Dunyoning tabiiy resurslari

Dunyoning tabiiy resurslari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

8503.3857421875 KB

Duny oning t abiiy
resurslari

Tabiiy resurslar, tugamaydigan va
tugaydigan tabiiy resurslar, tiklanadi-
gan va tiklanmaydigan tabiiy resurslar,
tabiiy resurslarning hududiy bi rikmasi,
resurslar bilan ta’minlanganlik

Insoniyat o‘z hayoti va ijtimoiy faoliyati davomida turli
xil tabiiy boyliklar (resurslar)dan foydalanadi.

Tabiiy resurslar deb, inson hayo ti va faoliyati davomida
bevosita foydalaniladigan barcha turdagi ne’matlarga
aytiladi.

Sayyoramiz ko‘p va xilma-xil tabiiy resurslarga ega.
Tabiiy resurslar orasida mineral, yer, suv, biologik va
iqlimiy resurslarning iqtisodiy ahamiyati yuqori.

Tabiiy resurslar tugaydigan va tugamaydigan guruhlarga
bo‘linadi. Yer, suv, mineral, biologik resurslar tugaydigan
tabiiy resurslar qatoriga kiradi.

Ular, o‘z navbatida, tiklanadigan va tiklanmaydigan
guruhlarga bo‘linadi. Tiklanish xususiyatiga yer, suv
hamda biologik resurslar ega.

Mineral re surslar, ya’ni foydali qazilmalar,
tiklanmaydigan tabiiy boylik hisoblanadi.

Tugamaydigan tabiiy resurslar Quyosh energiyasi
(gelioresurslar), sha mol, dengiz qalqishlari va oqimlari
energiyasi, Yerning ichki energiyasi (geotermal
resurslar), agroiqlimiy resurslardan iborat.

Ba’zida har xil tabiiy resurslar bitta hududda uchraydi va
bu holat ish lab chiqarishni rivojlantirish uchun juda
qulay hisoblanadi.

Nisbatan kichik hudud doirasida turli tabiiy
resurslarning mavjudligi tabiiy resurslarning hududiy
birikmasi deb ataladi.

Masalan, temir rudasi va toshko‘mirning hududiy
birikmasi yoki rangli metallarning rudalari va
gidroenergiya re surslarining hududiy birikmalari
iqtisodiyot uchun ancha yuqori qiymatga ega.

Bular tufayli qora hamda rangli metallurgiyaga
ixtisoslashgan sanoat rayonlarining shakllanishi uchun
qulay imkoniyatlar yaratiladi.

Mark aziy Qozog‘ist on
Toshko‘mir
Temir rudalari

Toshk ent v iloy at i
Gidroenergiya
Rangli metall ruda konlari

Tabiiy resurslar va ularning hududiy birikmalari yer
yuzasi bo‘ylab notekis tarqalgan. Buning sabablari yer
po‘stining geologik tuzilishi va rivojlanish tarixi, iqlimiy
va biologik sharoitning xilma-xilligidir.

Shu bois, turli materik, mamlakat, hududlar tabiiy
resurslar bilan turlicha ta’minlangan. Bu holatdan kelib
chiqib resurslar bilan ta’minlanganlik tushunchasi
ishlatiladi.

Tabiiy resurslar bilan ta’minlanganlik deganda, tabiiy
resurslarning umumiy zaxiralari ko‘rsatkichi bilan
ulardan foyda lanish miqdori o‘rtasidagi nisbat
tushuniladi.

U tabiiy resursning necha yillargacha yetishi yoki resurs
zaxirasining aholi jon boshiga qanchadan to‘g‘ri kelishi
ko‘rsatkichlari bilan ifodalanadi.

Tabiiy resurslar bilan ta’minlanganlik darajasiga ko‘ra,
jahon mamla katlari, odatda uch guruhga bo‘linadi:

1) tabiiy resurslarning ko‘p turlari bilan yaxshi
ta’minlangan mamla katlar;
2) tabiiy resurslarning ayrim turlari bilan yaxshi
ta’minlangan mam
lakatlar;
3) tabiiy resurslar bilan ta’minlanmagan mamlakatlar.

Birinchi guruhga jahondagi hududiy kattaligi jihatidan
eng yirik dav latlar – Rossiya, Xitoy, AQSH, Kanada,
Braziliya, Avstraliya, Hindiston, JAR, Qozog‘iston kiradi.

Dunyodagi ko‘p mamlakatlar ikkinchi guruhga mansub.
Masalan, Fors qo‘ltig‘i davlatlari neft va tabiiy gazga,
Janubiy Amerikadagi tog‘li mam lakatlar mis va
polimetall rudalariga, Finlandiya suv va o‘rmon resurs

lariga ancha boy.

Uchinchi guruhga esa tabiiy boyliklar, ayniqsa, mineral
boyliklar bi lan yetarli darajada ta’minlanmagan «mitti»
davlatlar (Vatikan, Andorra, San-Marino, Singapur, Sent-
Lyusiya, Tuvalu va b.) kiradi.

Ko‘pchilik tabiiy resurslar, eng avvalo, sanoat ishlab
chiqarish tar moqlari uchun qimmatli xomashyo
hisoblanadi. Shu sababli sanoat xomashyosi bilan
ta’minlanish muammosi ko‘pchilik mamlakatlar oldida
dol
zarb bo‘lib turadi.

1. Tabiiy resurslar qanday guruhlarga bo‘linadi
va ular qanday xususiyatlari bilan farqlanadi?
2. Qaysi davlatlar turli xil tabiiy resurslar bilan eng
yaxshi ta’minlangan?
3. Quyidagi jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan
foydalanib, tabiiy resurslar bilan ta’minlanganlik
ko‘rsatkichlarini hisoblang.

Duny oning t abiiy resurslari

Tabiiy resurslar, tugamaydigan va tugaydigan tabiiy resurslar, tiklanadi- gan va tiklanmaydigan tabiiy resurslar, tabiiy resurslarning hududiy bi rikmasi, resurslar bilan ta’minlanganlik

Insoniyat o‘z hayoti va ijtimoiy faoliyati davomida turli xil tabiiy boyliklar (resurslar)dan foydalanadi.

Tabiiy resurslar deb, inson hayo ti va faoliyati davomida bevosita foydalaniladigan barcha turdagi ne’matlarga aytiladi.

Sayyoramiz ko‘p va xilma-xil tabiiy resurslarga ega. Tabiiy resurslar orasida mineral, yer, suv, biologik va iqlimiy resurslarning iqtisodiy ahamiyati yuqori.

Похожие

Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi

Osiyo mamlakatlari tabiiy resurslari va aholisi

Yevropaning tabiiy sharoiti va resurslari, aholisi

O’zbekistonning tabiiy sharoiti va resurslari, ularning xo’jalik ahamyati

AROSTOTEL ANTIK DUNYONING