o‘simlik lardan, 2500 t uri qizil o‘simlik lardan, 1000 t uri qo‘ng‘ir o‘simlik lardan va 500 t uri y uqori o‘simlik lardan t ashk il t opgan. F auna k omple k sining 80 ming t uri molly usk alardan, 20 ming t urdan ort iqrog‘i qisqichbaqasimonlardan, 15 ming t uri e ng oddiy jonivorlardan ( radiolyariyalar, f oraminif e rlar, inf uzoriy alar) , 9 ming t uri k ovak ichlilardan, 7 t uri t urli xil chuvalchanglardan, 5 ming t uri bulut lardan, 16 ming t uri baliqlardan va boshqalardan iborat . Duny o ok e anidagi o‘simlik lar asosan bir hujay rali suv o‘t laridan t ashk il t opgan. Ular ok e an fi t omassasining 80 % ini t ashk il e t adi

• Duny o ok e anining barcha t irik organizmlari y ashash sharoit iga k o‘ra ucht a asosiy guruhga – plank t on, ne k t on va be nt osga bo‘linadi. Plank t on tarkibiga bir hujayrali suv o‘tlari (fitoplanktonlar) vam ayda hayvonlar (zooplanktonlar ) meduzalar, chuvalchanglar, mayda qisqichbaqasimonlar, oddiy hayvanlar va mollyuskalar kiradi. Fitoplanktonlar quyosh nuri yaxshi tushadigan suv qatlamining 50-100 m chuqurlikkacha bo‘lgan qismida, zooplanktonlar suv havzasining barcha chuqurliklarida keng tarqalgan. Ular erkin suzib yurish qobiliyatiga ega emas, ammo bir joydan ikkinchi joyga siljib borishi suv to‘lqinlari va dengiz oqimlari tufayli amalga oshadi. Ne k t on dengiz va okean suvlarida faol harakat qilib uzoq masofalarga suzib yuruvchi barcha tirik organizmlarni o‘z ichiga oladi. Bu guruhga birinchi navbatda baliqlar, dengiz sut emizuvchilari – kitsimonlar, , mollyuskalarning ayrim vakillari – kalmarlar, yolg‘on oyoqlilar, reptiliylar – dengiz ilonlari, dengiz toshbaqalari va hayoti doimo okean bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi qushlar – pingvinlar, chaykalar, albatroslar kiradi. Nekton yirik hayvonlardan tarkib topgan bo‘lishiga qaramasdan uning biomassasi plankton biomassasidan 23 marta kam.Bentos dengiz va okean tagida yashaydigan o‘simliklar va hayvonlar majmuasidir. Be nt os organizmlari plankton va nektondan farq qilib, ular suv tagida gruntga yopishgan holda hayot kechiradi. Bentos turli xil mollyuskalar, bulutlar, marjonlar, ko‘plab qisqichbaqasimonlar, ignatanlilar, chuvalchanglar va eng oddiy foraminiferlardan tashkil topgan. O‘simliklardan bu guruhga yashil, ko‘kyashil, qizil va qo‘ng‘ir sutsv o‘tlari, baland o‘simliklardan dengiz o‘ti kiradi. Okean tagidagi balchiqlarda yashaydigan bakteriyalar ham bentosga mansub